سیاه‌دانه
سیاه‌دانه، یا «شونیز» (انگلیسی: Nigella Sativa) گیاهی یک‌ساله و گلدار و بومی جنوب غربی آسیا است از تیرهٔ آلاله‌ها و شمارهٔ گلبرگ‌های آن از پنج تا هشت است و دانه‌های سیاه‌رنگ آن در برگه‌های وسط گل قرار گرفته و بوی مخصوصی دارد.[1] تخم سیاه‌دانه را بر روی خمیر نان می‌پاشند.
| سیاه‌دانه | |
|---|---|
 | |
| سیاه‌دانه دمشقی (راست) و سیاه‌دانه (چپ) | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| رده: | دولپه‌ای‌ها |
| راسته: | گل‌های ساعت |
| تیره: | آلالگان |
| سرده: | سیاه‌دانه‌ها |
| گونه: | N. sativa |
| نام علمی | |
| Nigella sativa | |
سیاه‌دانه از راستهٔ گل‌های ساعت (Ranunculales) و تیرهٔ آلالگان (Ranunculaceae) است. دانه‌اش دارای اثر قاعده‌آور، ضد کرم، ضد باکتری، مسهل و زیادکننده ترشحات شیر است.[2]
در ایران این گیاه به‌ویژه در اراک و اصفهان به فراوانی می‌روید.[2]
سیاه‌دانه از دیرباز تا امروزه به شکل‌های گوناگون ازجمله «عصاره، روغن، دانه و…» به عنوان نوعی داروی گیاهی برای کمک به درمان برخی بیماری‌ها در طب سنتی کاربرد داشته و دارد.[3]
سیاه‌دانه مزه‌ای تلخ و ادویه‌ای دارد با کمی ته‌مزهٔ توت فرنگی. از سیاه‌دانه در شیرینی‌جات و شربت‌ها و لیکورها استفاده می‌شود. بر گونه‌ای از نان پاکستانی معروف به نان پیشاوری همیشه سیاه‌دانه می‌پاشند.
نام‌های دیگر
سیاه‌دانه، سیه‌دانه، سیاه‌تخمه، سرنیچ سیاه، سنوخ سیاه، کمون اسود، شهنیز، شنیز، شونوز، شنز، شینیز، سنیز، شویز، کمون هندی،[4] نان‌خواه، نانخه، نانخاة، نانوخیه،[5] بوغنج، بزغنج، سیاه‌بیرغ، شنبیذ، شونانا، کالنجی و قالیز.[6]
در هندی به آن کلونجی می‌گویند و در عربی حبةالمبارکة، حبةالسودا و حبةالخضراء.[7]
منابع
- لغتنامه دهخدا. مدخل شونیز. منبع آن: حاشیهٔ برهان چ معین از گل گلاب ص ۲۰۰
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۱ آوریل ۲۰۰۷.
- «خواص سیاه‌دانه».
- عصر ایران، جنسینگ ایرانی را بشناسید
- لغتنامه دهخدا. مدخل سیاه‌دانه.
- لغتنامه دهخدا. مدخل شونیز. منبع آن: حاشیهٔ برهان چ معین از گل گلاب ص ۲۰۰
- لغتنامه دهخدا. مدخل شونیز.
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Nigella sativa». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۱ آوریل ۲۰۰۷.
