سفر محمد خاتمی به ایتالیا (۱۹۹۹)

خاتمی بجز نخست‌وزیر ایتالیا، با پاپ ژان پل دوم رهبر کاتولیک‌ها و همچنین رئیس‌جمهور و روسای مجالس سنا و نمایندگان نیز دیدار کرد. امضای یک یادداشت تفاهم پیرامون مبارزه با مواد مخدر، یادداشت همکاری‌های علمی و فنی و یادداشت همکاری‌های دوجانبه و یکجانبه از برنامه‌های سفر وی بود.[1]

آثار مثبت سخنرانی خاتمی در سازمان ملل متحد و ارائه طرح گفتگوی تمدن‌ها بر روابط خارجی ایران مؤثر بود. این استراتژی در برابر برنامه «صدور انقلاب» که در روزهای نخست انقلاب توسط روح‌الله خمینی ارائه گردید و سیاست خارجی ایدئولوژیک ایران، قرار داشت.[2] گفتگوی تمدن‌ها بابی برای گفتگو میان ایران و غرب گردید و در اغلب دیدارهای مهم مورد اشاره رهبران قرار گرفت.

اسکار لوییجی اسکالفارو رئیس‌جمهور وقت ایتالیا نیز در دیدار با خاتمی به همین موضوع اشاره داشت و ضمن ابراز شادمانی از سفر هیئت ایرانی به کشورش گفت:

گفتگو بر اساس دین می‌تواند نتایج خوبی داشته باشد. بار اصلی گفتگوی تمدنها بر دوش کسانی است که از غنای فرهنگی و تاریخی برخوردارند.

خاتمی با ماسیمو دالما نخست‌وزیر، نیکولا منچینو رئیس مجلس سنای ایتالیا و ژاک دیوف رئیس سازمان خواربار جهانی فائو نیز دیدار داشت.

خاتمی در دیدار با پاپ بر گفتگوی اسلام و مسیحیت برای عرضه زندگی بهتر به بشریت تأکید کرد. وی گفت:

محتوی پیام حضرت مسیح محبت است. اگر بشریت غربی در داخل بر فاشیسم و دیکتاتوری پرولتریا غلبه کرده‌است، ولی در سطح جهانی روابط بین‌المللی دیکتاتوری و تبعیض وجود دارد؛ لذا برای رسیدن به صلح پایدار باید بی عدالتی از جهان برود و ادیان الهی پیشتاز تحقق دعوت به عدالت و تحقق آن باشند.

خاتمی که در پیش از آغاز سفر خود به دیدار علی خامنه ای رفته بود به توصیه وی یا تمایل شخصی خود سنت جمهوری اسلامی در حمله به اسرائیل و مطرح کردن آن در مذاکرات را حفظ کرد، اما با با لحنی ملایم تر از مقامات دیگر ایران، وی اسرائیل را به نژادپرستی متهم ساخت: «ما در طول تاریخ صدای توحید ابراهیمی، صلابت موسوی، محبت عیسوی، و عدالت محمدی را از قدس می‌شنویم، بنابر این نباید این مکان مقدس به مرکز نژادپرستی و انگاره‌های صهیونیستی تبدیل شود.» پاپ و محمد خاتمی در این دیدار هدایایی به یکدیگر دادند. پاپ قابی با نقوش حکاکی شده با خاتمی اهداکرد و خاتمی نیز یک جلد «دیوان حافظ»، یک «قالیچه نفیس ایرانی قاب شده با نقش میدان سن مارکو واقع در شهر ونیز ایتالیا» و مجموعه کامل سریال «مردان آنجلس» (داستان اصحاب کهف) در شش نوار ویدئویی (VHS) را به عنوان هدیه، اهدا کرد.[3][4]

این سفر در شرایطی انجام شد که سقوط قیمت نفت دولت را به شدت تحت فشار قرار داده و بیش از پیش به سمت توجه به سرمایه‌گذاری خارجی هدایت کرد. به گفته وزیر صنایع ایران توافقاتی با شرکت‌های ایتالیایی به ارزش دو میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در ایران صورت گرفته‌است از جمله:

• توسعه نیروگاه بندرعباس، فروش ۳۰ توربین گازی و انتقال فناوری به ایران به ارزش یک میلیارد دلار توسط شرکت آنسالدو.
• طرح توسعه فولاد مبارکه به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار.
• آمادگی شرکت نفت ایتالیا (آنی) برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران به ارزش سه میلیارد دلار.
• توافق ورود ۲۵۰۰ کامیون بار به ایتالیا و دو سفر در هفته توسط آلیتالیا.
• معاون بنیاد مستضعفان و جانبازان گفت که سفر خاتمی به ایتالیا درخواست اروپائیان برای بازدید از ایران را سه برابر کرده‌است.

سی ان ان سفر خاتمی به ایتالیا را تاریخی و دعوتی به گفتگو خواند. دیدار خاتمی که ریاست سازمان کنفرانس اسلامی را نیز بر عهده داشت با پاپ رهبر کاتولیک‌ها این دیدار را به گفتگوی میان اسلام و مسیحیت تعبیر کرد.[5] این دیدار در کانون توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفت از جمله روزنامه واشینگتن پست نوشت:"صحنه‌ای که در آن پاپ به خاتمی و هیئت بلندپایه همراه از جمله سه روحانی معمم خوش‌آمد گفت بسیار تماشایی بود ."[6] اغلب رسانه‌های نیز به این سفر را مورد توجه قرار داده و درعین به نقل از سازمانهای حقوق بشر تأکید کردند که انتظار از دولت خاتمی بیش از روند کند فعلی بوده‌است.[7]

همزمان با سفر خاتمی سازمان مجاهدین خلق ایران تجمعات اعتراض آمیزی را در رم برگزار کرد. تلاشها و تحرکات این سازمان سبب شد تا سفر خاتمی در فضای شدید امنیتی صورت گیرد. همزمان با این سفر دانشگاه تورین نیز از سلمان رشدی دعوت کرده و به وی لیسانس افتخاری اعطا کرد. لامبرتو دینی وزیر خارجه ایتالیا در نامه به خرازی این همزمانی را تصادفی و اقدام دانشگاه تورین را مستقل از دولت خواند و از این همزمانی ابراز تاسف کرد.

• سفر محمود احمدی‌نژاد به رم (۲۰۰۸)