گویش زیارتی

گویش زیارتی[1] گویشی از زبان مازندرانی می باشد که در روستا زیارت واقع در جنوب شهرستان گرگان استان گلستان گویش می شود.[2] گویشی که گالش [3] در زیارت گفته می شود می توان آن را نوعی مازندرانی توصیف کرد که تحت تأثیر سنگین زبان فارسی است.[4] تأثیر فارسی را می توان در تمام سطوح مورفوسیناکس و همچنین در واژگان مشاهده کرد. با این حال ، گویش زیارتی هنوز هویت مازندرانی خود را حفظ کرده است ، که می توان به ویژه در سیستم فعل مشاهده کرد.[5] ولادیمیر ایوانف گویش زیارتی را یکی از گویش های زبان مازندرانی می داند.[6]

زیارتی
زبان بومی درایران
استان گلستان
الفبای فارسی
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹–

مردم زیارت

گویش زیارتی گونه‌ای از زبان مازندرانی است و زیر شاخه طبری استرآبادی قرار دارد. گالش‌های زیارت خود را مازندرانی می‌دانند اما زبان مادری خود را گونه‌ای مجزا به نام زیارتی می‌نامند. برخی نیز گویش رایج در این روستا را «زبان روستایی» می‌خوانند.[1]

هر چند گونه زبانی روستای زیارت دارای حالت کُنایی (ارگاتیو) نیست اما بقایایی محدود از وجود یک ساخت کهن کنایی در آن به چشم می‌خورد. گویش زیارتی به شدت تحت تأثیر زبان فارسی است و این تأثیر در تمام سطوح صرفی، نحوی و واژگانی این گویش مشاهده می‌شود. این گویش ولی همچنان هویت مازندرانی خود را حفظ کرده که به ویژه در نظام فعلی آن به روشنی قابل مشاهده است.[1]

لهجه‌های زبان مازندرانی

بررسی کارشناسانه در جلگه‌ها و سپس نواحی کوهستانی موجب شناسایی دوازده لهجه مختلف درمازندران شده‌است:[7]

  1. منطقه کردکوی: شامل هزار جریب شرقی، شاه کوه زیارت، بالاجاده، رادکان، گز شرقی و غربی و روستاهای غیر ترکمن‌نشین از زنگی محله گرگان و چهاردانگه تا گلوگاه.
  2. منطقه بهشهر: شامل چهاردانگه هزارجریب از سورتی تا کیاسر و روستاهای مناطق جلگه‌ای از گلوگاه، شاه کیله تا انتهای منطقه قره طغان و رودخانه نکارود.
  3. منطقه ساری: شامل چهاردانگه از کیاسر تا کوهستان‌های دودانگه، جلگه‌های مابین میان دورود و جلگه‌های مناطق غربی تجن رود تا جویبار.
  4. منطقه قائمشهر: شامل مناطق کوهستانی فیروزکوه، سوادکوه و روستاهای جلگه‌ای حد فاصل بین کیاکلا، جویبار و روستاهای کوهپایه‌ای بیشه سر.
  5. منطقه بابل: از مناطق کوهستانی چلاو آمل تا بندپی، امامزاده حسن در سمت غربی آلاشت و نواحی جلگه‌های حد فاصل فریدونکنار، بابلسر، بهنمیر، کیاکلا تا روستاهای کوهپایه‌ای کهنه خط، گنج افروز و بابل کنار.
  6. منطقه آمل: از کوهستان‌های بندپی تا چلاو، لاریجانات، نمارستاق و کلارستاق آمل تا حوالی امامزاده هاشم و جلگه‌های دو سمت هراز، دشت‌سر و محمودآباد و کوهپایه‌ها و جلگه‌های جاده چمستان، میان آمل و نور.
  7. منطقه نور و نوشهر: شامل بخشی از روستاهای بیرون بشم، کجور، محال ثلاث و جلگه‌های حد فاصل سرخ رود تا رودخانه چالوس.
  8. چالوس و تنکابن شرقی: شامل مناطق کلارباستانی، برخی از روستاهای کوهپایه‌ای منطقه بیرون بشم ولنگا و نواحی جلگه‌ای از آب چالوس و عباس‌آباد و رودخانه نشتا به مرکزیت عباس‌آباد.
  9. تنکابن مرکزی: شامل لهجه‌های دوهزاری و سه هزاری و خرم‌آبادی و گلیجانی چالکش یعنی حدفاصل آب نشتا تا آب شیرود.
  10. منطقه علی‌آباد کتول: شامل نواحی روستایی کوهستانی شمال شاهوار و مناطقی چون کتول، پیچک محله، محمودآباد، فاضل آباد و جلگه‌های غیرترکمن‌نشین بلوک استارآباد قدیم.
  11. منطقه قصران باستانی: شامل مناطق اوشان، فشم، شمشک، دیزین، گاجره و روستاهای کوهپایه‌ای توچال تا مناطق غربی رودخانه جاجرود.
  12. منطقه دماوند: شامل نواحی کوهستانی شهرستان دماوند، رودهن، بومهن تا فیروزکوه.

دستور زبان

صرف فعل

در جدول زیر فعل فروختن (baruten) بر اساس گویش مازندرانی زیارت در زمان‌های مختلف صرف می‌شود. [8]

زمان/شخص۱ مفرد۲ مفرد۳ مفرد۱ جمع۲ جمع۳ جمع
گذشته سادهbarutembarutibarutebarutimbarutimbaruten
گذشته کاملbarute-bembarute-bibarute-bebarute-bimbarute-binbarute-ben
گذشته التزامیbarute-bumbarute-buibarute-bubarute-buimbarute-buinbarute-bun
گذشته التزامی کاملbarute-bi-bumbarute-bi-buibarute-bi-bubarute-bi-buimbarute-bi-buinbarute-bi-bun
گذشته استمرایrutemrutiruterutimrutinruten
گذشته در حال انجامdabam-rutemdabi-rutidaba-rutedabim-rutimdabin-rutindaban-ruten
حال ساده/آیندهmerušemmerušimerušemerušimmerušinmerušen
حال در حال انجامdarem-merušemdari-merušidare-merušedarim-merušimdarin-merušindaren-merušen
حال التزامیbarušembarušibarušebarušimbarušinbarušen
آیندهmexâm barušemmexâi barušimexâd barušemexâim barušimmexâin barušinmexân barušen

زمان گذشته ساده

صرف فعل فروختن baruten در گویش مازندرانی زیارت و مقایسه آن با گویش های ساروی و فارسی.[9]

زمانگویش ساریگویش زیارتگویش فارسی
اول شخص مفردbarutemebarutemforuxtam
دوم شخص مفردbarutibarutiforuxti
سوم شخص مفردbarutebaruteforuxt
اول شخص جمعbarutemibarutimforuxtim
دوم شخص جمعbarutenibarutinforuxtin
سوم شخص جمعbarutenebarutenforuxtan

زمان گذشته استمراری

صرف فعل فروختن baruten در گویش مازندرانی زیارت و مقایسه آن با گویش های ساروی و فارسی.[10]

زمانگویش ساریگویش زیارتگویش فارسی
اول شخص مفردrutemerutemmi-foruxtam
دوم شخص مفردrutirutimi_foruxti
سوم شخص مفردruterutemi-foruxt
اول شخص جمعrutemirutimmi-foruxtim
دوم شخص جمعrutenirutinmi-foruxtin
سوم شخص جمعrutenerutenmi-foruxtan

زمان حال ساده

صرف فعل فروختن baruten در گویش مازندرانی زیارت و مقایسه آن با گویش های ساروی و فارسی.[11]

زمانگویش ساریگویش زیارتگویش فارسی
اول شخص مفردrušembemerušemmi-forušam
دوم شخص مفردrušenimerušimi-foruši
سوم شخص مفردrušenemerušemi-forušad
اول شخص جمعrušembimerušimmi-forušim
دوم شخص جمعrušennimerušinmi-forušid
سوم شخص جمعrušennemerušenmi-forušand

برخی جملات در گویش زیارت
فارسی معیارگویش زیارت
داشتند می دیدندdabâ hârešen
چه کار کردči kâr hâkerede
چه شدčiši âbee
پدرpiyar
بودیdavui
نبودندdani buin
ما میگوییم نامزدemâ guim nâmzad
می گویند مرد مرده استgânen mardi bamerde
گفت جدا کرده بودنbagui sevâ hâkard bun
از اینجا می خواست بچه کول بگیردinje jem xâsse vače kul hayre
خیلی آزاد بودande âzâd biye
حالا اگر پلنگ را می دیدیesâ palang re badi bui
ما هنوز چیزی نفروختیمemâ hanu hičči narutim
آنقدر مردم زمین فروختنande mardem zamin baruten
برنج چگونه می پزندberenj chejur mepejen
به تو چی می گویندtere čiši megon

جستارهای وابسته

منابع
  1. عامریان، فاطمه: نقد و بررسی کتاب گالش‌ها در گذر زمان، پنج گفتگو از روستای گالش‌نشین زیارت. در مجله زبان و زبان‌شناسی. دوره و شماره: دوره ۱۱، شماره ۲۲، بهار و تابستان ‍۱۳۹۵، صص ۱۱۹–۱۳۰.
  2. گیتی شکری، ساختارهای گذشته و غیر گذشته در گویش مازندرانی گالش زیارت، ۱۹۹.
  3. کارینا جهانی، مستند سازی زبان و سبک زندگی گالش، ۲.
  4. SHOKRI, GUITI (2012). "Past and Non-past Structures in the Mazandarani Dialect Spoken by the Galesh of Ziarat". Upsalla University: 199.
  5. https://elar.soas.ac.uk/Collection/MPI117075
  6. Ivanov, Vladimir (2015). "Socio-and ethnolinguistic features of Gilaki and Mazanderani". Moscow State University: 1.
  7. واژه‌نامه بزرگ تبری، گروه پدید آورندگان به سرپرستی: جهانگیر نصراشرفی و حسین صمدی، سال 1377، جلد اول، ص 31
  8. SHOKRI, GUITI (2012). "Past and Non-past Structures in the Mazandarani Dialect Spoken by the Galesh of Ziarat". Upsalla University: 200–208.
  9. گیتی شکری، ساختارهای گذشته و غیر گذشته در گویش مازندرانی گالش زیارت، ۲۰۰-۲۰۸.
  10. SHOKRI, GUITI (2012). "Past and Non-past Structures in the Mazandarani Dialect Spoken by the Galesh of Ziarat". Upsalla University: 200–208.
  11. SHOKRI, GUITI (2012). "Past and Non-past Structures in the Mazandarani Dialect Spoken by the Galesh of Ziarat". Upsalla University: 200–208.

پیوند به بیرون
معنای مازندران را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.