پرسشنامه

پرسشنامه (انگلیسی: questionnaire) یکی از ابزار پژوهش بوده که از مجموعه‌ای از سؤالات تشکیل شده‌است و هدف جمع‌آوری اطلاعات از پاسخ دهندگان را دنبال می‌کند. اگرچه اغلب آن‌ها را برای آنالیز آماری پاسخ دهندگان سامان داده‌اند، همیشه شرایط این‌گونه نیست. فرانسیس گالتون، پرسشنامه را اختراع نمود.

یک پرسشنامه کاغذی که هنوز پر نشده است.

پرسشنامه‌ها نسبت به سایر انواع روش‌های آمارگیری مزایایی دارند از جمله این‌که ارزان هستند، مانند آمارگیری تلفنی و زبانی، نیاز به تلاش فراوان سؤال‌کننده ندارند، و اغلب دارای پاسخ‌های استانداردی می‌باشند که امکان جمع‌آوری داده را ساده‌تر می‌کند. اما، ممکن است چنین پاسخ‌های استانداردی نیز کاربران را ناامید کند. یکی از محدودیت‌های جدی پرسشنامه‌ها اینست که باید به گونه‎ای تنظیم شوند که افراد به راحتی قادر به خواندن و پاسخ دادن به آن‌ها باشند. بنابرین در برخی گروه‌های دموگرافی، ممکن است استفاده از پرسشنامه برای گردآوری داده مناسب نباشد. همچنین به عنوان نوعی آمارگیری، پرسشنامه دارای بسیاری از اشکالات یکسان مربوط به ساختار و جمله‌بندی سؤال است که در سایر نظرسنجی‌ها نیز می‌توان مشابه آن را یافت.

پرسشنامه‌ها کاربردهای مختلفی دارند. در برخی مواقع از آن‌ها برای نظرسنجی استفاده می‌شود. در مواقع دیگری پرسشنامه‌های براس سنجش برخی متغیرها در پژوهش‌های دانشگاهی به کار می‌روند. همچنین در رشته‌هایی مانند روانشناسی، از پرسشنامه برای ارزیابی بیماران قبل و بعد از درمان از پرسشنامه استفاده می‌شود.

انواع

می‌توان بین پرسشنامه‌هایی که متغییرهای جداگانه را اندازه‌گیری می‌کنند و پرسشنامه‌هایی که سؤالاتشان در یک مقیاس یا فهرست جمع شده‌اند، فرق قائل شد.[1] پرسشنامه‌های نوع اول، اغلب بخشی از نظرسنجی‌ها هستند، ولی پرسشنامه‌های نوع دوم بیشتر به عنوان بخشی از آزمون‌ها مطرح می‌شوند. پرسشنامه‌هایی که سؤالاتشان متغیرهای جداگانه را اندازه‌گیری می‌کنند، می‌توانند سؤالاتی در این زمینه‌ها داشته باشند:

  • اولویت‌ها (مثلاً بخش سیاسی)
  • رفتارها (مثلاً مصرف غذا)
  • حقایق (مثلاً جنسیت)

پرسشنامه‌هایی که سؤالاتشان در یک مقیاس یا فهرست جمع‌بندی شده است، شامل سؤالاتی هستند که موارد زیر را اندازه می‌گیرد:

  • صفات پنهان (مثلاً صفات شخصی مانند برون‌گرایی)
  • نگرش‌ها (مثلاً نسبت به مهاجرت)
  • یک فهرست (مثلاً شرایط اقتصادی اجتماعی)

نمونه‌ها
  • یک پرسشنامه تناوب غذایی، پرسشنامه‌ای است که انواع رژیم‌های غذایی مصرفی مردم را ارزیابی می‌کند و می‌توان از ان به عنوان یکی از ابزار مطالعه استفاده نمود. نمونه‌های استفاده از آن شامل ارزیابی دریافت ویتامین‌ها یا سمومی مانند آکریل مید می‌باشد.[2][3]

ساختار پرسشنامه

ساختار کلی پرسش نامه از یک عنوان و بخش‌های زیر شاخه‌ای تشکیل شده‌است.

انواع پرسش

معمولاً پرسشنامه شامل تعدادی سؤال است که پاسخ‌دهنده باید به شکل دسته‌ای به آن‌ها پاسخ دهد. بین سؤالات بی‌انتها و گزینه‌ای تفاوت وجود دارد. یک سؤال بی‌انتها از پاسخ‌دهنده می‌خواهد تا پاسخ خود را با قاعده و قانون بیان کند، ولی یک پرسش گزینه‌ای از پاسخ‌دهنده درخواست می‌کند تا پاسخ خود را از بین گزینه‌های ارائه شده انتخاب نماید. باید در این نوع سؤالات، گزینه‌ها همه‌جانبه و دوبه‌دو ناسازگار باشند. برای سؤالات گزینه‌ای چهار مقیاس پاسخ تعیین شده است:

  • دوبخشی، که پاسخ‌دهنده دو گزینه در پیش رو دارد.
  • اسمی، که در آن پاسخ‌دهنده بیش از دو گزینه بدون نظم دارد.
  • ترتیبی، که در آن پاسخ‌دهنده بیش از دو گزینه منظم دارد.
  • مداوم (کران‌دار)، که در آن پاسخ‌دهنده با مقیاسی مداوم روبه‌رو می‌شود.

جواب پاسخ‌دهنده به یک سؤال بی‌انتها (بدون گزینه) به یک مقیاس پاسخ تبدیل می‌شود. نمونه‌ای از سؤال بی‌انتها سؤالی است که پاسخش یک جمله کامل است.[1]

دنباله پرسش

در حالت عمومی، سؤالات به‌طور منطقی پشت سر هم قرار گرفته باشند. برای بدست‌آوردن بهترین سرعت پاسخ، سؤالات باید از کمترین حساسیت تا بیشترین حساسیت، از واقعی و رفتاری به نگرشی، و از عمومی به خصوصی مرتب شوند.

یک جریان معین وجود دارد که در هنگام ساختن پرسشنامه در رابطه با ترتیبی که سؤالات پرسیده می‌شوند باید آن را طی نمود. این ترتیب بدین‌گونه است:

  1. غربالگری‌ها
  2. دست‌گرمی‌ها
  3. انتقال‌ها
  4. پرش‌ها
  5. دشوار
  6. تغییر فرمول

غربالگری‌ها به عنوان روش غربال‌گری برای یافتن این است که آیا یک شخص باید این پرسشنامه را کامل کند یا نه. پاسخ به دست‌گرمی‌ها آسان است، جذابیت بررسی را افزایش می‌دهد، و ممکن است حتی به اهداف تحقیقاتی مربوط نباشند. سؤالات انتقال برای ایجاد پیوستگی بین زمینه‌های مختلف می‌شوند. پرش‌ها شامل سؤالاتی مانند این سؤال می‌شوند "اگر آری، پس به سؤال ۳ پاسخ دهید. اگر نه، به سؤال ۵ بروید." سؤالات دشوار در انتها قرار می‌گیرند، زیرا پاسخ دهندگان در حالت پاسخ قرار دارند. همچنین، در هنگام تکمیل کردن پرسشنامه آنلاین، موانع حرکت، به پاسخ دهندگان امکان می‌دهند که بدانند آن‌ها بخشی را تمام کرده‌اند و قرار است به سؤالات سخت‌تر پاسخ دهند. طبقه‌بندی، یا سؤالات دموگرافیک باید در انتها قرار گیرند، زیرا آنان شبیه سؤالات شخصی هستند و ممکن است سبب ناراحتی پاسخ‌دهنده و ناقص ماندن آمارگیری شوند.[4]

توالی سؤالات

توالی سؤالات، یعنی ترتیب خاصی که سؤالات در اختیار پاسخگو قرار می‌گیرند، یک منبع بالقوه خطاست. یک تعداد رهنمودهای کلی باعث کاهش احتمال تولید خطای سنجش ناشی از توالی سؤالات می شود. سؤالات اول باید ساده، عینی و جالب باشند. اگر پاسخ دهندگان نتوانند سؤالات اول را به آسانی پاسخ دهند یا برایشان جالب نباشند، شاید از تکمیل بقیه ی پرسشنامه شانه خالی کنند.

ترتیب قرار گرفتن سوالات در یک پرسشنامه اهمیت دارد چرا که محتوای سوالات ابتدایی می‌توانند بر پاسخ سوالات بعدی تاثیر بگذارند، به طور مثال اگر در سوالی از کاربر پرسیده شود:

"میوه مورد علاقه شما کدام است؟ -سیب -انار -هلو -هندوانه

و در سوال بعدی پرسیده شود: " در هفته چه مقدار میوه می‌خورید"

در این صورت ذهن پاسخ‌دهنده روی 4 میوه پیشنهادی در سوال قبل، تمرکز می‌کند و شاید برخی از میوه‌های مصرفی را در تعیین مقدار میوه خورده شده، به حساب نیاورد!

به این اثر Priming گفته می‌شود.[5]

حالات اجرای پرسشنامه

حالات اصلی اجرای پرسشنامه عبارتند از:[1]

  • اجرای رودرروی پرسشنامه، که در آن فرد پرسش‌گر سؤالات را به‌طور شفاهی مطرح می‌کند.
  • اجرای کاغذ و خودکاری پرسشنامه، که سؤالات بر روی کاغذی ثبت شده‌اند.
  • اجرای کامپیوتری پرسشنامه، که در آن سؤالات از طریق کامپیوتر عرضه می‌شوند.
  • اجرای کامپیوتری انطباقی پرسشنامه، که در آن سؤالاتی منتخب بر روی کامپیوتر ارائه شده‌اند و بر اساس پاسخ به آن سؤالات، رایانه سؤالات بعدی را طوری انتخاب می‌کند که مناسب توانایی آنان باشد.

مزایا و معایب پرسشنامه

همانند هر ابزاری، پرسشنامه‌ها نیز مزایا و معایبی دارند. از جمله مزایای پرسشنامه‌ها می‌توان به ارزان بودن آن در مقایسه با سایر ابزارها، منعطف بودن، تحلیل آسان، قابلیت استفاده در گستره وسیع، قابلیت مقایسه با نتایج دیگران و نداشتن محدودیت زمانی در پر کردن آن اشاره کرد. معایب پرسشنامه نیز شامل ارائه پاسخ‌های نادرست از طرف آزمودنی‌ها، بدون پاسخ گذاشتن برخی از گویه‌ها، تفاوت در فهم سوالات، دشوار بودن انتقال احساس، دشواری تحلیل سوالات باز پاسخ، و سوءگیری پاسخ دهندگان است. [6]

منابع

پرسشنامه

روانشناس چگونه شما را درمان می‌کند؟

  1. Mellenbergh, G.J. (2008). Chapter 10: Tests and Questionnaires: Construction and administration. In H.J. Adèr & G.J. Mellenbergh (Eds.) (with contributions by D.J. Hand), Advising on Research Methods: A consultant's companion (pp. 211--236). Huizen, The Netherlands: Johannes van Kessel Publishing.
  2. Smedts HP, de Vries JH, Rakhshandehroo M; et al. (February 2009). "High maternal vitamin E intake by diet or supplements is associated with congenital heart defects in the offspring". BJOG. 116 (3): 416–23. doi:10.1111/j.1471-0528.2008.01957.x. PMID 19187374.
  3. "A Prospective Study of Dietary Acrylamide Intake and the Risk of Endometrial, Ovarian, and Breast Cancer". Cebp.aacrjournals.org. Retrieved 2013-02-18.
  4. Burns, A. C. , & Bush, R. F. (2010). Marketing Research. Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.
  5. «اهمیت ترتیب سوالات در پرسشنامه‌ها». vform.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۲۴.
  6. پرسشنامه چیست؟ راهنمای ساخت و کاربرد پرسشنامه
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.