درگیری‌های ۷۵-۱۹۷۴ اروندرود
درگیری‌های ۷۵–۱۹۷۴ اروندرود اشاره به بن‌بست ایران و عراق در مورد رودخانه شط العرب/ اروند رود در اواسط دهه ۱۹۷۰ دارد. درگیری‌ها منجر به کشته شدن ۱۰۰۰ نفر شد. این مهمترین اختلاف نظر در مورد آبراه شط العرب در دوران مدرن، قبل از جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ بود.
| درگیری‌های ۷۵-۱۹۷۴ اروندرود | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از جنگ نیابتی ایران و عربستان | |||||||||
| |||||||||
| جنگندگان | |||||||||
.svg.png.webp){kind=small} ایران |
.svg.png.webp){kind=small} عراق | ||||||||
| فرماندهان | |||||||||
| محمدرضا شاه پهلوی |
صدام حسین | ||||||||
| نیروها | |||||||||
| ۵۰٫۰۰۰ سرباز و تعداد نامشخصی جنگنده[2] | ۹۰٫۰۰۰ سرباز، ۱۲۰۰ تانک و ماشین زرهی، ۲۰۰ جنگنده[2] | ||||||||
| تلفات | |||||||||
| بیش از ۱۰۰۰ کشته و زخمی | |||||||||
| پنج سال بعد، در ۱۷ سپتامبر ۱۹۸۰، عراق به دنبال انقلاب اسلامی ایران قرارداد الجزایر را لغو کرد. | |||||||||
پیش‌زمینه
ایران خط مرزی تعیین شده در پیمان بریتانیا و عثمانی نوامبر ۱۹۱۳ را رد کرد چرا که می‌خواست مرز تا نقطه تالوگ، یعنی عمیق‌ترین نقطهٔ قابل کشتیرانی در کانال گسترش یابد. پادشاهی عراق با تشویق بریتانیا، در سال ۱۹۳۴ و در جامعه ملل از ایران شکایت کرد، اما اختلاف آنها برطرف نشد. سرانجام در سال ۱۹۳۷ ایران و عراق اولین پیمان مرزی خود را امضا کردند. بر اساس این قرارداد مرز دو کشور در امتداد ساحل شرقی رودخانه بود اما یک قسمت لنگرگاهی چهار مایلی در کنار آبادان به ایران اختصاص داده شده و در این قسمت خط تالوگ مرز دو کشور را مشخص می‌کرد. ایران بلافاصله پس از کودتای بعثی‌ها در سال ۱۹۶۹، هیاتی را به جمهوری عراق اعزام کرد و هنگامی که عراق از ادامه مذاکرات پیرامون یک معاهده جدید امتناع ورزید، پیمان ۱۹۳۷ توسط ایران ملغی شد. ابطال معاهده ۱۹۳۷ توسط ایران باعث آغاز دوره‌ای از تنش‌های شدید بین عراق و ایران شد که تا توافقنامه ۱۹۷۵ الجزایر ادامه داشت.[3]
وقایع
از مارس ۱۹۷۴ تا مارس ۱۹۷۵، چندین درگیری مرزی بین ایران و عراق بر سر پشتیبانی ایران از کردهای عراق رخ داد.[4][5] در سال ۱۹۷۵، عراقی‌ها با استفاده از تانک به ایران حمله کردند، اما ایرانی‌ها آنها را شکست دادند.[6] چندین حمله دیگر صورت گرفت. با این حال، ایران پنجمین قدرت نظامی در آن زمان بود و با نیروی هوایی خود به راحتی عراقی‌ها را شکست داد. در جریان درگیری‌های ۷۵–۱۹۷۴ منطقه شط العرب، حدود ۱۰۰۰ نفر جان باختند.[7]
در نتیجه، عراق تصمیم گرفت که جنگ را ادامه ندهد، و در عوض تصمیم گرفت برای پایان دادن به شورش کردها، امتیازاتی را به تهران اعطا کند.[4][5] در توافقنامه ۱۹۷۵ الجزایر، عراق در ازای روابط عادی با ایران، امتیازات سرزمینی - از جمله آبراه شط العرب - را به ایران اعطا کرد.[4] در ازای اینکه عراق قبول کرد تا مرز بر اساس خط تالوگ مشخص شود ایران نیز تعهد کرد تا به حمایت خود از چریک‌های کرد پایان دهد.[4]
پیامدها
در مارس ۱۹۷۵، عراق توافقنامه الجزایر را امضا کرد که در آن خط تالوگ (عمیق‌ترین نقطه رودخانه) به عنوان مرز رسمی به رسمیت شناخته شد، در عوض ایران به حمایت خود از کردهای عراق پایان داد.[8]
پنج سال بعد، در ۱۷ سپتامبر ۱۹۸۰، عراق به دنبال انقلاب ایران ناگهان قرارداد الجزایر را لغو کرد. صدام حسین ادعا کرد که جمهوری اسلامی ایران از رعایت مفاد قرارداد الجزایر امتناع کرده‌است و بنابراین عراق توافقنامه را باطل می‌داند. پنج روز بعد، ارتش عراق از مرز عبور کرد.[9]
جستارهای وابسته
- درگیری اعراب و ایرانیان
منابع
- Simons, Geoff; DeLoache, Judy S. (1993-11-29). Iraq: From Sumer To Saddam. Springer. p. 273. ISBN 978-1-349-23147-8.
- Salama, Sammy; Al-Marashi, Ibrahim (2008). An Analytical History: Iraq's Armed Forces. Routledge. pp. 121–122. شابک ۹۷۸−۰−۴۱۵−۴۰۰۷۸−۷ .
- Karsh, Efraim The Iran-Iraq War 1980–1988, London: Osprey, 2002 page 8
- Karsh, Efraim (25 April 2002). The Iran–Iraq War: 1980–1988. Osprey Publishing. pp. 1–8, 12–16, 19–82. ISBN 978-1-84176-371-2.
- Ranard, Donald A. (ed.). "History". Iraqis and Their Culture. Archived from the original on 10 January 2011.
- Farrokh, Kaveh. Iran at War: 1500–1988. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-78096-221-4.
- "CSP - Major Episodes of Political Violence, 1946-2013". Systemicpeace.org. Retrieved 2018-09-24.
- Abadan بایگانی‌شده در ۲۰۰۹-۰۸-۰۸ توسط Wayback Machine, Sajed, Retrieved on March 16, 2009.
- "IRAQ vii. IRAN-IRAQ WAR". Encyclopædia Iranica. 2006-12-15. Archived from the original on 13 September 2017.