دیباج
دیباج یکی از شهرهای کوهستانی شهرستان دامغان در استان سمنان است. این شهر در ۵۵ کیلومتری شمال شهر دامغان قرار دارد و مرکز دهستان رودبار است. دیباج در سال ۱۳۷۵ و بر اساس مصوبه هیئت وزیران وقت به شهر تبدیل و اکنون دارای شهرداری است.[1]
| دیباج | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | سمنان |
| شهرستان | دامغان |
| بخش | مرکزئ |
| نام(های) پیشین | چهارده، چهارده رودبار |
| مردم | |
| جمعیت | ۵٬۶۴۷ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | ۵۰٪+ (۵سال) |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | سعید دربانیان |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران |
| کد آماری | ۲۲۶۴ |
  دیباج | |
دیباج خود شامل محله‌های قلعه، ورزن و زردوان است (بر گرفته از اسامی روستاهای قدیمی به هم پیوسته از زمان ایجاد شهر جدید) پیشتر آن را چهارده یا چهارده رودبار می‌خواندند. هرچند هنوز این نام بین مردم محلی رایج است اما از سال ۱۳۷۵ به صورت رسمی این منطقه به شهر تبدیل و دارای شهرداری است.
نامگذاری
چهارده قبلاً از چهار روستای کوچک‌تر تشکیل می‌شد. علاوه بر سه روستایی که در بالا نام برده شد، روستا یا ده چهارم امین آباد نام داشت که اکنون خراب ده نامیده می‌شود و هر سال در هشتم محرم مردم به یادبود مردگان این ده در آنجا گرد می‌آیند. بنا به گفته مردم محلی این ده در گذشته بر اثر حمله سپاهیان مهاجم یا بلایای زمینی ویران شده‌است. امروزه اندکی بنای مخروبه در محل این ده دیده می‌شود.
نام جدید این شهر از امامزاده‌ای به همین نام در این مکان اقتباس شده‌است. مقبره منسوب به محمد پسر جعفر صادق امام ششم شیعیان دوازده امامی که ملقب به امامزاده محمد دیباج است در محله قلعه در جنوب غربی شهر واقع شده‌است.
مردم و زبان
نزدیک به همه مردم این شهر مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. اغلب مردان برای کار به دامغان، سمنان یا گرگان مهاجرت می‌کنند. دیباجی گویش مردم شهر دیباج است. پژوهشگران زبان‌شناس دیباجی را از گویش‌های حاشیه دریای خزر می‌دانند. گویش دیباجی علی‌رغم داشتن شباهت‌هایی با گویش‌های مجاور خود بویژه نواحی شمالی، تفاوت‌هایی نیز با آنها دارد. پژوهشگران زبان‌شناس با توجه به قرابت خاص گویش دیباجی با گونه‌های مازندرانی به لحاظ صرفی و نحوی، گویش دیباجی یکی را از گونه‌های مازندرانی می‌دانند.[2][3][4]
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۵٬۶۴۷ نفر (در ۱٬۹۶۰ خانوار) بوده‌است.[5]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۸۵ | ۲٬۵۰۴ | — |
| ۱۳۹۰ | ۳٬۷۷۴ | +۵۰٫۷٪ |
| ۱۳۹۵ | ۵٬۶۴۷ | +۴۹٫۶٪ |
محصولات کشاورزی و دامپروری
این شهر به خاطر آب و هوای کوهستانی، مستعد پرورش محصولات باغی و دامپروری است. مانند شهمیرزاد سمنان، در اینجا هم گردو از عمده میوه‌های باغی، در کنار گیلاس، انگور، آلبالو، زردآلو و سیب می‌باشد. در کنار اینها، سیب زمینی و گندم دو محصول عمده کشاورزی و این ناحیه است. آب کشاورزی و آشامیدنی از چشمه‌های مختلف طبیعی که در اطراف شهر هستند تهیه می‌شود.
محصولات دامی
شهر دیباج دارای سه هزار هکتار مرتع و بیست هزار راس گوسفند و بز می‌باشد که در سه نوع مرتع تألیف می‌کنند.
- مراتع زمستانه در اطراف دیباج
- مراتع میانبد در منطقه کشت و دشت
۳- مراتع ییلاقی (سربند-چهار گنبدان-سنگ بن –لار کوه وزندان و پلاش) که حدود ۳۰٪ مردم از راه پرورش گوسفندان داشتی امرار معاش می‌کنند البته این درصد در قدیم ۸۰٪ بوده‌است با توجه به خشکسالی‌های اخیر و فقیر شدن مرتع اکثر دامداران بزرگ دام‌های خود را فروخته‌اند. در اواخر فروردین ماه گوسفندان از اطراف دیباج به مراتع میا نبد رفته که در اواسط اردیبهشت ماه به بنه (خیل) می‌روند و کار دوشیدن شروع می‌شود. درحال حاضر هم اولین جشنواره آیین امام‌داری یا (شیردوشان) در کنار امامزاده محمد دیباج برگزار شد.
آب‌وهوا
آب‌وهوای این شهر در بهار و تابستان سرسبز، خنک و مطبوع و در پاییز و زمستان سرد و عمدتاً پوشیده از برف است.[6]
نقاط دیدنی و گردشگری
- امامزاده محمد
- آبشار تنگه زندان
- سرچشمه
- دشت سربند
- کلا
- دم تنگه
- امیران دشت
- بالا آییش
- دشت مناره
- کشت دشت
- چشمه آبسیج
- آبشار بزپُل
- آبشار نسروا
- تنگه شمشیربُر
- حصار قلعه
- مقبره آیت الله میراسماعیل نجفی قدمی معروف به آقانجفی (ورزن)
جستارهای وابسته
- دامغان
- استان سمنان
- مازندران
- زبان مازندرانی
- جمعیت شهرهای استان سمنان
- هزارگری یا هزارجریب (منطقهٔ وسیعی در رشته‌کوه البرز)
منابع
- «مسائل و مشکلات شهر دیباج بررسی شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۴-۰۳-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۹.
- نقشبندی، شهرام؛ حاج عیدی، حوا. «چند فرایند واجی در گویش دیباجی». مجله علمی مطالعات زبانی و بلاغی دانشگاه سمنان. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۲۱.
- نقشبندی، شهرام؛ حاج عیدی، حوا. «چند فرایند واجی در گویش دیباجی». سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه سمنان. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۲۱.
- نقشبندی، شهرام؛ حاج عیدی، حوا. «چند فرایند واجی در گویش دیباجی». پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۲۱.
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- 2084 (۲۰۲۰-۰۹-۲۹). «دیباج دامغان شهر گردشگر می‌شود». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۹.
پیوند به بیرون
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای دیباج دارد. |
| مرکز | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش |
| ||||||||||||||||||
| مرکز |  موقعیت استان سمنان در ایران. | |
|---|---|---|
| شهرستان‌ها | ||
| شهرها | ||
| جاذبه‌های گردشگری |
| |