مخیریق
مُخَیریق یکی از بزرگان قبیله بنی‌قَینُقاع و عالم و پیشوای آنان بود که در پیمان سه قبیله یهودی مدینه با محمد بن عبدالله، نماینده این قبیله بود. هنگامی که محمد بن عبدالله برای غزوه اُحُد از مدینه بیرون رفت، مخیریق به قوم خود گفت: «می‌دانید که او پیامبر خدا است و باید او را یاری کنیم». یهودیان گفتند: «امروز شبات است» و از همراهی او سرباز زدند، مخیریق به غزوه اُحُد آمد و همراه مسلمانان جنگید تا کشته شد. محمد بن عبدالله در وصف او گفت: مخیریق از بهترین یهودیان بود.[1][2]
| مخیریق بن النضیر | |
|---|---|
| درگذشت | شنبه هفتم شوال سال سوم هجرت برابر با ۲۳ مارس ۶۲۵ میلادی غزوه احد |
| دیگر نام‌ها | مخیریق |
| مذهب | اسلام |
وقف اموال
اولین صدقه در اسلام وقفی بود که محمد بن عبدالله از خود برجانهاد. مخیریق یهودی، بعد از مسلمان شدن و به روایتی بدون اینکه به دین اسلام دربیاید، به همراه محمد بن عبدالله در جنگ احد شرکت کرد؛ وی که مردی ثروتمند با باغ‌های نخل بسیار بود[3] هنگام حرکت به سوی احد به نزدیکانش وصیت کرد که اگر من کشته شدم، دارایی من از آنِ محمد بن عبدالله باشد. مخیریق در جریان غزوه احد کشته شد و در قبرستان مسلمانان دفن شد. طبق وصیّتش اموال او که شامل نخلستان‌های هفت‌گانه اَعواف، صافیه، دَلال، مِیثَب یا مَیثِب، بُرقه یا بَرقه، حُسنی و مشربه ام ابراهیم بود، به محمد بن عبدالله رسید.[4] محمد بن عبداللّه نیز این اموال را در سال هفتم هجری وقف کرد.[5] گفته شده‌است موقوفات محمد بن عبداللّه در مدینه عموماً از همین اموال مخیریق بود.[6]
در منابع اسلامی درباره اینکه این باغ ها بر چه کسانی وقف بوده اختلاف است. بعضی منابع اهل سنت این املاک را وقف عام بر مسلمانان دانستهاند[7]، ولی بیشتر منابع اهل‌سنت و منابع شیعه این اموال را وقف بر خاندان پیامبر می‌دانند.[8] برای مثال روایتی از جعفر صادق نقل شده که «حیطان هفت‌گانه ... موقوفه یا موقوفات رسول اکرم بود که بعد از رحلت آن حضرت در اختیار حضرت فاطمه بود که بعدها دعوائی در مورد آن‌ها مطرح شد و حضرت علی بر وقفیت آن‌ها گواهی داد و حضرت فاطمه نیز آن‌ها را موقوفه معرفی فرمود»[9] و عایدات آن را برای بنی هاشم و بنی مطلب قرار داد.[10] از امام هشتم شیعیان،علی بن موسی الرضا نیز روایت مشابهی نقل شده: «رسول خدا اموالی را وقف حضرت فاطمه نمودند تا از آن به ضعفای قوم خود و کسانی را که بعد ایشان هستند، انفاق کنند؛[11] بعد وفات محمد بن عبدالله، عباس ـ عموی پیامبر ـ بر سر تصاحب آن با حضرت فاطمه به مخاصمه پرداخت. امام علی و دیگران گواهی دادند که آن وقف حضرت فاطمه است».[12]
جستارهای وابسته
منابع
- سیره ابن هشام: ۵۱۸/۱، المغازی: ۲۶۲/۱
- مطابقت عبدالله بن سلام و مخیریق با سلمان فارسی یعنی قاضی شریح پدر و قاضی شریح پسر (عبدالله بن سبا)
- ابن هشام؛ السیره النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بیتا، ج۱، ص۵۱۸
- واقدی، مغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه اعلمی، چاپ سوم، ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۷۸؛ حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵، ج۵، ص۲۴۱؛ بلاذری، فتوح البلدان، بیروت، دارو مکتبه الهلال، ۱۹۸۸، ص۲۷ و سمهودی، نورالدین علی، وفاء الوفاء بأخبار دارالمصطفی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۲۰۰۶، ج۳، ص۱۵۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۵۱۹؛ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۱، ص۳۸۸
- وفاء الوفاء، پیشین، ج۳، ص۱۵۲
- مغازی، پیشین، ج۱، ص۳۷۸ و السیره النبویه، پیشین، ص۵۱۸
- ابن سعد، همان، ص۳۸۱
- سمهودی، همان، ص۱۵۵-۱۵۶.
- محدث نوری؛ مستدرک الوسائل، قم، آل البیت، ۱۴۰۸، ج۱۴، ص۵۱؛ تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، مصر، دارالمعارف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۳۴۱.
- کلینی، اصول کافی، تهران، دارالکتب العلمیه، ۱۳۶۵، ج۷، ص۴۸؛ عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، تحقیق عبد الرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دارالتراث العربی، ج۱۹، ص۳۸۰
- دعائم الاسلام، پیشین، ص۳۴۱
- وفاء الوفاء، پیشین، ج۳، ص۱۵۱ و انساب الاشراف، پیشین، ج۱، ص۵۱۹؛ وقف میراث جاویدان، هادی عالم‌زاده، ش۳، پاییز۷۳، ص۴۴-۴۵