شهرستان تالش

اولین قانون تقسیمات کشوری در آبان ماه ۱۳۱۶ خورشیدی، تهیه و تصویب شد. بر اساس این قانون ایران به استان‌های شمال، غرب، جنوب، شمال غرب، شمال شرق و مکران تقسیم شد. بر طبق این تقسیم‌بندی شهرستان گیلان و طوالش از توابع استان شمال بود و شامل مناطق زیر بود:[7]

1. حومه فومنات، صومعه‌سرا، لشت نشا، کوچصفهان (مرکز: کوچصفهان)
2. بندر پهلوی:بندر پهلوی، چهار فریضه، خمام، گسکر (مرکز: بندر پهلوی)
3. لاهیجان:لاهیجان، رانکوه، دهشال (مرکز: لاهیجان)
4. طوالش:کرگانرود، اسالم، توالششفارود (مرکز: هشتپر کرگانرود)

این تقسیم‌بندی هم چند ماه بیشتر دوام نیاورد و در ۳ بهمن ماه همان سال مصوبهٔ قبلی اصلاح شد و استان‌های ایران به استان‌های یکم تا دهم تغییر پیدا کردند. پس از تصویب متمم قانون اساسی یعنی در ۱۴ ذیقعده سال ۱۳۲۵ هجری قمری تشکیل ایالات و ولایات به تصویب دومین دورهٔ قانون‌گذاری مجلس شورای ملی رسید. در این قانون ولایت چنین تعریف شده‌است: قسمتی از مملکت که دارای یک شهر حاکم‌نشین و توابع باشد اعم از این که حکومت آن تابع پایتخت یا تابع مرکز ایالتی باشد. در آن زمان گیلان و طوالش جزو ۱۲ ولایت ایران بود؛ و شهرستان طوالش با بخش‌های کرگانرود، اسالم، شفارود و ماسال با مرکزیت هشتپر در سال ۱۳۲۳ در استان یکم به شهرستان مستقل ارتقا پیدا کرد.[7]

پراکندگی مردم تالش در استان‌های ایران

زبان غالب در این شهرستان زبان تالشی می‌باشد. زبان تالشی بیشتر از فارسی معیار به زبان پهلوی قدیم (زبان ایرانیان باستان) نزدیک است.[8] گروه‌های قومی دیگری هم در شهرستان تالش ساکن هستند و به زبان‌های مختلفی مانند ترکی آذری، گیلکی، کردی و فارسی صحبت می‌کنند، ولی مردمان بومی این منطقه تالشان هستند و زبان بومی شهرستان تالش، تالشی است.[9][10][11]

در اسناد و منابع پیش از اسلام کلمهٔ تالش دیده نشده‌است. برخی از پژوهشگران، تالش را با قوم «کادوس» که از آن بارها در منابع یونان و روم باستان یاد شده‌است، یکی می‌دانند.[12][13] در منابع سده‌های نخست هجری از این قوم با نام «طیلسان» یاد کرده‌اند. یاقوت ذیل مادهٔ طیلسان، به نقل از اصمعی می‌گوید که طیلسان با تالشان یکی است.[14] واژهٔ طیلسان ظاهراً از اواسط سدهٔ ۷ق متروک، و به جای آن کلمهٔ «تالش» تدریجاً وارد منابع تاریخی و جغرافیایی ایران شد.[15]

سرزمین بَبَر در اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی، میان گیلان و تالش از یک سو و تالش و دیلم از سوی دیگر قرار داشت. نیز آن را نزدیک دیلم، گیلان، تالش و مغان آورده‌اند. سرزمین بَبَر محدودهٔ خلخال و منطقه مرزی تالش و گیلان را شامل می‌شود.[16][17]

• وسعت شهرستان: ۱۴۲۷ کیلومتر مربع
• تراکم نسبی (نفر): ۵۰۱
• درصد شهرنشین: ۶۴٫۲٪
• منطقه قومی تالش که یکی از نواحی ایرانی محل سکونت مردم تالش است با مساحتی حدود ۲۳۷۳ کیلومتر مربع که در شمال غرب گیلان قرار دارد، یک چهارم خاک استان را تشکیل می‌دهد. این شهرستان که نام خود را از قوم تالش گرفته و به استناد منابع و شواهد بسیار، بازمانده قوم کادوس باستان و از همسایگان دیرین قوم گیل می‌باشد، از غرب به استان اردبیل، از شمال به آستارا و از جنوب به رودبار و از شرق به دریای خزر و رضوانشهر محدود شده و شامل شهرستان‌های تالش، آستارا، ماسال، رضوانشهر، همچنین بخش‌هایی از مردم شهرستان خلخال و شهرستان نمین زبان تالشی می‌باشد. تالش از سه جهت به کوه‌های تالش که ادامه رشته کوه‌های البرز هستند و از طرف دیگر به دریای خزر منتهی می‌شود. کشف آثار تمدن ۴۵۰۰ ساله در ییلاق (نوه دیی) تالش جلوه‌های بیشتری به این منطقه خوش آب و هوا داده‌است. مردم تالش به زبان تالشی تکلم می‌نمایند. بخش اعظمی از تالش طی عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای از گیلان و ایران جدا شده و به روسیه ملحق شدند.

شهرستان تالش بزرگ‌ترین شهرستان استان گیلان می‌باشد.

• بخش مرکزی شهرستان تالش
  • دهستان ساحلی جوکندان
  • دهستان طولارود
  • دهستان کوهستانی تالش

شهر: هشتپر

• بخش کرگان‌رود شمالی
  • دهستان لیسار
  • دهستان خطبه‌سرا

شهر: لیسار

• بخش اسالم
  • خلیفه آباد گیلانده
  • دهستان گیلانده اسالم
  • دهستان اسالم
  • دهستان خاله‌سرا
  • دهستان ناو

شهر: اسالم

• بخش حویق
  • دهستان حویق
  • دهستان چوبر

شهرها: حویق و چوبر

• سردارمنصور فتح‌الله خان اکبر:دوره سوم مجلس شورای ملی(فهرست نمایندگان دوره سوم مجلس شورای ملی)
• حاج شیخ محمد حسین در مجلس چهارم اعتبارنامه‌اش رد شد و کرسی خالی ماند. (فهرست نمایندگان دوره چهارم مجلس شورای ملی)
• حاج آقا رضا رفیع :ادوار پنجم، چهاردهم، پانزدهم، شانزدهم و هفده مجلس شورای ملی(فهرست نمایندگان دوره پنجم مجلس شورای ملی)، (فهرست نمایندگان دوره چهاردهم مجلس شورای ملی)، (فهرست نمایندگان دوره پازدهم مجلس شورای ملی)، (فهرست نمایندگان دوره شانزدهم مجلس شورای ملی)، (فهرست نمایندگان دوره هفدهم مجلس شورای ملی)
• محسن همراز (فاضل الملک):دوره هفتم، هشتم، نهم و دهم مجلس شورای ملی (فهرست نمایندگان دوره هفتم مجلس شورای ملی)(فهرست نمایندگان دوره هشتم مجلس شورای ملی)
• سید حسین معینی: دوره یازده، دوازده و سیزده مجلس شورای ملی (فهرست نمایندگان دوره یازدهم مجلس شورای ملی)
• سید مصطفی مصطفوی کاشانی فرزند سید محمود کاشانی: دوره هجده مجلس شورای ملی(فهرست نمایندگان دوره هجدهم مجلس شورای ملی)
• هلاکو رامبد دوره نوزده تا بیست چهار مجلس شورای ملی(فهرست نمایندگان دوره نوزدهم مجلس شورای ملی)
• سید یونس عرفانی(۱۳۱۳ - شیرآباد تالش) :دوره اول مجلس شورای اسلامی (به دلیل فوت دوره اول ناتمام ماند)
• سید مجتبی عرفانی (۱۳۳۴ - شیرآباد تالش):دوره‌های اول، دوم و چهارم مجلس شورای اسلامی
• سید ابراهیم میر غفاری مریان (هشتپر):دوره سوم مجلس شورای اسلامی
• عسکر اسلام دوست (اسالم):دوره ششم مجلس شورای اسلامی
• بهمن محمدیاری(۱۳۴۱ - ماسال) :دوره پنجم، هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی
• محمود شکری (ریک هشتپر) :دوره نهم و دهم مجلس شورای اسلامی
• حسن محمدیاری (ماسال) :دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی

• پارک جنگلی سیاهداران (بام تالش)
• سورتمه ریلی تالش
• ساحل قروق تالش
• ساحل تازه آباد تالش
• آبنما موزیکال تالش
• کاخ سردار امجد کرگانرودی در پارک شهر
• ییلاقات باستانی و تاریخی مریان
• مجموعه ییلاقات ریک و حومه تالش
• منطقه کوهپایه‌ای کیشون بن تالش
• ییلاق سوباتان لیسار
• دژ سلسال لیسار
• ییلاق آسبومار جوکندان
• ییلاق لومه وشت گیلانده اسالم
• آبشار نیلرود جوکندان
• تالاب جوکندان
• پارک جنگلی و ساحل گیسوم تالش
• جاده اسالم به الماس معروف به جاده اسالم به خلخال
• ییلاق توریستی کرمون و گردنه الماس در محور اسالم به الماس
• پارک جنگلی دکتر رستگار گیسوم
• آبشار زمرد حویق
• پارک ساحلی و جنگلی چوبر
• بقعه نرگس خاتون چوبر
• بقعهٔ بابا اسماعیل، تره طولگیلان
• بقعهٔ سید نیکی تالش
• دریاچهٔ سراگاه تالش
• آبشار لوشکی لمیر
• استخر طبیعی سوغات بغیلان چاله بیجار لمیر
• استخر طبیعی پرسه کش درزکری لمیر
• ییلاق لوراهونی و شکردشت
• مسیر ییلاق سوباتان به دریاچه نئور و آبشار ورزان
• آبشار لوشکی لمیر
• آبشار ریشو چوبر
• آبشار شیلوشت مریان
• آبشار ریوو خطبه سرا
• آبشار دریابن اسالم

شهرستان تالش در رشته‌های ورزشی فوتبال، دوومیدانی، کشتی و کبدی دارای استعدادهای برتری می‌باشد.