حجاز
حِجاز نام تاریخی ناحیه غرب شبه جزیره عربستان است. این ناحیه، زادگاه اسلام و محل قرار گرفتن کعبه است و شهرهای مهم مذهبی مکه و مدینه در این ناحیه قرار دارند.[1]
حجاز ٱلْحِجَاز Hijaz | |
---|---|
حجاز | |
Above: اسلام's holiest shrine, مسجدالحرام (The Sacred Mosque), which surrounds the کعبه (middle), in مکه, land of محمد's birth and ancestry, and an annual point of زیارت for millions of مسلمانs, 2010
| |
مختصات: | |
استانهای عربستان سعودی | استان باحه، استان مکه، استان مدینه و استان تبوک |
واژه حجاز بمعنای «حائل و میانگیر» است و از این رو به آن این نام را دادهاند که به صورت رشتهکوه تپهمانندی میان دو سرزمین تهامه (غور) و نجد واقع شدهاست که اولی سرزمینی پست در امتداد کناره دریای سرخ و دومی سرزمینی بلند در داخله عربستان است.[1]
ابوالفداء نویسنده تقویمالبلدان از ابن فقیه همدانی به نقل از مدائنی مینویسد: «حجاز را از آن جهت حجاز گویند که حاجز میان نجد و تهامه است.» و همچنین علی بن حسین مسعودی مینویسد: «حجاز را حجاز گفتند که حاجز یعنی فاصله میان یمن و شام است.»[2]
سرزمین حجاز همانند دیگر مکانهای شبه جزیره عربستان بسیار خشک و کمآب است از این رو مناطق زیستپذیر دائمی در آن کم بودهاست. در هنگام ظهور اسلام فقط چند شهر مکه، مدینه، طائف و خیبر از مراکز آباد و مسکونی حجاز بهشمار میآمد اما اکنون حجاز بخش آباد و پرجمعیت کشور پادشاهی عربستان را تشکیل میدهد.
حجاز سرزمین بزرگی است که از سوی شمال به فلسطین و از سوی باختر به دریای سرخ و از جانب جنوب به منطقهٔ عسیر در یمن و از سوی خاور به بیابانهای نجد و شمر و برالشام محدود میشود. بخشی از شمال سرزمین تهامه که جزئی از حجاز بهشمار میآید بیابانی ریگزار با کوههایی سنگلاخی و خشک و بیگیاه است و از این رو بطلمیوس و دیگر جغرافیدانان یونان باستان این بخش را «آرابیا پتریا» یعنی عربستان سنگلاخ میخواندند.[3]
کوههای تهامه حجاز از نیمه شمالی کوهستان سرات (سراة) تشکیل شده و بلندترین نقطهاش در مسافت دوازده ساعتی خاور مکه قرار گرفته که «جبل کرا» نام دارد و ارتفاع قله آن از سطح دریا به ۲۰۰۰ متر میرسد، و این کوه برخلاف دیگر قسمتهای کوهستان سرات سرسبز است.[4]
در قديم بخش پرجمعیتتر حجاز بخش شمالی آن بود که زادبوم قوم ثمود بهشمار میآمد و در دیگر بخشهای حجاز نیز مردمان عمالقه و طسم و در جهت مکه قوم جرهم میزیستند.[4]
نگارخانه
پانویس
- دانشنامه اسلام (EI). سرواژه حجاز.
- اعراب و راهبرد نظام ساسانی در بینالنهرین، خلیج فارس و جزیرةالعرب- ص ۱۴
- لغتنامه دهخدا: حجاز.
- دهخدا: حجاز.
منابع
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به حجاز در ویکیگفتاورد موجود است. |
- دکتر: شامی، یحیی، (موسوعة المدن العربیة والاسلامیة) ، دارالفکر العربی، بیروت، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی به (عربی).
- اللهیاری، فریدون. اعراب و راهبرد نظام ساسانی در بینالنهرین، خلیج فارس و جزیرةالعرب، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۹۳. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۰۰-۱۵۵۷-۵ .