رد صلاحیت‌ها در انتخابات مجلس خبرگان رهبری (۱۳۹۴)

• نام‌نویسی نامزدان از ۲۶ آذر تا ۲ دی ۱۳۹۴ انجام شد.
• نتایج بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس خبرگان رهبری در ۶ بهمن‌ماه ۹۴ اعلام شد.
• تا کنون حضور هیچ زنی در مجلس خبرگان سابقه نداشته‌است،[6] در انتخابات این دوره از میان زنان ثبت‌نام‌کننده سرشناس اعظم طالقانی و عصمت سوادی از حوزهٔ تهران دارای تحصیلات عالی فقهی‌اند. در کل ۱۶ زن ثبت نام کردند که از ۸ نفر دعوت شده برای آزمون اجتهاد ۶ نفر شرکت کرده بودند.[7] اما در نهایت پس از اعلام نتایج بررسی صلاحیتها در شورای نگهبان، مشخص شد که در این دوره نیز مانند ادوار قبلی خبرگان هیچ‌یک از ۱۶ نامزد زن، تأیید صلاحیت نشده‌اند.[8]
• حدود ۲۰ روحانی غیرملبس از جمله دیپلمات مجتهد، آیت الله دکتر حسین حجت (حجتی هرسینی کرمانشاهی - رئیس اداره آموزش‌های ضمن خدمت وزارت امور خارجه) در این دوره از انتخابات خبرگان ثبت نام کردند. چند غیرروحانی نیز از جمله سید محمد غرضی وزیر اسبق پست و تلگراف[9] و محسن اسماعیلی عضو حقوقدان شورای نگهبان[10] افراد سرشناسی بودند که نام نوشتند، اما در میان آنها تنها صلاحیت محسن اسماعیلی، عضو حقوقدان شورای نگهبان، مورد تأیید شورای نگهبان قرار گرفت.[11]
• از مجموع ۸۰۱ کاندیدای ثبت‌نام‌کننده بجز آنها که اجتهادشان محرز بوده یا مدارکشان کافی نبوده‌است،[12] از ۵۳۷ نفر برای شرکت در آزمون علمی اجتهاد دعوت شده بود که در این آزمون (۱۵ دی ۱۳۹۴) حدود چهارصد نفر (حدود سی نفرشان از اهل سنت) حضور یافتند. در این میان محمود امجد، سید حسن خمینی، مرتضی آقاتهرانی و رسول منتجب‌نیا از جمله شخصیت‌های سرشناسی بودند که در آزمون حاضر نشدند[13] و صلاحیت هیچ‌یک از آنان نیز احراز نگردید.[8]
• از حاضران سرشناس آزمون اجتهاد می‌توان به دیپلمات مجتهد، آیت الله دکتر حسین حجت (حجتی هرسینی کرمانشاهی - رئیس اداره آموزش‌های ضمن خدمت وزارت امور خارجه)، محمدناصر سقای بی‌ریا (سخنگوی جبهه پایداری)، علی محمدی (رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه)، ربیع‌الله کمره‌ای (عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی) و سمیه طهماسبی (مسئول شاخه زنان حزب اعتماد ملی) اشاره کرد.[14]
• در حالی که سخنگوی شورای نگهبان به استناد گفته یکی از فقهای این شورا (محمد مؤمن) احراز اجتهاد و ادامه حضور در انتخابات، برای بعضی از کاندیداهایی که بر خلاف دعوت شورا در آزمون حضور نیافتند را محتمل دانسته بود،[15] از میان افرادی که در این آزمون شرکت نکردند صلاحیت چند نفر از جمله علیرضا اعرافی، نصرالله شاه‌آبادی، سید محمد سعیدی، سید محمدمهدی میرباقری تأیید شد، که همین موضوع باعث ایجاد شبهه در رد صلاحیت افرادی همچون سید حسن خمینی، به دلیل عدم شرکت در آزمون اجتهاد خبرگان گردید.[16]

مشروح بررسی و اعلام نتایج صلاحیتها در این دوره از انتخابات مجلس خبرگان رهبری توسط شورای نگهبان، از این قرار است:

• اکبر هاشمی رفسنجانی، صلاحیت شخصیتی که اشبه به جدش امام خمینی است را قبول نمی‌کنید؛ شما صلاحیت خود را از کجا آورده‌اید؟ چه کسی به شما اجازه داده‌است که قضاوت کنید؟ چه کسی به شما اجازه داد که یکجا بنشینید و داوری کنید؟ برای مجلس و دولت و جاهای دیگر و اختیارات را در دست بگیرید؟ چه کسی اجازه داد که اسلحه برای شما باشد و تریبون‌ها برای شما باشد؟ چه کسی اجازه داد که تربیون‌های نماز برای شما باشد و صداوسیما برای شما باشد؟ چه کسی به شما این‌ها را داد؟ اگر امام و نهضت و اراده عمومی مردم نبود هیچ‌کدام از این‌ها نیز نبودند.[109]
• سید حسن خمینی، نوه آیت‌الله خمینی و از نامزدهای این دوره از انتخابات خبرگان، در ۹ بهمن ۱۳۹۴ در دیدار جمعی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران و گروهی از روحانیون در جماران ضمن انتقاد از شورای نگهبان گفت: «اینکه بعضی از حضرات آقایان محترم فقهای شورای نگهبان نتوانستند از شهادت علمای اعلام که بر بسیاری از ایشان سمت استادی دارند و استادان معظم که قوام حوزه علمیه به آنهاست و از نوشته‌ها و کتاب‌های اینجانب، صلاحیت علمی را احراز کنند حداقل برای من و بسیاری دیگر جای تعجب دارد.» او همچنین اعلام کرد که به عدم احراز صلاحیت خود اعتراض خواهد کرد.[110]
• محی‌الدین حائری شیرازی، روحانی شیعه ایرانی، عضو مجلس خبرگان رهبری و از کاندیداهای تأیید صلاحیت شده این دوره از انتخابات خبرگان در انتقاد از رد صلاحیتها گفت: «کار و قضاوت در این موضوع بسیار دشوار است. اما اینکه بعضی امتحان نکرده پذیرفته نشده و بعضی پذیرفته شده‌اند یک معماگونه‌ای پیش می‌آورد. امیدوارم وحدت رویه روشن‌تری باشد. نمی‌توانیم بگوییم ناظران معصوم هستند. نمی‌توانیم بگوییم چون برخی احساساتی دارند پس در برخی مسائل کوتاهی کرده‌اند. شورای نگهبان افرادی متقی و فاضل هستند و آمده‌اند و آبرویشان را در این راه خرج کرده‌اند. به نظر می‌رسد اگر راهی وجود دارد برای اینکه علم پیدا کرد که افراد اجتهاد دارند، انجام شود. ولو اینکه امتحان خصوصی بگیرند.»[111]
• محمدجواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) در دیدار با اعضای ستاد انتخاباتی استان قم با تأکید بر اینکه مردم برای انتخابات اهمیت ویژه‌ای قائل هستند، اظهار کرد: «در انتخابات باید از نیت‌های جناحی، سلیقه‌ای و شخصی پرهیز کرد زیرا حضور افراد با شرایط لازم در انتخابات حقوق قانونی و شرعی ملت است؛ اینکه حجتی برای نداشتن صلاحیت احراز نشده و بگوییم اصل بر عدم است، درست نیست زیرا باید عدم صلاحیت احراز شود.» او همچنین اشاره کرد با یک جناح نمی‌توان کشور را به مقصد رسانید.[112]
• محمدجواد حجتی کرمانی، در سلسله یادداشتهایی در روزنامه اطلاعات تحت عنوان «فقه و سیاست یا بی سیاستی» مبانی بررسی صلاحیتها را مورد بررسی و نقد قرارداده است. در یکی از این یادداشتها آمده‌است: «شش عضو فقیه شورای نگهبان بدون نظارت استصوابی کل اعضای آن ـ اعم از فقها و حقوقدانان ـ نمی‌توانند اقدام به تأیید یا عدم تأیید نامزدهای خبرگان کنند؛ لذا باید معلوم شود که کدامیک از فقهای محترم شورای نگهبان نامزدها را احراز یا عدم احراز صلاحیت کرده‌اند؟ چون مطابق تبصره ۲ از ماده ۱۰ آئین‌نامه اجرائی قانون انتخابات، چنانچه فقیه یا فقیهانی از شورای نگهبان کاندید حوزه انتخابیه‌ای باشند، از انجام امور نظارتی و تصمیم‌گیری در آن حوزه منع خواهند شد. پس احراز و عدم احراز صلاحیت نامزدهای خبرگان، هم در کل کشور و هم به خصوص در تهران مشکل قانونی داشته و دارد.»[113]