وقف

وقف نیز می تواند برای کارهای نامشروع مورد استفاده قرار گیرد (حقیقی یا حقوقی). به عنوان مثال، در برخی موارد افراد برای فرار از مالیات بر درامد که معمولا همراه با منافع ثانویه ای همچون اعتبار عمومی است، شروع به بخشش پول یا ملک خود می نمایند. این شیوه وقف نوعی از پولشویی است که در حال حاضر در کشور های مختلف بخصوص کشورهای اسلامی که سیستم های مالیاتی و ردگیر های مالی آنها نا کارامد است رواج پیدا کرده است. این نوع وقت در حال حاضر بیشترین نوع وقف غیر شرعی است که بنیان اجتماع را هدف قرار داده است .

طبق قوانین قضایی ساسانیان دارایی های جهت استفاده در امور خاص توسط بانی قابل تخصیص بوده است. این دارایی ها توسط اولاد و اعقاب بانی قابل تغییر کاربری یا انتقال به غیر نبوده است.[2] دارایی های مذکور توسط بنیادهای نیکوکاری به منظور رستگاری روان بنیاد شده و درآمدهای حاصل از آن صرف کمک به تنگدستان و احداث تأسیسات عام‌المنفعه می‌شد. همین بنیادها بعدها الگویی برای وقف اسلامی شدند.[3]

در روم باستان اولین کرسی فلسفه توسط مارکوس آئورلیوس پادشاه روم وقف گردید. وی برای هر یک از مکاتب فلسفی وقت یک کرسی مستقل ایجاد کرد.[4][5]

سنت تاریخی وقف از سال ۱۵۰۵ میلادی با تاسیس کالج مسیح دانشگاه کمبریج[6] (به انگلیسی: Christ's College, Cambridge) توسط (لیدی) مارگارت بیوفورت (۱۴۴۳–۱۵۰۹ میلادی)، مادر هنری هفتم پادشاه انگستان، در دانشگاه های امروزی پذیرفته شده است.

کرسی استادی موقوفه (به انگلیسی: Endowed professorship) به جایگاهی گفته می شود که حقوق دائمی معینی را از محل وقفی که اختصاصا بدان منظور انجام شده است دریافت دارد. همچنین بورسیه یا عضویت موقوفه (به انگلیسی: Endowed scholarship/fellowship) به کمک هزینه ای گفته می شود که از محل وقفی که اختصاصا بدان منظور انجام شده است پرداخت شود. پرداخت ها از محل درآمد حاصل از صندوق سرمایه گذاری وقفی (به انگلیسی: Endowment Fund) که طبق نظر واقف عمل می نماید پرداخت می‌شود.[7]

وقف در اسلام

اتاق بازسازی شده تحریر وقف‌نامه‌ها در موزه مولوی در قونیه

وقفنامه مسجد شاه بازار تهران

صفحه نخست یک وقف‌نامه

وقف از جمله عقود معینی است که در فقه اهل سنت و امامیه از اعتبار خاصی برخوردار است. یکی از خصوصیات انسان مؤمن تخصیص دادن قسمتی از مالش برای نیازمندان است «و فی اموالهم حق معلوم* للسائل والمحروم». یکی از بهترین نوع تخصیص مال، وقف است که انسان مؤمن قسمتی از مالش را در جهت رفع مشکل موسسه‌های خدمات رسانی به اجتماع و نیازمندان وقف می‌کند که دائماً صرف آن شود.

در قرآن کریم کلمهٔ وقف نیامده است، ولی عناوینی همچون صدقه، خیر، برّ، انفاق، احسان در قرآن آمده است، و هر یک از این عناوین بر وقف صدق می‌کند، زیرا وقف، هم صدقه است و هم برّ و نیکی است ولی در عین حال عنوانی خاص برای وقف است، یعنی بین وقف و بین این عناوین عام و خاص مطلق است و وقف عنوانی خاص می‌باشد.

در اکثر قریب به اتفاق احادیث نیز لفظ وقف به کار برده نشده است اما برای تشویق مردم به آن روایات و حدیث‌های متعددی موجود است و ثواب‌های فراوانی برای کسانی که به انجام آن همت بگمارند وعده داده شده است. یکی از این احادیث حدیث «صدقهٔ جاریه» است که در جواهر آمده: در مسالک است و از تذکره نیز حکایت شده و در مهذب‌البارع و تنقیح هم آمده که علماء فرموده‌اند: مراد از صدقه جاریه همان وقف است.[8]