عروسک پشت پرده (گیاه)
عروسک یا عروسک پشت پرده (Physalis alkekengi) گیاهی است بوتهای، یکساله تا سهساله، بومی شرق و جنوب آسیا و جنوب اروپا. در ایران، این گیاه در شمال، شمال غربی و مرکز، همچنین در اطراف تهران دیده می شود. عروسک پشت پرده کاربرد دارویی و زینتی دارد.
گیاه پشت پرده یا فانوس چینی | |
---|---|
عروسک پشت پرده | |
آرایهشناسی | |
فرمانرو: | گیاه |
راسته: | بادنجانسانان |
تیره: | بادنجانیان |
سرده: | فیسالیس |
گونه: | P. alkekengi |
نام علمی | |
Physalis alkekengi | |
عروسک پشت پرده را در ایران با نامهای «کاکُنه»، «گیلاس جهودان» و «کچومن» هم میشناسند. کچومن که صورت معرب آن «کاکِنَج» است، به عربی «جوزالمزج» و «حب اللهو» گفته میشود و واژهی چینی آن به فارسی «گیاه فانوس» معنا میدهد. در زبان آذری به آن یرگیلاسی، در ترکی استانبولی به آن فانوس داماد (güveyfeneri)، در انگلیسی به آن فانوس چینی ( chinese lantern)، گیلاس زمینی (groundberry)، گیلاس بادبرگ (bladder cherry) و در زبان هندی و اردو و فارسی (قدیم) به آن عروسک میگویند.
عروسک پشت پرده معمولاً بهشکل علف هرز در زمینهای کشاورزی میروید.
ویژگیهای ظاهری
این گیاه از تیره بادنجانیان با ریزومی خزنده و ساقه ای گوشهدار و راست است. برگ هایی دمدار دارد که در گروههای دوتائی قرار گرفتهاند.
بلندی این گیاه بین ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر است. دو نوع ساقه دارد، یکی زیرزمینی (ریزوم) که منشعب و افقی است و دیگری ساقههای هوایی که ایستاده، زاویهدار و پوشیده از کرک است. برگهایش تخم مرغی نوکتیز یا مثلثی شکل و به رنگ سبز تیره است. گل آن بزرگ، تکی و بهرنگ سفید یا مایل به زرد است و از خرداد تا شهریور ماه میشکفد. کاسه گل بهتدریج رشد می کند، بههم می پیوندد و بهشکل پردهای نازک و کاغذین دور میوه را می گیرد. رنگ کاسه در آغاز سبز روشن است و کمکم نارنجی می شود. با این ویژگی گیاه را بهآسانی میتوان شناخت. میوه گیاه کرویشکل است به اندازه گیلاس و به رنگ قرمز. درون میوه تعدادی دانه ریز سفیدرنگ دیده میشود. عروسک پشت پرده را با کاشت دانه زیاد می کنند.
مراحل رشد و نمو
گلهای این گیاه سفید وکوچک هستند. کاسه گل پس از گرده افشانی و لقاح میروید، درشت، متورم و رنگین میشود و به رنگ نارنجی تند با برگهای برجسته در میآید. درون آن میوه گیاه به شکل سته نارنجی رنگی تشکیل میشود. معمولأ در پاییز پارانشیم کاسه گل تحت تأثیر فعالیتهای باکتریهای سلولز خوار تجزیه میشود، در نتیجه فقط شبکه رگبرگهای کاسه به شکل تور سفید رنگ ظریف و نازکی باقی میماند و میوه گرد درون آن نمایان میشود. به همین علت است که این گیاه را عروسک پشت پرده مینامند.
کاربرد دارویی
برگها و میوهی خشکشده عروسک پشت پرده کاربرد دارویی دارد و جوشانده آن مُدِر (ادرارآور)، مسکن و ضدعفونی کنندهاست.[1]
جستارهای وابسته
منابع
- فرهنگنامهی کودکان و نوجوانان. نوزدهم(ف_ق). شورای کتاب کودک. ۱۳۹۹.
- کتاب معارف گیاهی، جلد پنجم، حسین میر حیدر