شیخ حسن مولان آباد
شیخ حسن مولان آبادی (۱۱۳۶-۱۰۷۳ هـ.ق)عارف و کاتب ام القرآن[1] در هوار اردلان(دلو) روستای بست از توابع دهستان خورخوره شهر سقز چشم بدنیا گشود[2]. ام القرآن شیخ حسن از نسخ خطی و بسیار قدیمی و نفیس قرآن کریم است که در مسجد روستای مولان آباد در سقز نگهداری می شود[3].
شیخ حسن مولان آبادی | |
|---|---|
| زاده | ۱۰۷۳ قمری روستای بست، سقز |
| درگذشته | ۱۱۳۶ (۶۳ سال) سقز |
| آرامگاه | روستای مولان آباد |
| زمینه کاری | علوم و معارف اسلامی، شاعر، مترجم و کاتب قرآن |
| در زمان حکومت | نادرشاه افشار |
| رویدادهای مهم | کتابت ام القرآن |
| دیوان اشعار | جمع آوری نشده |
زندگینامه
شیخ حسن مقدمات تحصیل را نزد مادرش خازلیخا و سپس در حجره مسجد بست نزد پدر آموخت و جهت تکمیل تحصیلات نزد ملااحمد وزله در باشماخ تیلکو، ملا عبداللطیف در گلتپه موکری( جهانگیرخان) و ملا محمد در ملقرنی سقز رفت و سرانجام در کوی سنجاق تحصیلات علوم اسلامی را به اتمام می‌رسانند[4]. سپس جهت دیدار با عرفای بنام و مرشدان طریقت سال ۱۱۱۳ه.ق به بغداد و دمشق سفر کرد، ضمن سیر و سلوک و ملاقات با شیخ یحیی علوی، قاسم علوان و محی الدین عفان و شیخ اسماعیل خلوتیه در طریقت‌های قادریّه و علوانیه شاذلیه و خلوتیه دربغداد و نزد درویش عاشور پسر عبدالفتاح کشمیری در طریقه سهروردی در دمشق مجاز به ارشاد ونیابت می گردد[5]. پس از بازگشت در سال ۱۱۱۸ه.ق با خانواده به مولان آباد کوچ می‌کند. شیخ حسن تا سال ۱۱۲۷ه.ق در مولان آباد به کمک ملا رسول کاتب، نوشتن ام‌القرآن را به اتمام می‌رساند سپس جهت تطبیق آن با نسخ معتبر راهی ممالک اسلامی می‌گردد و سرانجام در مولان آباد سال ۱۱۳۶ه.ق فوت می‌کنند[6].
دیدار شیخ حسن با نادرشاه افشار
در خصوص دیدار شیخ حسن با نادر شاه افشار مرحوم شیخ ملای قادرآباد تیلکو ملا شیخ محمد امین حسنی باکی در بخشی از رساله خطی گل ارغوان که به زندگی شیخ حسن پرداخته چنین می‌نویسند: “یک تکه سفره چرم بلغار کهنه در تکیه مبارکه مولان آباد می‌باشد وبه تواتر اهل محل رسیده که هدیه نادر شاه افشار است یک عصای چوبین که فعلا در تکیه بست موجود است بعنوان هدیه خدمت شیخ آورده و چند قریه هم تقدیم داشته. نادرشاە در عصر لشکرکشی و نیابتش که ۱۵ سال طول کشیده به قریه مولان آباد آمده و هدایای مشهوره تقدیم داشته است و واضح است که هدایای مذبوره مال نادرشاه می‌باشد”[7] با توجه به اوضاع سیاسی، اجتماعی کردستان تحت حکمرانی اردلان در دوران حیات شیخ حسن و بالحاظ نمودن سالهای اقامت شیخ در زادگاهش، دیدار صورت گرفته باید در فاصله زمانی سالهای ۱۱۱۸ تا ۱۱۲۷ و یا اواخر حیات شیخ یعنی ۱۱۳۲ به بعد صورت گرفته باشد. لازم بذکر است که احتمالا ملاقات نادرشاه با شیخ حسن با اهداف سیاسی و بمنظور سروسامان دادن به اوضاع نابسامان منطقه در آن دوران بوده است. آنچه مشخص است دیدار شیخ حسن با نادرشاه قبل از تاجگذاری صورت گرفته و هدف این دیدار فارغ از مسائل مذهبی و جلوگیری از نفوذ والیان سنی مذهب دولت عثمانی در سرزمینهای مرزی بیشتر تثبیت اوضاع سیاسی و اجتماعی کردستان و بازگرداندن اقتدار دوباره حکمرانان اردلان در منطقه مد نظر بوده است[8].
آثار شیخ حسن
مجموعه اشعار، کتاب کشکول، رساله طبی و گاهشمار از جمله آثار شیخ حسن مولان آباد می باشند.
نمونه شعر[9]
شيخ اشعار زيادي به فارسي و کردی بخصوص گويش اورامي و عربي با مضامين عرفاني دارد که هنوز جمع آوري نشده و در اختيار برخي از بازماندگان او در جاهاي مختلف از ايران گرفته تا عراق و ترکيه است.
نمونه اي از اشعار فارسي وي:
| تا بر کمر آن دو زلف چليپاي تو پيوست | عاشق خَم زنّار اطاعت به کمر بست | |
| تاب سر زلفين تو دامي است که هرکس | در حلقه آن بند شد آنجا زخطر رست | |
| تير مژه ات جان کسي را چوهدف ساخت | پيش اززدن ازشوق تو ازروزن تن جست | |
| تيمارکن اين دلشده بيمار غمت را | زآبي که خضر گر بچشد،مست شود مست | |
| تربتگه من ساز قدمگاه پس از مرگ | کاحيا شده در دامن لطف تو زنم دست | |
| تشبيه تو با حور و پري سخت محالست | کز جان به جهان گرنگري فرق جلي هست | |
| تا گشت زمين از فر رخسار تو تابان | بازار مه چرخ برين برزده بشکست |
منابع
- اُمّ القرآن مولان آباد در سقز، شبکه اطلاع رسانی دانا، ۱۳ فروردین ۱۳۹۶
- شيخ حسن مولان آباد شخصيتي بارز در آسمان علم و ادب كردستان، ایرنا، ۲۰ اسفند ۱۳۹۱
- ام‌القرآن مولان‌آباد؛ یادگاری تاریخی از عهد صفویه، خبرگزاری بین المللی قرآن، ۱۰ ارديبهشت ۱۳۹۶
- قرآن پزشکی تاریخی شیخ حسن مولان آباد بایگانی‌شده در ۱۰ مارس ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine، وبگاه وفای قلم، ۲۵ مرداد ۱۳۹۶
- زندگی نامە شیخ حسن مولان آباد – بخش اول، وبگاه نیشتمان مدیا، ۱۳ جولای ۲۰۲۰
- خياباني در سقز به نام' شيخ حسن مولان آباد' نامگذاري مي شود، ایرنا، ۲۷ تیر ۱۳۹۵
- دیدار شیخ حسن الکوردی (مولان آباد) با نادرشاه افشار، وبگاه سقزرووداو، محسن صادقی، ۲۰۱۹
- دیدار شیخ حسن الکوردی (مولان آباد) با نادرشاه افشار، وبگاه قدیمی کردپرس، ۱۸ اسفند ۱۳۹۷
- اشعار شیخ حسن مولان آباد، وبگاه کردتودی، ۲۴ اسفند ۱۳۹۴