ارتش شاهنشاهی ایران

ارتش شاهنشاهی ایران، پیکرهٔ اصلی نیروهای مسلح ایران را در زمان دودمان پهلوی تشکیل می‌داد. وظیفهٔ اصلی ارتش، حفظ تمامیت ارضی و دفاع از کشور در برابر تهاجم نظامی بیگانگان بود. ارتش شاهنشاهی توسط رضا شاه بنیانگذاری شده بود زیرا ایران در پایان دوران جنگ جهانی دوم ایران، از وجود نعمت ارتشی یکپارچه، آموزش دیده و متمرکز محروم بود. در پی اعلام بی‌طرفی ارتش در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ پس از گذشت ۳۷ روز از خروج شاه از ایران، نهایتاً انقلاب ایران به وقوع پیوست و دودمان پهلوی بر کنار شد. پس از انقلاب، بسیاری از افسران عالی‌رتبه ارتش شاهنشاهی اعدام شدند.

ارتش شاهنشاهی ایران

نشان رسمی ستاد بزرگ‌ارتشتاران
فعالیت ۲۵ شهریور ۱۳۲۰–۲۲ بهمن ۱۳۵۷
کشور ایران
شاخه
شعار خدا، شاه، میهن[1]
نبردها اشغال ایران در جنگ جهانی دوم
درگیری های ۷۵-۱۹۷۴ اروندرود
شورش ظفار
مناقشه جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج‌فارس
برچینش و انحلال انقلاب اسلامی ۱۳۵۷
فرماندهان
بزرگ ارتشتاران محمدرضا پهلوی
رئیس ستاد بزرگ‌ارتشتاران ارتشبد عباس قره‌باغی (آخرین)
  • فرمانده نیروی‌زمینی
  • فرمانده نیروی‌هوایی
  • فرمانده نیروی‌دریایی

نوسازی و قدرتمند کردن ارتش از دوره سلطنت محمدرضاشاه تسریع شد. با دستور مستقیم شاه نیروی هوایی شاهنشاهی با خرید جنگنده اف۱۴ و دیگر هواپیماهای جنگنده مدرن آمریکایی تجهیز گردید که در جنگ ایران و عراق کمک شایانی به ایران کرد. نیروی دریایی ارتش نیز با خرید ناوهای جنگی به قدرتی رسیده بود که کنترل خلیج فارس را به تنهایی به دست بگیرد. نیروی زمینی ارتش با قدرت گروهک‌های تجزیه طلب را سرکوب کرد و به غائله آذربایجان پایان داد. ارتش شاهنشاهی حاکمیت ملی را در سراسر ایران با اقتدار تثبیت کرد.

سید روح‌الله خمینی با پیشنهاد گروه‌های کمونیستی مبنی بر انحلال ارتش مخالفت کرده و در ۲۹ فروردین ۱۳۵۸ در حمایت از ارتش پیامی صادر کرد که هر سال با برگذاری رژه توسط نیروهای ارتش در شهرهای مختلف گرامی داشته می‌شود.[2][3]

جایگاه ارتش شاهنشاهی

ارتش شاهنشاهی در رژیم پهلوی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. رضاشاه و پسرش محمدرضا پهلوی با امید زیادی که به ارتش برای حفظ تمامیت ارضی ایران داشتند، بیشترین بودجهٔ کشور را صرف تجهیز ارتش می‌کردند. خرید سلاح‌های پیشرفته از کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا، پُرشمار کردن نفرات ارتش و اختصاص دادن حقوق و مزایای عالی برای نظامیان بالادست از جمله اقدامات محمدرضا پهلوی در این زمینه بود. وی با درآمدهای نفتی، ارتش ۱۲۰ هزار نفری را به ۴۱۰ هزار نفر و همچنین بودجهٔ ارتش را به هشت میلیارد دلار رساند.

آموزش

رضاشاه، سامانه آموزش نظامی در مدارس نظام و دانشکده افسری را بر اساس پیاده‌نظام مدرن اروپایی تدوین کرد. همچنین در اردیبهشت ۱۳۰۱، اعلام نمود که هرساله تعدادی افسر ایرانی را برای آموزش فنون نظامی به فرانسه خواهد فرستاد. اولین گروه از این افسران در خرداد ماه سال ۱۳۰۲ به دانشکده‌های افسری سن سیر (پیاده‌نظام)، سمور پاریس (سواره نظام)، ژیمناستیک ژوان ویل، مدرسه توپخانه پواتیه، مدرسه مهندسی ورسای و دیگر مدارس نظام فرانسه اعزام شدند. قشون کشی‌های داخلی و جنگ‌های نامنظم برای تثبیت حاکمیت ملی نیز به کسب تجربه بیشتر توسط نیروها کمک شایانی نمود.[4]

عملیات‌های نظامی برجسته

ارتش شاهنشاهی ایران در سرکوب گروهک‌های تجزیه طلب موفقیت چشمگیری داشت. در زمان رضاشاه ارتش توانست شیخ خزعل و سیمیتقو را از بین ببرد. در زمان محمدرضاشاه ارتش با قاطعیت تمام در جریان غائله آذربایجان به حکومت خلق آذربایجان و جمهوری مهاباد پایان داد.

ارتش شاهنشاهی ایران طی سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۵ به‌منظور سرکوب شورش ظُفار در سلطان‌نشین عُمان، عملیات نظامی داشت که طی آن افسران ارتش توانستند عملیات نظامی واقعی را تجربه کرده و بسیاری از طرح هاو آرایش‌های دفاعی و پیشروی جنگی را تمرین کنند که بعدها در جنگ ایران و عراق بسار مفید واقع شد. ارتش شاهنشاهی طی پیروزی در این عملیات توانست توده ای‌های تجزیه طلب را از خاک عمان بیرون براند.

از عملیات‌های اطلاعاتی مهم ارتش شاهنشاهی ایران می‌توان به برنامه شناسایی آیبکس از ارتش عراق اشاره کرد.[5]

نیروهای سه‌گانه ارتش شاهنشاهی ایران

فرماندهان و رئیسان ستاد ارتش

تجهیزات

محمدرضا پهلوی با توجه به افزایش قیمت نفت در آغاز دهه پنجاه شمسی و حمایت آمریکا مدرن سازی ارتش را به‌طور گسترده آغاز کرد. صدها فروند جنگنده‌های نورثروپ اف-۵ و مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم خریداری شد و نیروی هوایی ایران به سرعت به یکی از برترین نیروی‌های هوایی در منطقه تبدیل گردید. پس از تولید جنگنده‌های اف ۱۴ سفارشی بالغ بر ۱۵۰ برای شرکت گرومن ارسال شد و ۷۸ فروند تحویل و در قالب چهار اسکادران فعال شدند. خرید تعداد زیادی از انواع هلیکوپترهای جنگی بل ای‌اچ-۱ سوپرکبرا نیز هوانیروز شاهنشاهی ایران را قدرتمند کرد. نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی نیز پس از خرید حجم گسترده‌ای از تسلیحات نظامی شامل تانک‌های چیفتن، ام۴۷ و ام۴۸ و ام۶۰ و مقداری زیادی موشک‌های ضدتانک مدرنیزه شد.[6][7]

سلاح‌های انفرادی

نام نوع تعداد استفاده سازنده نکات
ناگانت ام۱۸۹۵سلاح کمری شورویاین سلاح در سال ۱۹۳۳ جایش را به پارابلوم ۱۹۰۸ آلمانی داد.
اسمیت اند وسون مدل ۱۰سلاح کمری ایالات متحده آمریکااین سلاح به یکی از سلاح‌های نیرو انتظامی ایران شد.
پارابلوم ۱۹۰۸سلاح کمری آلماناین سلاح تا ۱۹۵۲ یکی از سلاح‌های ایران بود.
کلت ام۱۹۱۱سلاح کمری ایالات متحده آمریکااین سلاح از سال ۱۹۵۲ تا به امروز از سلاح‌های کمری ارتش است.
په په شهمسلسل دستی شورویاین سلاح در سال ۱۹۴۰ تا زمانی که سلاح یوزی وارد ایران شود مسلسل دستی ایران بود.
یوزیمسلسل دستی اسرائیلاین سلاح تا قبل از سلاح تندر مسلسل دستی ایران بود.
دراگونوفتک‌تیرانداز شورویاین سلاح تا به امروز اسلحه تک‌تیرانداز ایران بوده و هست.
Mannlicher M1888تفنگ جنگی اتریش این سلاح سلاح ارتش ایران در عهد قاجار بود.
تفنگ برتیهتفنگ جنگی فرانسهاین سلاح از سلاح‌های مشروطیت بوده‌است.
Carcanoتفنگ جنگی ایتالیااین سلاح دومین سلاح ایران در عهد قاجار بود.
برنوتفنگ جنگی چکسلواکیاین سلاح سلاح ارتش ایران از سال ۱۹۳۰ بود و تا زمان ورود ام ۱ به ایران خدمت کرد.
ام ۱تفنگ جنگی ایالات متحده آمریکااین سلاح از جنگ جهانی دوم تا دهه ۱۹۷۰ سلاح رسمی ارتش ایران بود.
ژ۳تفنگ جنگی آلماناین سلاح از ۱۹۷۰ تا به امروز سلاح رسمی ارتش ایران است.
ام ژ ۴۲مسلسل چندمنظوره آلماناین سلاح اولین مسلسل چندمنظوره ایران بود.
گرینوفمسلسل چندمنظوره شورویاین سلاح در کنار ام ژ۳ مسلسل چندمنظوره ایران بود.
ام‌ژ۳مسلسل چندمنظوره آلماناین سلاح تا به امروز مسلسل چندمنظوره ایران است.
مسلسل ماکسیممسلسل سنگین شوروی\ بریتانیااین سلاح از عهد قاجار مسلسل سنگین ایران بود.
دوشکامسلسل سنگین شورویاین سلاح تا به امروز مسلسل سنگین ایران است.
آرپی‌جی-۷راکت‌انداز دوش‌پرتاب شورویبا مجوز از روسیه در داخل ایران تولید می‌شود.
استرلا ۲راکت‌انداز دوش‌پرتاب
نام نوع استفاده سازنده نکات
ام۱۱۳نفربر زرهیاز ۱۹۶۵ ایالات متحده آمریکادر سال ۱۹۶۵ ۴۰۰ دستگاه از آمریکا خریده شد.
بی‌تی‌آر-۶۰نفربر زرهیاز ۱۹۶۶ شورویاز شوروی تا قبل از انقلاب ۵۷۰ دستگاه خریداری شد.
رنالت اف تیتانک سبکاز ۱۹۲۸ فرانسهاین تانک‌ها در سال ۱۹۵۰ از رده خارج شد
پانزار ۳۸تانک سبکاز ۱۹۳۰ آلمان
اسکورپیونتانک سبکاز ۱۹۷۶ بریتانیادر سال ۱۹۷۶ ۲۵۰ دستگاه خریداری شد.
تانک چیفتنتانکاز ۱۹۷۱ بریتانیاقبل از انقلاب ۸۸۸ دستگاه چیفتن خریداری شد.
تانک ام۴۷تانکاز ۱۹۶۰ ایالات متحده آمریکا۵۰ دستگاه در سال ۱۹۶۰ خریداری شد
تانک ام۶۰ آ۱تانک۱۹۶۹ ایالات متحده آمریکا۴۶۰ دستگاه از آمریکا خریداری شد.
ام۴ شرمنتانکاز ۱۹۴۷ ایالات متحده آمریکا
ام ۲۶تانکاز ۱۹۵۵ ایالات متحده آمریکابعد از کودتا ۲۸ مرداد ۱۵۰ دستگاه خریداری شد.
ب‌ام-۲۱ گرادراکت‌انداز چندگانهاز ۱۹۶۷ شورویدر سال ۱۹۶۷ ۷۰ دستگاه از شوروی خریداری شد.
نام نوع استفاده سازنده نکات
ام۱۰۱هویتزر سبک ۱۰۵ میلی‌متری۱۹۶۱ ایالات متحده آمریکا۲۵۰ دستگاه در دهه ۱۹۶۰ از آمریکا خریداری شد.
ام۴۶توپ صحرایی ۱۳۰ میلی‌متری۱۹۷۰ شوروی۷۲۶ عرابه در دهه هفتاد از شوروی خریداری شد.
ام-۱۱۴هویتزر ۱۵۵ میلی‌متری۱۹۶۸ ایالات متحده آمریکا۱۰۰ عراده در دهه ۱۹۶۰ از آمریکا خریداری شد.
ام-۱۱۵هویتزر سنگین ۲۰۳ میلی‌متری۱۹۶۸ ایالات متحده آمریکا۵۰عراده در سال ۱۹۶۸ از آمریکا خریداری شد.
ام۱۹۵۵هویتزر ۱۵۲ میلی‌متری۱۹۵۵
زنبورکهویتزر ۷۰ میلی‌متری۱۷۰۰ ایراناین توپ از سلاح‌های ایرانی بوده‌است.
ام-۱۰۹خودکششی هویتزر ۱۵۵ میلی‌متریاز ۱۹۷۰ ایالات متحده آمریکا۵۰ دستگاه در سال ۱۹۷۰ و ۳۹۰ دستگاه بین سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۹ از آمریکا خریداری شد.
ام-۱۰۷خودکششی هویتزر ۱۷۵ میلی‌متریاز ۱۹۷۳ ایالات متحده آمریکا۴۰ دستگاه در سال ۱۹۷۳ خریداری شد.
ام-۱۱۰خودکششی هویتزر ۲۰۳ میلی‌متریاز ۱۹۷۳ ایالات متحده آمریکا۳۸ دستگاه در سال ۱۹۷۳ خریداری شد.

جستارهای وابسته

پانویس

  1. Ward, Steven R. (2014), Immortal, Updated Edition: A Military History of Iran and Its Armed Forces, Georgetown University Press, p. 209, ISBN 978-1-62616-065-1
  2. https://www.khabaronline.ir/news/1316294/چه-کسانی-به-دنبال-نابود-کردن-و-انحلال-ارتش-بودند-شریف-النسب
  3. https://www.fardanews.com/fa/news/257721/چرا-29-فروردین-روز-ارتش-نام-گرفت
  4. همان‌جا، ص ۶۶
  5. فتاحی، کامبیز (۲۱ بهمن ۱۳۹۳). «وقتی سیا از تدارکات جنگی صدام به 'دولت انقلابی' اطلاعات می‌رساند». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۲-۱۱.
  6. پهلوی، محمدرضا. پاسح به تاریخ.
  7. «انقلاب ۵۷». من و تو.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.