بهلول ماهی

زادگاه و سال تولد بهلول به‌طور دقیق مشخص نیست،‌ اما دورۀ زندگی وی سدۀ‌ دوم هجری (سدۀ نهم میلادی) دانسته می‌شود.[3]

پیرامون آنکه بهلول ماهی همان بهلول دانا است شک و شبهه‌های بسیار است. برخی منابع او را همان بهلول دانا در دوران هارون الرشید می‌دانند[2] و برخی دیگر نیز بهلول کوفی و بهلول ماهی را دو شخصیت جدا می‌دانند. طیب طاهری پژوهشگر یارسان بهلول را همان عمرو بن لهب دانسته که ملقب به بهلول بوده و با هارون الرشید و جعفر صادق ششمین امام شیعیان معاصر بوده و یارسان وی را «مظهر ذات حق»‌ می‌داند.[3]

اسامی ذات‌های مقدس در دورۀ بهلول عبارت‌اند از: بابا لره، بابا رجب، بابا نجوم و بابا حاتم.[3]

از بهلول تنها ۶ شعر دوبیتی به جای مانده‌است. اشعاری که از بهلول و بقیۀ بزرگان یارسانی به زبان گورانی به‌جا مانده‌است از اولین نمونه‌های اشعار سروده شده در گویش‌های نو ایرانیست.[4] همچنین یک بیت شعر فارسی نیز به بهلول منسوب است. نمونه زیر شعریست از بهلول:

طیب طاهری معتقد است که برخی از بندهای کلام دورۀ بهلول به دلیل مشابهت با بخش دیگر کتاب مقدس یارسان به نام «دامیار دامیار» اشتباه گرفته شده‌اند،‌ به همین دلیل نمی‌توان با قاطعیت دربارۀ تعداد بندهای کلام «دورۀ بهلول» صحبت کرد،‌ و همچنین اگر بهلول ماهی همان بهلول کوفی باشد، بنابراین گفتار و کلام‌هایی نیز از وی به زبان‌های فارسی و عربی به جای مانده‌است، اما نمی‌توان آن گفتارها و کلام‌هایی را که در کتاب سرانجام نیامده مقدس دانست و بدان استناد کرد.[3]

• بابا لره