روابط اردن و ایران

در حالی که روابط‌های تاریخی بین دو ملت وجود داشته‌است، بیشتر در تاریخ اردن، جزو خاک ایران بوده‌است، از امپراتوری هخامنشی تا امپراتوری ساسانی. به همین دلیل، بسیاری از میراث‌ها و تأثیرات فرهنگی ایرانی را می‌توان در اردن یافت بعداً هر دو به دین اسلام روی آوردند، اگرچه اردن برخلاف ایران همسو با شیعه، سنی است.[2]

روابط ایران و اردن زمان سلطنت پهلوی بسیار صمیمانه بود، غرب گرایانه بود و علیه کمونیسم خصمانه بود. در دهه ۱۹۵۰، پادشاه حسین، سفارت اردن را در تهران افتتاح کرد و رسماً با ایران رابطه برقرار کرد. با این حال، گاهی اوقات روابط متشنج می‌شد، زیرا ایران در دوران پهلوی روابط رسمی با اسرائیل و فاصله آن از درگیری بر سر مسئله فلسطین داشت. با این وجود، آنها توانستند یک رابطه ایمن و سالم داشته باشند.[3] حسین همچنین در زمان پهلوی چندین بار به ایران سفر کرد.[4]

وقوع انقلاب ایران و متعاقب آن استقرار یک حکومت اسلامی در ایران رابطه مثبت را از مثبت به منفی تغییر داد. اردن بلافاصله در جنگ ایران و عراق از صدام حسین حمایت کرد[5] و ایران روابط دیپلماتیک خود را با اردن قطع کرد. به دلیل حمایت اردن از عراق، حتی در طول جنگ خلیج فارس،[6] یک دهه طول کشید تا ایران و اردن بتوانند روابط خود را عادی کنند.

در ۲ و ۳ سپتامبر ۲۰۰۳، شاه عبدالله دوم به تهران سفر کرده، و او نخستین پادشاه اردن است که به تهران بعد از انقلاب سفر کرده‌است.[7]

با این وجود، روابط دو کشور همچنان متشنج است، زیرا ایران اتحاد اردن با غرب را تهدید می‌داند؛ و همکاری اقتصادی کمی بین دو کشور وجود دارد. در سال ۲۰۱۸، اردن روابط اقتصادی را رد کرد، به این دلیل که ایران عضوی از سازمان تجارت جهانی نیست.[8] اردن اغلب ایران را به عنوان عامل بی‌ثباتی در سراسر خاورمیانه متهم می‌کند.

روابط اردن با ایران پیچیده‌تر شد زیرا اردن به‌طور غیررسمی علیه دولت بشار اسد در سوریه (متحد ایران) ظاهر شد و حضور طولانی مدت ایران در سوریه را تهدیدی برای امنیت خود دانست.[9][10][11]

در زمان حکومت صدام حسین، اردن با اعتماد به نفت عراق «از موقعیت ویژه ای» در عراق برخوردار بود. عراق همچنین در این مدت برای استفاده از بنادر خود به اردن اعتماد کرد، زیرا سازمان ملل متحد عراق را برای حمله به کویت تحریم کرده بود.

این حمایت از عراق منجر به قطع کامل روابط اردن و ایران در ۳۱ ژانویه ۱۹۸۱ شد.

روابط از آن زمان تاکنون کاملاً خصمانه باقی مانده‌است.[12]

دلیل اصلی دیگر تنش میان اردن و ایران عربستان سعودی و اسرائیل است.

اردن برای سالهای زیادی به کمک اقتصادی عربستان وابسته بود. اردن همچنین دارای ساختار سیاسی مشابهی با عربستان سعودی است، هر دو پادشاهی عرب با غرب نزدیک هستند و هر دو به شدت ضد ایرانی هستند. نفوذ روزافزون ایران اردن و عربستان سعودی را به هم نزدیک کرد، هر دو علی‌رغم ظهور ولیعهد عربستان محمد بن سلمان، ایران را محکوم کردند[13]

اردن همچنین با اسرائیل رابطه نزدیک دارد، زیرا هاشمی‌ها در طول جنگ سرد روابط غیررسمی با اسرائیل داشتند تا اینکه ۱۹۹۴ روابط دو کشور را برقرار کردند.

دولت ایران، که از سال ۱۹۷۹ تغیر یافته‌است، خواستار حذف اسرائیل و پادشاهی‌های عرب غربی است. واکنشهای ضدایرانی را هم در اردن و هم در اسرائیل برانگیخت.[14] همچنین اعتقاد بر این بود که اردن با تلاش برای جلوگیری از درگیری ایران در سوریه با عربستان سعودی، روسیه و اسرائیل همکاری کرده‌است.[15]

ایران و اردن به امید محدود کردن تنش‌ها برای حل دیپلماتیک بحران قطر فراخوانده بودند. اردن گرچه رابطه محدودی با قطر دارد، اما همچنان حضور دیپلماتیک خود را در این کشور حفظ می‌کند، زیرا اردن از نظر اقتصادی به خصوص پس از اعتراضات اردن در سال ۲۰۱۸ به خلیج فارس وابسته است.[16] در طرف دیگر، اردن از تشدید تنش‌ها بین قطر و همسایگان آن در خلیج فارس عربستان سعودی، بحرین و امارات متحده عربی نگران بود که ممکن است ایران را برتری دهد.[17]