سبزی

به‌طور کلی،سبزی‌ها هر نوع گیاهی هستند که به خاطر خوش‌عطر یا خوش‌طعم بودن به عنوان غذا، طعم دهنده، دارو، یا عطر دهنده مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده در آشپزی سبزی‌ها را از ادویه‌ها متمایز می‌کند. سبزی به برگهای سبز یا بخش‌های گل‌ده گیاه اشاره می‌کند. (تازه یا خشک شده) در حالیکه ادویه‌ها از بخش‌های دیگر گیاه شامل بذر، پوست، ریشه، و میوه (معمولاً خشک شده) تهیه می‌شوند.

ریحان و پیازچه، سبزیهای رایج در آشپزی

سبزی‌ها در موارد گوناگونی از جمله: آشپزی، پزشکی و در برخی موارد معنوی استفاده می‌شوند. در کاربرد پزشکی یا معنوی هر بخش از گیاه از جمله:برگ‌ها، ریشه‌ها، گل‌ها، بذرها، پوست ریشه، پوست درونی (بن‌لاد آوندی)، انگم و فرابر ممکن است به عنوان سبزی در نظر گرفته شود. انواع زیادی از سبزی وجود دارد مانند: سبزی خوردن، سبزی آش، سبزی دلمه وغذاهای زیادی که با سبزی درست می‌شوند: مانند قرمه سبزی، کوکو سبزی و…

تاریخچه
«سبزی چیست؟ آنچه که دوست پزشکان است و آشپزها از آن تعریف می‌کنند.»

--آلکوئین و شاگردش شارلمانی[1]

۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، سومریان از سبزی در پزشکی استفاده کردند. مصریان باستان ۱۵۵۵ پیش از میلاد از رازیانه، گشنیز و زعتر استفاده کردند. در سال ۱۶۲ در یونان باستان، جالینوس به خاطر تهیه داروهای گیاهی پیچیده با بیش از ۱۰۰ ترکیب شناخته شده بود.[2] امپراتور شارلمانی (۷۴۲–۸۱۴) لیستی از ۷۴ سبزی مختلفی که در باغ‌ هایش کاشته شده بود جمع‌ آوری کرد. ارتباط بین سبزی ‌ها و سلامتی چنانچه در کتاب مجموعه‌ای از روش‌های آشپزی آمده پیش از قرون وسطی در اروپا مهم بوده‌است. این کتاب استفاده از سبزی‌ها و سالادها را ترویج کرده و در مقدمه خود ادعا می‌کند در نوشتن کتاب با استادان پزشکی و فیلسوفان دربار پادشاه مشورت کرده‌است.[1]

استفاده در آشپزی
شاخه‌ای از زعتر
نوشتار اصلی: فهرست گیاهان و ادویه‌جات مورد استفاده در آشپزی

سبزی‌های پختنی از تره‌بار متمایزند. این سبزی‌ها مشابه ادویه‌جات به میزان کم و برای طعم‌دادن به غذا و نه خود غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند. سبزی‌ها ممکن است مانند: زعتر یا اسطوخودوس پایا یا مانند جعفری دوساله یا مانند ریحان یک‌ساله باشند. سبزی‌هایپایا می‌توانند مانند رومارن درختچه یا مانند برگ بو درخت باشند. گیاهان علفی که طبق تعریف آنها نمی‌توانند گیاهان چوبی باشند، این‌گونه نیستند. برخی از گیاهان مانند شوید و بذر آن یا برگ‌های گشنیز و بذر آن را هم به عنوان سبزی و هم ادویه استفاده می‌کنند. همچنین، برخی از سبزی‌ها مانند خانوادهٔ نعناع وجود دارد که هم برای اهداف آشپزی و هم به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سبزیهای دارویی
نوشتار اصلی: گیاه‌درمانی

برخی از سبزی ‌ها حاوی مواد شیمیایی گیاهی هستند که روی بدن تأثیر می‌گذارند. زمانی که به مقدار کمی مصرف می‌شود ممکن است تأثیراتی داشته باشد که نمونه آن در آشپزی «ادویه‌زدن» است، و تعدادی از سبزی ‌ها در صورت مصرف زیاد سمی هستند. عصارهٔ برخی از سبزی ‌ها به عنوان مثال گل راعی یا کاوا را می ‌توان برای اهداف پزشکی: کاهش افسردگی و استرس مورد استفاده قرار داد. با این حال مصرف زیاد این سبزی‌ ها ممکن است منجر به افزایش مواد سمی در بدن شده و عوارضی جدی به همراه داشته باشند و بنابراین باید با احتیاط مصرف شوند. هنگام مصرف آنها به همراه بعضی از داروهای تجویزی (شیمیایی) هم ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.

باغی از سبزی‌ها

سبزی‌ ها به عنوان پایه طب سنتی چینی به مدت طولانی مورد استفاده قرار گرفته‌ اند، و قدمت استفاده از آنها به قرن اول دوران مشترک[3] و خیلی پیش از آن بازمی‌گردد. سیستم درمانی آیورودا در هندوستان براساس استفاده از سبزیها است. ریشه استفاده دارویی از سبزی‌ها در فرهنگ‌های غربی به سیستم درمانی عناصری بقراط که براساس عناصر چهارگانه است، برمی‌گردد. گیاه‌شناسان مشهور سنت غربی عبارتند از:ابن سینا (ایرانی)، جالینوس (رومی)، پاراسلسوس (سویسی- آلمانی)، نیکولاس کولپپر (انگلیسی)

برخی از گیاهان به ویژه برگ و عصاره گیاهان شاهدانه و کوکا حاوی خواص روان‌گردانی هستند و از اوایل دوران هولوسن توسط انسان‌ها با اهداف مذهبی و تفریحی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. مردم جوامع شمالی پرو مدتی بیش از ۸۰۰۰ سال برگ‌های کوکا را می‌جویدند.[4] در حالی که تاریخ استفاده از شاهدانه به عنوان یک ماده روانگردان به قرن اول میلادی در چین و مناطق شمالی آفریقا می‌رسد.[5]

افراد بومی استرالیا طب گیاهی را براساس گیاهانی که به راحتی در دسترس آنها بودند، تولید کردند. انزوای افراد بومی به این معنا بود که داروهای توسعه یافته برای بیماری‌های بسیار جدی بود و این به علت درگیر نشدن با بیماریهای غربی بود. سبزی‌هایی مانند:نعنای استرالیایی، آکاسیای طلایی، اکالیپتوس برای درمان سرفه، اسهال، تب و سردرد استفاده می‌شد.[2]

لوازم آرایشی گیاهی

استفاده از لوازم آرایشی گیاهی به حدود شش قرن پیش در کشورهای اروپایی و غربی برمی گردد. اغلب مخلوط‌ها و خمیرهایی برای سفید کردن صورت درست شدند. در طول دهه ۱۹۴۰، لوازم آرایشی گیاهی با ظهور رژِ لبِ قرمز رنگ که هر سال قرمزی آن شدیدتر می‌شد، وارد عرصه شدند. لوازم آرایشی و بهداشتی گیاهی به شکل‌های زیادی مانند: کرم صورت، اسکراب، رژ لب، رایحه‌های طبیعی و روغن‌های بدن از راه رسیدند.

جستارهای وابسته

منابع
  1. Freeman, Margaret B. (1943). Herbs for the Medieval Household, for Cooking, Healing and Divers uses. New York: The Metropolitan Museum of Art. pp. ix–x.
  2. Tapsell, L. C. , Hemphill, I. , Cobiac, L. , Sullivan, D. R. , Fenech, M. , Patch, C. S. , Roodenrys, S. , Keogh, J. B. , Clifton, P. M. , Williams, P. G. , Fazio, V. A. & Inge, K. E. (2006). "Health benefits of herbs and spices: The past, the present, the future". Medical Journal of Australia. 185 (4): S1–S24.
  3. "Chinese Herbal Medicine". Archived from the original on 2014-08-20. Retrieved 2007-12-19.
  4. Dillehay et al (2010). "Early Holocene coca chewing in northern Peru" p. 939–959
  5. Ernest Abel, Marijuana, The First 12,000 years (Plenum Press, New York 1980)

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سبزی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.