سپهبد
سِپَهبَد (تلفظ معمول: سپهبُد؛ (به پارسی میانه: «spāhpat» یا «spāhbed») نام یکی از درجههای ارتش است که بالاتر از سرلشکر و پایینتر از ارتشبد است.
سپهبد | |
---|---|
کشور | ایران |
شاخه خدمات | نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
درجه | سهستاره |
درجه ناتو | OF-8 |
شکل گرفته | ۱۹ فروردین ۱۳۰۹ |
رتبه بالاتر بعدی | ارتشبد |
رتبه پایینتر بعدی | سرلشکر |
درجههای معادل | دریاسالار |
سپهبد فرمانده یک سپاه از ارتش است که آن یگانی راه کنشی است که دارای تجهیزات و تسلیحات لازم برای اجرای عملیات رزمی بوده و از دو یا سه لشکر تشکیل میشود.[1]
سپهبد معادل Lieutenant General (ژنرال سهستاره) در نیروهای نظامی آمریکا و معادل دریاسالار در نیروی دریایی است.
درجه سپهبَد از واژه اسپهبد برآمده است که در زمان ساسانیان به فرماندهان ارشد جنگی داده میشد.[2]
در ایران
در ۱۹ فروردین ۱۳۰۹، احمد امیراحمدی در نتیجهٔ نبرد کردستان در برابر اسمعیل سیمیتقو به درجهٔ سپهبدی رسید و برای نخستین بار، این درجه در ارتش ایران معمول شد.[3]
پس از او، بهترتیب این افراد به درجهٔ سپهبدی رسیدند: فرانسوا ژرژ ژاندر،[پانویس 1] محمد شاهبختی، مرتضی یزدانپناه، محمد نخجوان، امانالله جهانبانی، حاجعلی رزمآرا،[پانویس 2] علیاصغر نقدی، فرجالله آقاولی،[پانویس 3] فضلالله زاهدی و عبدالله هدایت. تا سال ۱۳۳۶ این درجه، که معادل دریاسالار در نیروی دریایی و امیرنویان (نویان) در رتبههای نظامیِ دورهٔ قاجار بود، بالاترین درجهٔ ارتش ایران بهشمار میرفت، ولی در این سال درجهٔ ارتشبد و معادل آن «دریابد» در نیروی دریایی ابداع شد.[4][5]
بعد از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، این درجه به هیچ فرد زندهای اعطا نشد، اما دو تن از سپهبدهای نیروی هواییِ شاهنشاهی، یعنی سید سعید مهدیون و شاپور آذربرزین برای مدت کوتاهی پس از انقلاب، به ترتیب سرپرستی و ریاست ستاد نیروی هوایی ملی ایران را عهدهدار شدند. همچنین در چند روز نخست پس از انقلاب، محمدعلی نوروزی سرپرست شهربانی کل کشور، احمدعلی محققی سرپرست ژاندارمری کل کشور و کمال حبیباللهی رئیس ستاد نیروی دریایی ملی گردیدند.
پس از ترور محمد ولی قرنی، علی صیاد شیرازی و قاسم سلیمانی، درجهٔ این سه نفر از سرلشکری به سپهبدی ترفیع یافت.
نگارخانه
- نشان سپهبد نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران
- نشان سپهبد نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
- نشان دریاسالار نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
- نشان سپهبد نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
- نشان سپهبد پاسدار و دریاسالار پاسدار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
- نشان سپهبد نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
- نشان سپهبد نیروی زمینی شاهنشاهی ایران
- نشان سپهبد نیروی هوایی شاهنشاهی ایران
- نشان دریاسالار نیروی دریایی شاهنشاهی ایران
جستارهای وابسته
- درجههای نظامی ایران
- فهرست سپهبدهای ایرانی
پانویس
- François Georges Gendre سرلشکر فرانسوی که با یک درجه بالاتر (سپهبدی) در ارتش ایران استخدام گردید و در زمان رضاشاه مدتی مدیر دروس دانشگاه جنگ بود.
- در فروردین ۱۳۲۷ سرلشکر محمد نخجوان، سرلشکر امانالله جهانبانی و سرلشکر حاجعلی رزمآرا همزمان به درجهٔ سپهبدی ترفیع یافتند.
- در فروردین ۱۳۳۰ سرلشکر علیاصغر نقدی و سرلشکر فرجالله آقاِولی همزمان به درجهٔ سپهبدی ترفیع یافتند.
منابع
- «فرهنگ هزارواژهٔ نظامی، مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دفتر واژهگزینی نظامی ستاد کل نیروهای مسلح، بهار ۱۳۹۲» (PDF). بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۱ مه ۲۰۱۹.
- Bosworth (1997), pp. 207–208
- اطلاعات عمومی، عنایتالله شکیباپور، کتابفروشی اشراقی، ص۲۹۳
- قانون ترفیعات ارتش شاهنشاهی ایران، مصوب ۱۷ اسفند ۱۳۱۴، فصل یکم: مقررات عمومی، مادهٔ دوم
- قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی، مصوب ۳۰ تیر ۱۳۳۶، فصل چهارم: ترفیعات، مادهٔ ۲۱