بسطام

نام بسطام بر روی نقشه ایران در عصر خلفای عباسی، برگرفته از کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی

تاریخ این شهر به قبل از ورود اسلام به ایران مشخص نیست. بنابر یک روایت حاکم خراسان در زمان خسروپرویز که نام وی «بسطام نام» بود، این شهر را بنا گذاشته‌است. با توجه به این روایت این شهر را باید شهرهای تأسیس‌شده در دوران شاپور دوم ساسانی دانست. در دورهٔ عباسیان، این شهر دومین شهر ایالت قومس و تالی دامغان بود و پس از حملهٔ مغول رو به انحطاط رفت.[4]

قدمت این شهر به ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد و آثار معروف آن از تپه معروف سنگ چخماق در شمال بسطام دیرینگی این شهر را به نمایش می‌گذارد. در گذشته رشته قنات‌های بسیاری در این شهرجاری بوده که تماماً دارای آبی گوارا و شیرین بود و در حال حاضر قنواتی مانند قنات صادق خان که قدمت آن به حدود بیش از ۵۰۰ سال می‌رسد هنوز از اهمیت بسیاری برخوردار است و آب شیرین آن در تابستان بسیار سرد و در زمستان گرم است.[5]

گستهم= بسطام: گستهم در اوستا برابر است با منشور و نیز پهلوانی در شاهنامه که در زبان تازی بسطام شده‌است و نام شهری در استان سمنان می‌باشد

مردم کومشی یا کومشی یا قومسی به مردم بومی شهرستان های سمنان، سرخه، دامغان و شاهرود گفته می شود که به یکی از گویش های ‌زبان‌ کومشی گویش می کنند.[6] امروزه گویش کومشی تنها در شهرستان سمنان و سرخه و مهدی‌شهر گویش می شود و در دیگر نواحی آن زبان پارسی و تاتی و مازندرانی رایج است. به باور زبانشناسان از منطقه سمنان تا گرمسار هیچ گونه بومی از زبان پارسی شناخته نشده است و شهر سمنان و روستاهای اطراف سمنان گویش کومشی خود را حفط نموده اند.[7] عبدالله مقدسی مردم کومش را نه فارس و نه تازی می داند و در وصف زبان مردم کومش چنین می‌گوید: «زبان کومش و گرگان به هم نزدیک است. ها بکار می‌برند و می‌گویند هاکن و هاده و آن را حلاوتی‌ست، و زبان مردم طبرستان بدانها نزدیک است مگر در آن شتاب است».[8] پس از فتح ایران توسط اعراب لفظ کومش به قومس تغییر کرد و از آن پس به ولایت کومش قومس گفته میشد و به مردم بومی آن قومسی گفته میشد.[9] امروزه مردم مازندران و گیلان و گلستان به اهالی سمنان کومشی می گویند.[10] اکثر مردم سمنان خود را قومسی و کومشی می نامیدند.[11]

شهر بسطام آب و هوایی مطبوع در تابستان و سرد در زمستان دارد. باغات زردآلو سراسر شهر را احاطه کرده‌اند. عمده درآمد مردم از همین طریق است. این شهر از سویی به سبب مجاورت کوه‌های شاهوار و ابر دارای زمستانهای سرد و طولانی است و از طرفی دیگر به دلیل همجواری با کویر دارای آب و هوایی کوهپایه‌ای است و بی شک یکی از خوش آب و هواترین نقاط استان سمنان است.

در جلسهٔ هیئت وزیران در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۸۶ که در سمنان برگزار شد، این شهر به استناد مادهٔ ۸ قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به‌عنوان شهر نمونهٔ گردشگری بین‌المللی تعیین شد.[12]

• بایزید بسطامی
• فروغی بسطامی
• عارف بسطامی
• قاضی ظهیرالدین بسطامی[13]

خیابان شهدای بسطام در فصل پاییز

• جمعیت شهرهای استان سمنان