روابط ایران و ترکمنستان

ایران بعد از روسیه بیشتر حجم مبادلات تجاری را با ترکمنستان دارا می‌باشد. خط راه‌آهن تاجان- مشهد- سرخس، لوله گاز ۱۳۹ میلیون دلاری کورپیه-کردکوی در غرب ترکمنستان و سد دوستی ۱۶۷ میلیون دلاری در جنوب این کشور در یک همکاری اقتصادی ساخته شد. خط انتقال برق بلخان‌آباد- علی‌آباد و چندین پروژه دیگر مانند گسترش برنامه ارتباطی فیبر نوری، ساخت انبارهای بزرگ و سایر پروژه‌ها در مرو و پالایشگاه ترکمن‌باشی، ساخت ترمینال گاز مایع، ساخت اتوبان مثال‌هایی از گسترش روابط دوجانبه دو کشور می‌باشد. در سال ۲۰۰۹ حدود ۱۰۰ پروژه صنعتی در ترکمنستان ساخته یا در حال ساخت با کمک ایران بود.

به دلیل پایین آمدن قیمت گاز و نفت، حجم تبادلات سالانه دو کشور از ۳٫۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ به ۱٫۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۹ کاهش پیدا کرد. صادرات ترکمنستان به ایران در ماه‌های ژانویه- سپتامبر ۲۰۰۷ به میزان ۴۲ درصد افزایش پیدا کرد. صادرات اصلی ترکمنستان به ایران شامل گاز طبیعی، محصولات نفتی و پتروشیمی و همچنین منسوجات می‌باشد. ترکمنستان در سال ۲۰۱۰ حدود ۸ بیلیون متر مکعب گاز به ایران فروخت در حالی که در سال ۲۰۰۵ این میزان حدود ۵٫۸ بیلیون متر مکعب بوده‌است. ترکمنستان حدود ۵ درصد نیازهای گاز ایران را تأمین می‌کند. هر دو کشور خط تأمین گاز طبیعی دولت‌آباد- سرخس- خانگیران را در سال ۲۰۱۰ افتتاح کردند که صدور ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال به ایران را تأمین می‌کند.

در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۶ یک توافقنامه جدید گازی ۵ ساله بین ایران و ترکمنستان امضا شد. این توافقنامه بعد از این بود که ترکمنستان تهدید کرده بود که به دلیل بدهی‌های معوقه ایران، صدور گاز به ایران را قطع خواهد کرد. این بدهی که بابت صدور گاز ترکمنستان به ایران بوده‌است به میزان ۱٫۸ میلیارد دلار بوده که مربوط به سال‌های ۸۶ و ۸۷ است و بعد از ۱۰ سال هنوز پرداخت نشده‌است. ایران گفته‌است که این بدهی را قبول ندارد و باید به داوری بین‌المللی ارجاع شود.[1]

در تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۱۷ ترکمنستان ارسال گاز به ایران را قطع کرد و این در حالی است که دو روز پیش یک توافق‌نامه تمدید صادرات گاز ترکمنستان به ایران به امضا رسیده بود. ترکمنستان ادعا کرده‌است که ۲ میلیارد دلار از ایران طلب دارد و تا حل اختلاف این میزان بدهی، صادرات گار به ایران را ادامه نخواهد داد.[2]

ایران سالانه حدود ۹ میلیون متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد می‌کند که تنها بخشی از استان‌های شمالی و شرق کشور را با آن می‌تواند تأمین کند. در استان خراسان تنها یک پالایشگاه و یک میدان گازی وجود دارد که قادر به تأمین نیاز گازی استان‌های شمالی و شرق کشور به‌طور خاص در زمستان نمی‌باشد.[1]

در ۷ نوامبر ۲۰۱۶ یک هیئت از ترکمنستان شامل: صفر بردی نیازاوف (فرستاده ویژه وزارت امور خارجه ترکمنستان)، مراد ناظاروف (مشاور وزیر امورخارجه ترکمنستان)، آمانگلدی رحمانوف (رئیس دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه ترکمنستان)، آمانگلدی بایراموف (عضو هیئت دیپلماتیک) و احمد قربانف (سفیر ترکمنستان در تهران) در یک جلسه بررسی روابط ایران و ترکمنستان با هیئت ایرانی دیدار کرده و به ارائه دیدگاه‌ها و تبادل نظر پرداختند. هیئت ایرانی در این دیدار شامل: سید محمدموسی هاشمی گلپایگانی (سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان)، بهرام امیراحمدیان (استاد دانشگاه و عضو شورای علمی ایراس)، ولی کوزه‌گر کالجی (پژوهشگر ارشد و عضو شورای علمی ایراس) بود.[3]

در اوت ۲۰۱۶ ترکمنستان تعرفهٔ گمرکی کامیون‌های ایرانی را افزایش داده و مرز باجگیران را به روی کامیون‌ها و مسافران ایران بست و از طرف دیگر نمایشگاه اقتصادی «ایران پروژه» در ترکمنستان را نیز لغو کرد.[4]

در سال‌های اخیر، پلیس ترکمنستان اقدام به بازداشت رانندگان کامیون و افرادی که به ترکمنستان می‌رفتند را در مرز کرده‌است و به دلیل عدم وجود توافقنامه تبادل زندانیان، این افراد بعضاً بیش از ۵ سال است که در زندان‌های ترکمنستان به‌سر می‌برند و این موضوع تبدیل به یک اختلاف مرزی بین دو کشور شده‌است. در تاریخ اول مه ۲۰۱۷ در یک جلسه بین سفیر ترکمنستان در ایران، احمد قربانف، با رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و امور بین‌الملل وزارت کشور ایران، رمضان شجاعی کیاسری به بررسی مسائل مرزی و گمرکی و تجاری و گسترش روابط دو کشور پرداختند.[5]

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Iran–Turkmenistan relations». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۷.