شاه‌خوشین

مبارکشاه لرستانی، ملقب به شاه‌خوشین، فرزند مامه جلاله و نوهٔ میرزا آمانا لرستانی بود. در سرانجام کتاب مقدس یارسان آمده‌است که وی از مادری باکره به‌دنیا آمده‌است. در سرانجام همچنین اشاره شده که شاه‌خوشین برای کسب علم به همدان هجرت کرد و بعدها به زادگاه خویش بازگشت و در ۳۲ سالگی اظهار مظهریت خدا در خودش کرد. او در این خصوص چنین سرود:[1]

شاه‌خوشین در میان یارسان به «زرده‌سوار» و «هزار سوار» نیز مشهور است و این نظریه را تقویت می‌کند که وی جزو ملوک هزاراسپی (اتابکان لر) بوده‌است. در سرانجام، باباطاهر یکی از یاران شاه‌خوشین ذکر شده‌است؛ ولی نکته‌ای که بسیار آشکار است تأثیر شاه‌خوشین بر عرفان باباطاهر می‌باشد.[1]

اشعاری از شاه‌خوشین به گویش کردی گورانی مانده‌است، که به «دورهٔ شاه‌خوشین» مشهور است. پیش از شاه‌خوشین، کسانی همچون بهلول ماهی و بابا سرهنگ ظهور کردند؛ اما شاه‌خوشین دورهٔ کامل ظهور ذاتی قبل از سلطان سهاک به شمار می‌رود. شاه‌خوشین را می‌توان از پیشگامان شعر و ادب ایرانی پس از حملهٔ اعراب دانست.

بر اساس نسخه دوره شاه خوشین و همچنین نسخه‌های دیگر نزد یارسان، شاه خوشین با یاران خود (که قلندروار زندگی می‌کردند) بر باباطاهر مهمان می‌شود. به گفته مراد اورنگ شاه خوشین لرستانی فروغ ایزدی را در باباطاهر می‌بیند و به همین خاطر او را در جرگۀ یاران ویژه خود درمی‌آورد. در ابتدای نسخهٔ دوره شاه‌خوشین مقدمه‌ای دیده می‌شود که به نظر می‌رسد در قرن‌های بعدی، به احتمال قرون دوازدهم و سیزدهم هجری، نوشته شده باشد؛ در این مقدمه شرح ماجرای مهمان شدن شاه‌خوشین بر بابا چنین آمده‌است:[1]

اشعار وی به‌مانند فهلویات بر وزن هجایی و غالباً ۱۰ هجایی‌است.

• معنی: برای قرب به شاه‌خوشین است که چوپانی می‌کنم. سرورم پیدا و آشکار است و با آن اسب زردرنگش مشخص است.

سرورم شاه‌خوشین است که شفای همهٔ دردهاست.

• نورعلی الهی، برهان‌الحق
• صفی‌زاده بوره‌که‌ای، صدیق، پیران و مشاهیر اهل حق، چاپ نخست، تهران: حروفیه ۱۳۸۷
• فخرایی، مصطفی، باباطاهر همدانی، تهران: آشیانهٔ کتاب، چاپ سوم، ۱۳۹۰
• تولد شاه‌خوشین و ادعای خداییِ او پایگاه جامع فِرَق، ادیان و مذاهب