روش‌ها و ابزارهای نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران

در این نوشتار، به شیوه‌ها و نیز ابزارهای سرکوبگری و نقض حقوق بشر توسط نظام جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده‌است.

نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران
بخشی از تاریخ جمهوری اسلامی ایران

زمان از انقلاب ۱۳۵۷ تا کنون
مکان
نتیجه * قتل‌عام گروهی زندانیان در سال ۶۷
بخشی از مجموعه مقاله‌های:
تاریخ جمهوری اسلامی ایران
انقلاب ۱۳۵۷ • دوران تثبیت نظام•
گاه‌شمار تاریخ• تاریخچه نظام•
نظام• جنگ ایران و عراق•
دوران سازندگی • دوران اصلاحات
• دوران اصول‌گرایی • دوران اعتدال
مسئلهٔ هسته‌ای
مذاکرات هسته‌ای • قطعنامه ۱۶۹۶ • قطعنامه ۱۷۳۷ • قطعنامه ۱۷۴۷ • قطعنامه ۱۸۰۳ • قطعنامه ۱۸۳۵ • قطعنامه ۱۹۲۹ • قطعنامه ۱۹۸۴ • توافق موقت ژنو • تفاهم هسته‌ای لوزان • برجام • قطعنامه ۲۲۳۱
مسئلهٔ حقوق بشر

حقوق بشر
نقض حقوق بشر
متهمان نقض حقوق بشر
نقض حقوق دین‌ناباوران و نوکیشان
نقض حقوق نویسندگان و شاعران
نقض حقوق هنرمندان • نقض حقوق دانشجویان
آموزگاران و استادان دانشگاه
نقض حقوق کارگران • نقض حقوق ورزشکاران
نقض حقوق دگرباشان جنسی
نقض حقوق زنان • نقض حقوق کودکان
نقض حقوق حوزویان • نقض حقوق اقلیت‌ها
نقض حقوق اصناف و گروه‌ها
زندانیان کشته‌شده در زندان‌ها • سنگسار
نقض حقوق زندانیان در دوره کووید–۱۹
دستگیری، زندان و شکنجه • مصادره اموال و دارایی‌ها
روزنامه‌نگاران زندانی • واکنش‌ها به نقض حقوق بشر
اعتراف اجباری • تجاوز جنسی به زندانیان
بازداشت فعالان محیط زیست • شکنجه دولتی
ترور میکونوس • پرونده‌های تروریسم دولتی
قتل‌های زنجیره‌ای • گاه‌شمار قتل‌های زنجیره‌ای
اعدام‌ها پس از انقلاب ۵۷
نقد رسیدگی قوه قضائیه به ترور و شکنجه
نقد رهبر • بمب‌گذاری آمیا • تواب‌سازی • ایرانیان تحریم‌شده به دلیل نقض حقوق بشر
اعتصاب غذای ۱۴۰۰ زندانی سیاسی • روش‌ها و ابزارهای نقض حقوق بشر

انقلاب فرهنگی ایران
اعتراضات

اسفند ۱۳۵۷
شورش ۵۹–۱۳۵۷ • اسفند ۱۳۵۹
۲۵ خرداد • ۳۰ خرداد ۱۳۶۰
دهه ۷۰ • تیر ۱۳۷۸
شهریور ۱۳۷۹ • ۲۲ خرداد ۱۳۸۵
روزشمار اعتراضات ۱۳۸۸ • اعتراضات ۹۰–۱۳۸۸
دی ۱۳۹۶ • اعتراضات بهمن و اسفند ۱۳۹۶
مرداد ۱۳۹۷ • اعتصابات سراسری ۹۸–۱۳۹۷
آبان ۱۳۹۸ • دی ۱۳۹۸

اسفند ۱۳۹۹ ۱۴۰۰
جنبش‌های اجتماعی

جنبش دوم خرداد
جنبش سبز • جنبش دانشجویی
جنبش زنان •

جنبش کارگری
چالش‌های سیاسی
کودتای نوژه
بحران گروگان‌گیری • برکناری بنی‌صدر • ماجرای ایران–کنترا • برکناری منتظری • برگزیدگی خامنه‌ای به رهبری • کنفرانس برلین • توقیف فله‌ای مطبوعات • لوایح دوگانه • جنجال مشایی • جنجال مصلحی • انکار هولوکاست • یکشنبهٔ سیاه • ترور شخصیت‌های هسته‌ای • جنجال حقوق‌های نجومی • جنجال املاک نجومی • بحران اقتصادی ۱۴۰۰–۱۳۹۷ • بحران خلیج فارس • ترور سلیمانی • سرنگونی هواپیمای اوکراینی
پیمان‌نامه ۲۵ ساله ایران و چین
درگاه تاریخ ایران

پیشینه

در نظام جمهوری اسلامی ایران، نقض حقوق بشر با روش‌های گوناگون، از اعدام و شکنجه (جنسی و غیر جنسی) گرفته تا سنگسار و بریدن انگشت و دست و پا و پرتاب کردن و گردن زدن…، پیشینه دارد.[5][6][7][8][9]

اعدام
برای آگاهی از این بخش، اعدام‌های ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ را ببینید.

اعدام به گونه حلق‌آویز کردن، یکی از شیوه‌های رایج نظام جمهوری اسلامی ایران برای سرکوب و کشتار مخالفانش است.[10]

اعدام گروهی

در نظام جمهوری اسلامی ایران، اعدام‌های گروهی، از جمله، بر ضد زندانیان عقیدتی و سیاسی…، انجام می‌شود.[11]

قتل‌عام
نوشتار اصلی: اعدام دسته‌جمعی زندانیان عقیدتی-سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷

یکی از تلخ‌ترین شیوه‌های نقض حقوق بشر در ایران، قتل‌عام زندانیان عقیدتی و سیاسی در سال ۱۳۶۷ به دستور سید روح‌الله خمینی بود.

کشتن به دست زندانیان خطرناک

حکومت جمهوری اسلامی برای فریب، برای از زندانیان عقیدتی و سیاسی (مانند علیرضا شیرمحمدعلی...) را به دست زندانیان خطرناک بِزهکار از میان می‌برد.

سوزاندن

در برخی از منابع، گزارش‌هایی دربارهٔ سوزاندن شدن برخی از افراد[12] نوشته شده‌است.

تیرباران

تیرباران کردن زندانیان، از جمله در اوائل انقلاب، یکی از شیوه‌های کشتار زندانیان سیاسی… بوده‌است.[13]

گردن زدن

زدن (بریدن) گردن، یکی از شیوه‌های کیفردهی در حکومت پیش‌گفته‌است.[14]

ترور
نوشتار اصلی: جمهوری اسلامی ایران و پرونده‌های تروریسم دولتی
نوشتار(های) وابسته: قتل‌های زنجیره‌ای ایران

یکی از مهم‌ترین ترورهای نظام جمهوری اسلامی ایران، جریانی به نام قتل‌های زنجیره‌ای ایران است که به دست نیروهای وزارت اطلاعات انجام شد. ماشین ترور جمهوری اسلامی، هم در داخل و هم خارج از ایران، قربانیان قابل توجهی داشته‌است.[15][16]

مبتلا کردن به میکروب یا ویروس

یکی از روش‌های آزار یا کشتار زندانیان، مبتلا کردن آن‌ها به میکروب یا ویروس کشنده است.

به‌کارگیری کرونا به عنوان ابزار شکنجه
نوشتار(های) وابسته: نقض حقوق زندانیان در دوره کووید–۱۹ در جمهوری اسلامی ایران

مقامات قوه قضاییه نظام جمهوری اسلامی ایران، بیماری کرونا را به عنوان ابزاری برای شکنجه بر ضد زندانیان سیاسی به کار گرفته‌اند.[17]

تیراندازی (مستقیم به مردم معترض)

یکی از بدترین شیوه‌های سرکوب و نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی، تیراندازی حتی مستقیم به (سر و قلب و پا… ی) معترضان است.[18][19][20][21][22][23]

ناپدید کردن

شمار قابل توجهی توسط نظام جمهوری اسلامی ایران ربوده و ناپدید شده‌اند و هیچ اطلاعی از زنده‌بودنشان در دست نیست؛ از جمله، فرود فولادوند و علی‌اصغر کاظمی (شایان کاویانی).[24][25]

ربودن پیکر

در این حکومت، ربودن پیکرهای مخالفان کشته‌شده[26] یا تحویل دادن در برابر دریافت پول هنگفت، یکی شیوه‌های دیگر نقض حقوق بشر است.

سنگسار
برای آگاهی بیشتر از این بخش، سنگسار در ایران را ببینید.

سنگسار، یکی از دردناک‌ترین شیوه‌های پایمال کردن حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی است. در جمهوری اسلامی، ۱۵۰ (صد و پنجاه) حکم سنگسار، اجرا شده‌است.[27]

بریدن انگشت و دست و پا
برای آشنایی با این بخش، قطع دست در جمهوری اسلامی ایران را ببینید.

بریدن انگشتان دست و نیز دست و پا-که جزو احکام کیفری دین اسلام است-یکی از دیگر از موارد نقض حقوق بشر در حکومت جمهوری اسلامی است.[28][29]

شکنجه
نوشتار‌های اصلی: شکنجه دولتی در ایران معاصر و دستگیری، زندان و شکنجه در جمهوری اسلامی ایران

«آیا می‌دانید که تعداد زیادی از زندانی‌ها تحت شکنجه، توسط بازجویانشان کشته شده‌اند؟! آیا می‌دانید که در زندان [شهر] مشهد، حدود ۲۵ دختر به خاطر آنچه بر آن‌ها رفته بود، مجبور به درآوردن تخمدان یا رحم شدند؟! آیا می‌دانید که در برخی زندان‌های جمهوری اسلامی، دختران جوان به زور، مورد تجاوز قرار می‌گیرند!»

روش‌های شکنجه

«شلاق می‌زدند که نماز بخوانیم».
عفت ماهباز، زندانی سیاسی در دهه ۱۳۶۰[31]

«
»

برخی از شیوه‌های شکنجه کردن در جمهوری اسلامی عبارتند از:

  1. اعدام نمایشی (مصنوعی)؛
  2. شوک الکتریکی؛
  3. القای حس خفگی با آب یا کشیدن کیسه روی سر؛[32]
  4. کشیدن ناخن‌های انگشتان دست و پا
  5. برهنه‌سازی اجباری؛
  6. پاشیدن آب سرد بر بدن برهنه زندانیان؛
  7. نگه داشتن به مدت طولانی در معرض گرما یا سرمای شدید
  8. بمباران با نور تند و صداهای گوشخراش
  9. تزریق یا خوراندن اجباری مواد شیمیایی
  10. زدن با شلاق، مشت و لگد، چماق، شلنگ پلاستیکی، باتوم و کابل؛
  11. محروم کردن از آب و غذا؛
  12. اجبار به نشستن در حالت‌های دردآور
  13. دشنام‌های جنسی
  14. پاشیدن اسپری فلفل به ناحیه دستگاه تناسلی و وارد کردن شوک الکتریکی و فشار به بیضه‌ها
  15. آویزان کردن و نگه داشتن در وضعیت‌های دردناک
  16. سلب دسترسی به خدمات درمانی و ایجاد وضعیت غیرانسانی در بازداشتگاه‌ها؛[33]
  17. سوزاندن با سیگار.

تجاوز و آزار جنسی
نوشتار اصلی: تجاوز جنسی به زندانیان در ایران

«عکس‌های پزشکی قانونی زنجان، نشان می‌دهد که تن من از شانه و سینه تا بازو و ران پا چگونه توسط مردان [زندانبان] دریده شده بود…. من بارها و بارها، چه در سلول‌های انفرادی و چه در بند عمومی زندان اوین، حتی در بند عادی زنان زندان زنجان، روایت‌هایی از تعرض‌های [جنسی] مردان حکومت جمهوری اسلامی ایران نسبت به زنان را شاهد بوده‌ام و شنیده‌ام». نرگس محمدی[34]

«
»

آزار و حتی تجاوز جنسی، یکی از شکنجه‌های روان-تنی در حکومت جمهوری اسلامی است.[35][36][37][38][39][40][41]

شکنجه روانی
برای آگاهی بیشتر از این بخش، شکنجه سفید و سلول انفرادی را ببینید.

برخی از زندانیان، چند یا چندین ماه در سلول انفرادی،[42] حبس می‌شوند.

ازدواج با همسر زندانیان

برخی از بازجوها و شکنجه‌گران حکومت جمهوری اسلامی، با تهدید و در همان زندان، همسر زندانیان سیاسی را از آنان جدا می‌کردند و بعدها به عقد خود درمی‌آوردند.[43]

شلاق و تحقیر

برخی از حوزویان بازجو مانند هادی غفاری، روی پشت دختران ۱۵–۱۴ ساله می‌نشست و آن‌ها را مجبور می‌کرد که راهش ببرند و صدای حیوان درآوردند. در زندان اوین، لباده‌اش را در شلوارش می‌کرد و زندانیان را شلاق می‌زد.[44]

تهدید کردن

در نظام جمهوری اسلامی ایران، زندانیان، از سوی مسئولان حکومت[45] یا زندان، از جمله، زندانیان عقیدتی و سیاسی، به شیوه‌های گوناگونی، تهدید می‌شوند؛ از جمله، با طناب دار،[46] تهدید جنسی خود یا یکی از اعضای خانواده و مواردی دیگر.

عدم پیگیری و پاسخگویی

پیگیری نکردن و پاسخ نبودن به درخواست برخی از زندانیان و خانواده‌هایشان یکی از موارد دیگر نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی است.[47]

اعترافات اجباری
نوشتار‌های اصلی: برای و اعتراف اجباری در جمهوری اسلامی ایران

تخریب شخصیت

تخریب چهره و ریختن آبروی مخالفان و زندانیان، یکی از شیوه‌های مربوط است.[48]

شرکت در مراسم دینی به‌عنوان کیفر

در آذر ۱۳۹۹، یک شاعر ایرانی به نام ابوالحسن کمالی، با شکایت سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و با حکم دادگاه انقلاب یاسوج، به هفت ماه زندان در خانه با پابند الکترونیکی و شرکت در مراسم‌های مذهبی (با تأیید روحانی مسجد) محکوم شد. اتهامات وی، «توهین به مقدسات و نشر اکاذیب» بوده‌است.[49]

مصادره دارایی‌ها
برای آگاهی از این بخش، مصادره اموال و دارایی‌ها در نظام جمهوری اسلامی ایران را ببینید.

مداخله و جنگ‌افروزی
نوشتار‌های اصلی: مداخله ایران در جنگ داخلی سوریه، مداخله ایران در عراق (۱۳۹۳–تاکنون) و جنگ داخلی یمن (۲۰۱۵–تاکنون)
مرگ کودکان بر اثر حملات نیروهای بشار اسد

نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت امر ولی فقیه نظام جمهوری اسلامی ایران، با دخالت در امور کشوهای دیگر و به راه انداختن جنگ‌های نیابتی، باعث نقض حقوق بشر در آن کشورها شده‌است؛ از جمله، سوریه (پشتیبانی از رئیس‌جمهور سوریه)،[50][51][52][53] عراق،[54][55][56] افغانستان و لبنان… و یمن.[57][58][59][60][61]

نقض آزادی اینترنتی

یکی از روش‌های پایان دادن به اعتراضات به ویژه سراسری (از جمله در اعتراضات سال‌های ۱۳۸۸، اعتراضات دی ۱۳۹۶ ایران و اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران)، قطع نمودن اینترنت به گونه موقت[62] و نیز فیلتر یا مسدود کردن شمار قابل توجهی از تارنماها… ست.

شیوه‌های دیگر
  1. بازداشت خودسرانه؛
  2. نداشتن وکیل و نبود روند دادرسی؛
  3. نگهداری در بازداشتگاه‌های مخفی؛[63]
  4. تواب‌سازی.

لایه‌های سرکوبگری

بر اساس برخی از منابع، سرکوب و نقض حقوق بشر در نظام جمهوری اسلامی ایران چند بخش و لایه دارد:

  1. فرماندهی
  2. اطلاعاتی
  3. عملیاتی
  4. قضایی
  5. رسانه‌ای
  6. انگیزشی (تولید نیروی وفادار به حکومت)
  7. مالی و پشتیبانی.[64]

ابزارهای سرکوب و نقض حقوق بشر

برخی از ابزارها و جنگ‌افزارهای به‌کارگرفته برای نقض حقوق بشر در نظام جمهوری اسلامی ایران عبارتند از:

  1. کلت
  2. شاتگان
  3. تفنگ پینتبال
  4. کلاشنیکف
  5. دوشکا (مسلسل سنگین)
  6. نفربر زره‌پوش (مجهز به مسلسلهای اتوماتیک، خمپاره‌انداز و موشکهای ضد تانک)[65]
  7. شلاق
  8. طناب دار

و مواردی دیگر.

جستارهای وابسته

منابع
  1. ادامه اعتراضات در عراق؛ تنها در یک شب دست کم ۱۷ نفر کشته شدند
  2. مرگ حدود ۷۰ نفر معترض دیگر در عراق؛ معترضان از ادامه دخالت‌های جمهوری اسلامی خشمگین هستند
  3. وزیر خارجه ایالات متحده خشونت در درگیری‌های عراق را محکوم کرد
  4. ادامه درگیری‌های خونین در عراق؛ معترضان عراقی می‌گویند ایران باعث شده که آنها در کشورشان بیگانه باشند
  5. «گردن زدن، سنگسار و پرتاب از بلندی، بخشی از عملکرد دستگاه قضا در زمان ریاست محمد یزدی». رادیو زمانه. ۲۰۲۰-۱۲-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  6. «احکام «قطع ید» در ایران؛ قطع دست و پای محکومان». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۱۰-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  7. «۳۰ سالگی اعدام‌های تابستان ۶۷؛ سکوت حاکمان، چشم انتظاری بازماندگان». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  8. «اولین اعدام خلخالی که صدایش به گوش کنگره آمریکا رسید». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  9. «مروری بر قتل‌های سیاسی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران». ایران اینترنشنال. ۲۰۱۸-۰۸-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  10. «اعدام، ابزار حکومت‌داری در جمهوری اسلامی». radiozamaneh.
  11. «بازگشت به تاریخ، رواج اعدام‌های سیاسی و گروهی». voanews.
  12. «بهائی‌ها؛ از اقلیت بلاگردان تا وضعیت سرکوب دائم». radiozamaneh.
  13. «اولین اعدام خلخالی که صدایش به گوش کنگره آمریکا رسید». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  14. «گردن زدن، سنگسار و پرتاب از بلندی، بخشی از عملکرد دستگاه قضا در زمان ریاست محمد یزدی». رادیو زمانه. ۲۰۲۰-۱۲-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  15. قتل‌های زنجیره‌ای پرونده ناتمام ـ بخش اول بایگانی‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine در وبگاه روزنامه ایران (شماره ۲۱۶۸ - سال هشتم - دوشنبه ۱۰ تیر ۱۳۸۱)
  16. روایت دادستان کل ایران از ارتباط یکی از عاملان قتلهای زنجیره‌ای با اصلاح طلبان در وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
  17. «انتقال امضاکنندگان بیانیه استعفای رهبر به بازداشتگاه اطلاعات، قرنطینه محمدحسین سپهری در سلول انفرادی». کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی.
  18. «پیام‌های مردمی به ایران اینترنشنال: از جو امنیتی تا شلیک مستقیم به معترضان». ایران اینترنشنال. ۲۷ آبان ۱۳۹۸.
  19. جوانرود کرمانشاه- شلیک مستقیم از بالای ساختمان دادگستری به مردم اعتراضی, retrieved 2019-11-23
  20. ارسالی شما - مأموران پلیس در حال فرار به سمت معترضان در شهریار با گلوله جنگی تیراندازی مستقیم کردند, retrieved 2019-11-23
  21. «کرمانشاه؛ فیلم نشانه‌روی و تیراندازی مستقیم با گلوله‌های جنگی به سمت تظاهرکنندگان توسط ماموران». ایران کارگر. ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
  22. تیراندازی مستقیم مأموران نیروی انتظامی به مردم معترض, retrieved 2019-11-23
  23. تیراندازی مستقیم در کرمانشاه, retrieved 2019-11-23
  24. وزارت اطلاعات ایران می‌گوید جمشید شارمهد، رئیس رادیو تندر را بازداشت کرده، بی‌بی‌سی فارسی
  25. چهار عملیات «فریب» جمهوری اسلامی؛ از فرود فولادوند تا روح‌الله زم، رادیو فردا
  26. Ensor، Josie (۲۳ نوامبر ۲۰۱۹). «Iranian officials 'stealing bodies' from morgues to hide true scale of government crackdown». telegraph.co.uk. The Daily Telegraph. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
  27. «بازگشت به تاریخ، رواج اعدام‌های سیاسی و گروهی». voanews.
  28. «گردن زدن، سنگسار و پرتاب از بلندی، بخشی از عملکرد دستگاه قضا در زمان ریاست محمد یزدی». رادیو زمانه. ۲۰۲۰-۱۲-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  29. «احکام «قطع ید» در ایران؛ قطع دست و پای محکومان». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۱۰-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۳.
  30. «موضع‌گیری مقامات وقت دربارهٔ اعدامهای دهه ۶۰». بی‌بی‌سی. ۲۱ شهریور ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۵ فروردین ۱۳۹۹.
  31. «شلاق می‌زدند که نماز بخوانیم»، رادیو زمانه
  32. «عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند». radiofarda.
  33. «عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند». radiofarda.
  34. «اعتراض نرگس محمدی به 'تعرض' به زنان زندانی». bbc.
  35. «مخملباف: تجاوز جنسی در زندان‌های ایران موضوعی قطعی است». دویچه وله.
  36. «عفو بین‌الملل: در رژیم ایران به زنان زندانی تجاوز جنسی می‌کنند، ناخن شکنجه شدگان را می‌کشند و اعدام می‌کنند». رادیو اسرائیل.
  37. «شکنجه جنسی زندانیان سیاسی و عقیدتی زن؛ روایتی به عمر حکومت ولایت فقیه». iranfreedom.
  38. «اعتراض نرگس محمدی به 'تعرض' به زنان زندانی». bbc.
  39. «آزارگر ـ زندانبان؛ پدیده‌ای که از «سکوت» تغذیه می‌کند». zeitoons.
  40. «زندگی جنسی در زندان مردان ایران: تن فروسی، تجاوز، ملاقات شرعی». iranianuk.
  41. «گزارشی تکان دهنده؛ از شکنجه تا تجاوز جنسی به زندانیان در زندان شیبان اهواز». khabargar.
  42. «عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند». radiofarda.
  43. «نامه سرگشاده». mesdaghi.
  44. «نامه سرگشاده». mesdaghi.
  45. «رئیسی معترضان را به «مجازات سخت» تهدید کرد». رادیو زمانه. ۱ آذر ۱۳۹۸.
  46. «تهدید معترضان به اعدام با طناب دار». ایران اینترنشنال. ۲۸ آبان ۱۳۹۸.
  47. «عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند». radiofarda.
  48. «عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند». radiofarda.
  49. «محکوم شدن یک شاعر به حبس و شرکت در مراسم‌های مذهبی». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۱۲-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۹.
  50. «سپاه پاسداران نقش نیروی قدس و قاسم سلیمانی در سرکوب اعتراضات مردم سوریه را تأیید کرد». iranintl.
  51. «"ایران به سوریه در سرکوب اعتراض‌ها کمک می‌کند"». BBC Persian. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  52. «اتحادیه اروپا سپاه قدس ایران را در ارتباط با سوریه تحریم کرد». بی‌بی‌سی.
  53. «بررسی نقش سپاه در سوریه و توان نظامی رقبای آمریکا در دو رسانه انگلیسی زبان». صدای آمریکا.
  54. مرگ حدود ۷۰ نفر معترض دیگر در عراق؛ معترضان از ادامه دخالت‌های جمهوری اسلامی خشمگین هستند
  55. ادامه درگیری‌های خونین در عراق؛ معترضان عراقی می‌گویند ایران باعث شده که آنها در کشورشان بیگانه باشند
  56. «قاسم سلیمانی، شمشیر دو دم ایران در منطقه خاورمیانه». یورونیوز. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۲۰.
  57. جنگ داخلی یمن؛ نقش و تأثیر ایران و حزب‌الله لبنان https://www.radiofarda.com/a/f3-yemen-war-iran-impact/28650296.html
  58. رویترز: ایران مسیر جدیدی برای رساندن سلاح به شورشیان حوثی یمن یافته‌است https://ir.voanews.com/persiannewsiran/iran-yemen-sepah-houthi
  59. با وجود شواهد حمایت تسلیحاتی از حوثی‌ها… https://ir.voanews.com/latestnews/iran-yemen-us
  60. مداخله ایران در یمن «یک حلقه» از زنجیره مداخله‌های منطقه ای است https://almashareq.com/fa/articles/cnmi_am/features/2018/03/23/feature-01
  61. مداخله ایران در جنگ داخلی یمن http://www.asoyroj.com/farsy/detail.aspx?=hewal&jmare=14083&Jor=1
  62. «اختلال در اینترنت در ایران در پی اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین». BBC News فارسی (به اردو). ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.
  63. «عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند». radiofarda.
  64. «لایه‌های هفت‌گانه سازمان سرکوب در جمهوری اسلامی». radiofarda.
  65. «آبان ۹۸: کدام سلاح‌ها به کمک سرکوبگران آمدند؟». رادیو زمانه.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.