سبا

طبق نظر مورخان سبئیان قومی عرب بودند[1][2][3][4][5] و طبق گفته‌های علمای نسب‌شناس عرب نیای آنان سباء بن یشجب بن یعرب بن قحطان که به عبدالشمس ملقّب است می‌باشد. همچنین قبایل عرب قحطانی چون مذحج و طی و غیره از قدیم‌الأیام خود را از تبار قوم عرب سباء می‌دانستند.[6][7][8] به ظن قوی از بدو امر، مردم سبأ بَدُو و بادیه‌نشین بوده‌اند و در طول ایام سال در حال حرکت بودند از شمال و جنوب شبه جزیره عرب؛ و لی در اثر فشار پی در پی آشوری‌ها بر آنها، عاقبت در سال ۸۰۰ قبل از میلاد در بلاد یمن استقرار یافتند و بنیاد «مملکت سبأ» نهادند. ودر اثر ضعف دولت معین رفته رفته حدود دولت خود گسترش داده‌اند تا اینکه سرانجام تمام خاک دولت معین را اشغال کردند و به دولت سبأ پیوند دادند و مملکت بزرگ سبأ ایجاد شد. بعد از انقراض دولت معین توسط «سبأ» مردم سبأ زبان و دین ورسم و رسوم مردم معین به ارث بردند. وبعد از تأسیس مملکت بزرگ سبأ شهر صرواح پایتخت خود قرار دادند. اما بعد ساختن سد تاریخی سبأ که «سد مأرب» نام داشت، پایتخت مملکت خود به شهر مأرب انتقال دادند. با ساختن این سد عظیم و ایجاد باغ‌های مرکبات و نخل خرما و دیگر فراورده‌های کشاورزی بر تجارت مملکت سبأ افزوده شد، و فراورده‌های کشاورزی از سبا به سایر مناطق مجاور حمل می‌شد. مردم سبأ در اثر ثروت فراوانی که در اساس از ایجاد آن سد عظیم بدست آورده بودند، بر راه‌های تجارتی تسلط کامل پیدا کرده بودند، نفوذ مملکت سبأ ابتدا از یمن به جنوب نجد و از شمال تا حجاز، همچنین بر راه‌های تجارتی عالمی که از شبه‌جزیره عربستان عبور می‌کرد و به سوریه و مصر می‌رفت نفوذ کامل داشتند. دولت سبأ در سر راه تجارتی این مناطق نقاط تفتیش و بازدید ایجاد کرده بود و پاسگاهای نظامی و اماکن نظارت بر راه‌های قوافل ساخته بودند و در واحات شمالی بر این راه‌ها مراکز دولتی و حکومت‌های محلی تعیین و گماشته بودند که بر سیر قوافل نظارت می‌کردند؛ و یکی از این واحات واحه «دیدن» (العلا) بود که مرکز رئیسی سربازان مملکت سبأ بود. به‌وسیله کتیبه‌ها و نقوشات السبئیون می‌توانیم عصر دولت سبأ به دو مرحله تقسیم نمائیم: مرحله اول: «مرحله مکارب» این مرحله حاکم سبأ به لقب «مکرب» یعنی (مقرب) از آلهه و مردم، یعنی حاکم واسطه بین ملت و آلهه است، این مرحله اینطوری نام‌گذاری کرده بودند. در این مرحله مکارب شهر صرواح پایتخت مملکت خود قرار داده بود، که باساختن سد تاریخی سبأ (سد مأرب) پایتخت به شهر مأرب منتقل یافت. این مرحله از عصر مکارب از سال ۸۰۰ قبل از میلاد تا سال ۶۵۰ قبل از میلاد نوشته‌اند.

اما مرحله دوم: «پادشاهان سبأ» در این مرحله حکام سبأ لقب «ملوک سبأ» برخود گرفته بودند، این مرحله از آغاز سال ۶۵۰ قبل از میلاد تا نهایت سال ۱۱۵ قبل از میلاد ادامه یافته‌است.

• کتاب «قتبان و سبأ» چاپ لندن سال ۱۹۵۵ میلادی.
• دکتر: السید عبدالعزیز، بن سالم، (تاریخ العرب فی عصر الجاهلیة) ، دارالنهضة العربیة، چاپ سال ۱۹۷۸ میلادی (به عربی).
• دکتر:جبرائیل، جبور، سلیمان، (الأمراء و القبائل) دارالعلم للملایین: بیروت، چاب اول، انتشار سال ۱۹۸۸ میلادی (به عربی).
• الصنعانی، محمد بن یحیی بن عبدالله بن احمد، الیمانی. (اَلأنَباءَ عَن دُولةَ بَلقِیسَ وَ سَبأَ) ، منشورات دارالیمنیة للنشر والتوزیع، صنعاء، چاپ و انتشار سال ۱۹۸۴ میلادی (به عربی).