ملا پریشان

ملاپریشان شاعر و عارف لک زبان[1][2][3] سده چهارده و پانزده میلادی است[4] (مصادف با نیم دوم قرن هشتم هجری[3]) که در دلفان یا دینور زندگی می‌کرده‌است. اشعار وی به گورانی[5][6][7] است و از اولین نمونه‌های مکتوب ادبیات کردی به شمار می‌آید.[8][6][9][10] این اشعار تا حدودی شبیه اشعار شاعران یارسان است. او یکی از مشاهیر لک در حوزه ادب عرفانی محسوب می‌شود.[11] اشعار وی دارای وزن هجایی هستند. سید خلیل عالی‌نژاد و گروه مستور از جمله کسانی هستند که اشعار وی را در موسیقی خود به کار برده‌اند. دیوان او در سال ۱۹۱۶ برای اولین بار در کرمانشاه چاپ شده‌است.[12]

ملا ابولقاسم
زادهٔقرن هشتم هجری
دینور
درگذشتقرن نهم هجری
محل زندگیدینور
ملیتایرانی
پیشهشاعر
آثارپریشان نامه
عنوانملا پریشان دینور
مکتبحروفیه

تبار قومی

پاره‌ای از محققان زادگاه او را دینور دانسته‌اند. برخی دیگر او را از قوم لر قیاسوند و اهل دلفان به‌شمار آورده‌اند، ملاپریشان اشعار خود را به زبان لکی سروده است.[13]

زندگی

ملامنوچهر کولیوند در کتاب خود ملاپریشان را از ایل قیاسوند معرفی کرده‌است و محل تولد و قبر اورا در سیمره آورده‌است.

اسفندیار غضنفری امرایی نویسنده کتاب شرح دیوان ملاپریشان او را از ایل قیاسوند و محل تولد ملا پریشان را به سبب زبان اشعار وی دلفان می‌داند. وی برای سخن خود این سند را می‌آورد؛ که ملا پریشان در شعری بدین مضمون خود را لر یا اهل لرستان معرفی می‌کند. همچنین وی گویش ملا پریشان گویش لکی اهالی سلسله و دلفان می‌داند.[14] در دیوان شعر نورعلی بن علی مردان بیرانوند، نام ملا پریشان با پسوند حسنوند ذکر شده‌است.[15]

ژ الوار کوه حق پیدا میو یا من فی‌الجبال، خزائنهُ

برخی نیز من جمله زیباجویی ملا پریشان را اهل دینور می‌دانند. اسفندیار غضنفری امرایی گردآورنده دیوان ملا پریشان بر طبق این شعر وی را هم دوره شیخ رجب بُرسی می‌داند؛ و می‌گوید با توجه به معاصر بودند وی با شیخ رجب بررسی استنباط می‌شود وی در قرن هفتم یا هشتم می‌زیسته‌است. ملا پریشان یکی از شاعران متعصب نهضت حروفیه است. عقاید حروفیه در اشعارش نمایان است.

وَ اَو گِشت قُرصی، شیخ رجب برسیده وحدت حرفی، اَو ده مِه پرسی
پنجاه سال طریق خدمتم گذاشتغیر ژَ یَک رشته، جربزه نداشت
و ترسَ سِلمی و سِلمَ تِرسِییَسَه ماهیت شیخ رجب لوری

عقاید

اشعار ملاپریشان در دیوان وی، مشهور به پریشان نامه گرد آمده‌اند.[13] اشعار او نشان می‌دهد که او شیعه جعفری بوده و در جای‌جای دیوان خود بر ولایت علی تأکید نموده‌است.[13] وی همچنین اشعاری در سوگ شهیدان کربلا دارد. از اشعار او می‌توان دریافت که او پیرو مذهب حروفیه نیز بوده که در زمان حیات او در لرستان رواج داشته‌است.[13] ملاپریشان ظاهراً با تصوف رایج در زمان خود میانه‌ای نداشت و در برخی اشعار خود صوفیه را به باد نقد گرفته‌است. از این رو برخلاف نظر پاره‌ای از محققان که او را از صوفیان برشمرده‌اند، نمی‌توان او را صوفی به معنای معمول به حساب آورد.[13]

او با مفاهیم عرفانی، کلامی و فلسفی آشنایی داشت. کاربرد اصطلاحاتی چون حدوث و قدم، قدم زمانی و قدم ذاتی، قوس صعود و قوس نزولی، احاطه و محاط و … در اشعار وی نشان از دانش او در این زمینه‌ها دارد.[13] دیوان او نشان می‌دهد که او بر زبان عربی احاطه کامل داشته‌است. به علاوه اشارات او به منطق الطیر عطار و مثنوی مولوی و نیز سرودن قطعه‌ای بر سیاق «ساقی‌نامه» دیوان حافظ حکایت از آشنایی و انس او با این کتاب‌ها دارد.[13]

نمونه شعر

با رسم‌الخط لری
ساقی باڤری جام پاٛ مٱستیسۊدم نسییاٛ، زینم هٱستی

با رسم‌الخط فارسی
ساقی باوره، جامی پی مستیسودِم نیسیه؛ زیاِنم هستی
ساقی پُر بکه جام یک منیبلکه بگذرم ژ ما و منی
فدات بام ساقی تر زوانم کهمن درددارم ساقی، دوای گیانم که
ژو بادی بی غش خم خانهٔ دیرینشیرمرد افکن تلخ لب شیرین
بدر تا یکجا پاک ژه گناه بوممستی باورون فنا فی الله بوم

منابع
  1. ««ملا پریشان» کیست؟». ایسنا. ۲۰۱۴-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۲.
  2. علی نوری و احسان حیدری جمشیدی. «بررسی شعر عاشورایی فارسی در لرستان». مجله تخصصی نور.
  3. علی فتح‌اللهی و علی سپهوند. «خوانش عرفانی». مجله تخصصی نور.
  4. ایسنا: ملا پریشان کسیت؟
  5. "GURĀNI – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Retrieved 2020-04-12.
  6. مارف خه‌زنه‌دار، مێژووی ئه‌ده‌بی کورد، به‌رگی دووه‌م، هه‌ولێر: ئاراس ٢٠٠٢.
  7. Chaman Ara, Behrooz; Amiri, Cyrus (2018-03-12). "Gurani: practical language or Kurdish literary idiom?". British Journal of Middle Eastern Studies. 45 (4): 627–643. doi:10.1080/13530194.2018.1430536. ISSN 1353-0194.
  8. Developers، S. B. B. «Digitalisierte Sammlungen der Staatsbibliothek zu Berlin». Digitalisierte Sammlungen der Staatsbibliothek zu Berlin. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۳.
  9. "KURDISH WRITTEN LITERATURE – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Retrieved 2020-04-12.
  10. «Kreyenbroek, Philip G., and Behrooz Chamanara. "Literary Gurāni: Koinè or Continuum?." Joyce Blau, l 'éternelle chez les Kurdes (2013): 151-168» (PDF).
  11. ایرج کاظمی دلفانی (اردیبهشت ۱۳۷۳). «عرفان در قلمرو مشاهیر ادب لر». مجله تخصصی نور.
  12. "Mela Perîşan (1356-1431)". Kulturname-Ensîklopedya. Archived from the original on 23 April 2016.
  13. عبدالمحمد روحبخشان. «پریشان لُر». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  14. عرفان در قلمرو مشاهیر لر،کیهان فرهنگی
  15. دیوان شعر،سازمان اسناد کشور
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.