دامغان

نام دامغان از «ده» و «مغان» است. «ده» به معنای روستا است و «مغان» به معنای مگی است. این نام توسط زرتشتیان داده شده که شامل پادشاهانی چون کوروش و داریوش بزرگ از ایران باستان بود.[3]

دیوار بارو

دامغان، زمانی با نام صد دروازه پایتخت دولت شاهنشاهی اشکانی بوده‌است. قدیمی‌ترین مسجد ایران به نام مسجد تاریخانه «چهل ستون» که ۱۳۰۰ سال قدمت دارد در این شهر قرار دارد. نام کهن دامغان «گومش یا قومش» در کتیبه سارگون دوم آشوری پات نانه آمده‌است یعنی شهری که ۹۹ نگهبان دروازه‌ها دارد. فاصله آن از دریای مازندران هفت روز راه به‌شمار رفته‌است.

دور شهر دامغان دیوارهای ستبری وجود داشته که دو درشکه از کنار هم بر روی دیوار رد می‌شدند. بازمانده‌های آن دیوار هم‌اکنون هم دیده می‌شود؛ و به نام دیوار بارو مشهور است. دامغان دو گونه آب‌وهوا دارد. از جنوب به دشت کویر و از شمال به دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز متصل است. به همین دلیل بیشتر گونه‌های میوه در این شهر می‌رویند.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۸۶۱۵۶ نفر (دارای۲۳۴۱۰ خانوار) بوده‌است.[4]

زبان مردم شهرستان دامغان نیز گونه‌ای از زبان فارسی است که با لهجه خراسانی پیوستگی دارد. این گویش در تمامی مناطق این شهرستان یکسان تکلم نمی‌شود. در مناطق شمالی شهرستان دامغان (به جز شهر دیباج)، به دلیل همجواری با استان مازندران با اندک تفاوت، مردم به لهجه مازندرانی سخن می‌گویند[5] روستاهای جنوبی حاشیه کویر (به جز روستای کوه زر)، تحت تأثیر مناطق مرکزی ایران بوده و به فراوانی لغات و واژه‌های آن مناطق را در تکلم آنان می‌توان دید. زبان روستاهای شرقی دامغان به گویش شاهرودی نزدیک است.[6][7].دیباجی گویش مردم شهر دیباج است. پژوهشگران زبان‌شناس دیباجی را از گویش‌های حاشیه دریای خزر می‌دانند. گویش دیباجی علی‌رغم داشتن شباهت‌هایی با گویش‌های مجاور خود بویژه نواحی شمالی، تفاوت‌هایی نیز با آنها دارد. پژوهشگران زبان‌شناس با توجه به قرابت خاص گویش دیباجی با گونه‌های مازندرانی به لحاظ صرفی و نحوی، گویش دیباجی یکی را از گونه‌های مازندرانی می‌دانند.[8][9][10]

دامغان به عنوان مرکز اتصال راه‌های ایران شناخته می‌شود، بدین جهت که جاده تهران مشهد که غرب و شرق ایران را به هم وصل می‌کند و همچنین کریدور جنوب - شمال که بخش‌های شمالی و جنوبی ایران را بهم متصل می‌کند، از دامغان می‌گذرد.

شهر دامغان در مسیر جاده تهران مشهد جاده ۴۴ قرار گرفته و از غرب به شهر سمنان و از سمت شرق به شهر شاهرود منتهی می‌شود. همچنین جاده ۸۱ دامغان به خرانق جندق و خور به طول ۴۹۴ کیلومتر از راه‌های اصلی رفت و آمد به این شهر است.

آب و هوای شهر دامغان به علت وزش بادهای شدید شمالی و بارندگی‌های ناشی از بادهای نواحی گرگان و مازندران زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و کویری دارد.[11]

مهم‌ترین تفریحگاه این شهر چشمه علی است در نزدیکی این چشمه یک اردوگاه به نام اردوگاه شهید صدوقی است. تپه‌حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن است و حدود ۷۰۰۰ سال قدمت دارد و تا به حال کاوشهای باستانی در آن صورت گرفته که نشان می‌دهد شهری است که در اثر زلزله بر سر مردمانش خراب شده‌است.

مردم دامغان به دلیل همجواری با منطقهٔ خراسان بزرگ و طبرستان وجود آثار تاریخی و فرهنگی بسیار در این منطقه از وارثین قابل اعتنای فرهنگ و ادب فارسی به حساب می‌آیند. فرهنگ این شهر آمیخته‌ای از فرهنگ اسلامی ایرانی کهنی است که از علل آن می‌توان به قرن‌ها حضور اسلام در این وادی و وجود اولین مسجد ایران، مسجد تاریخانه در این شهر اشاره نمود. اکثریت قریب به مطلق مردم دامغان پیروان شیعهٔ دوازده امامی بوده و وجود فرهنگ قدیمی و غنی عزاداری برای حسین بن علی سالیانه بسیاری از مردم را به این شهر و دیار فرا می‌خواند. فرهنگ دامغان به دلیل همجواری با استان مازندران از آن دیار نیز تأثیر پذیرفته‌است و می‌توان در گفتار دامغانی کلماتی از پارسی قدیم و زبان پهلوی را شناسایی کرد.

قله چالویی

قله شاهدار کوه

قله کرکسی

قله بادله کوه

• جمعیت شهرهای استان سمنان
• شهرستان دامغان
• دانشگاه دامغان

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ دامغان موجود است.

پیوند به بیرون

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به دامغان در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• ایرانشهر
• وبگاه رسمی