آجودان

آجودان (به فرانسوی: adjudant) یا فریار امیر یا افسری است که مقامات بلندپایه کشوری و لشگری را در امور مختلف، برای پیشبرد وظایف آنان یاری می‌کند.[1] در بسیاری کشورها آجودان ویژه رسیدگی به امور شخصی پادشاه، رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر را بر عهده دارد.

رئیس‌جمهور اتریش به همراه یکی از فرماندهان عالیرتبه سان می‌بیند. فریار رئیس‌جمهور در پشت سر دیده می‌شود.

وظایف

در مراسم رسمی، وقتی رئیس‌جمهوری به استقبال یک مقام عالیرتبه خارجی می‌رود، یا وقتی او را برای رفتن به یک سفر خارجی بدرقه می‌کنند، افزون بر مسئولین دولتی و شخصیت‌هایی که در مراسم حضور می‌یابند، یک فریار مخصوص پشت‌سر رئیس‌جمهور می‌ایستد و هنگام حرکت نیز او را همراهی و هدایت می‌نماید. در ایران فریار یک نظامی برجسته با درجه امیری (تیمسار) است که به مناسبات و تشریفات نظامی داخل و خارج کشور کاملاً آشناست، و از جنبه‌های فردی از تناسب اندام، برازندگی، تیزهوشی و اعتماد به نفس برخوردار است. شکوه‌دادن به مراسم استقبال و بدرقه رسمی از مقام ریاست جمهوری هنگام خروج و ورود به کشور و نیز مراسم استقبال و بدرقه از رؤسای جمهور میهمان از طریق نظارت و فرماندهی و کنترل نیروهای تشریفات نظامی و آرایش صحنه‌ها با موقعیت مکانی و زمانی راهبری و همراهی با رئیس‌جمهور هنگام استقرار در جایگاه، ادای احترام به پرچم و دیدن سان و رژه از وظایف اصلی فریار رئیس‌جمهور است. حضور محافظ در مراسم استقبال و بدرقه در ترکیب همراهان، القای ناامنی کرده و کاری نامتعارف است. نبود فریار در سه مراسم نخست حسن روحانی موجب ناهماهنگی‌هایی در هر سه مراسم گردید.[2]

فریار همچنین منصبی نظامی است که معمولاً معادل گروهبان، سرجوخه، یا استوار در نظر گرفته می‌شود. اما در برخی کشورها، ژنرال فریار از بالاترین درجات نظامی است.[3]

در زمان صفویه و قاجاریه کسی که عهده‌دار این وظایف بود را ایشیک آقاسی می‌نامیدند. این کلمه دوره قاجاریه چه به صورت انفرادی و چه به صورت ترکیب، به عنوان یک لقب قاجاری به‌کار می‌رفته‌است.[4]

در زبان فارسی

واژه آجودان از زبان فرانسه به فارسی راه یافته و در ابتدای ورود، به صاحب منصبی در حد نایب اطلاق می‌شده‌است.[5]

علاوه بر آجودان و آجودان‌باشی (رئیس آجودانان)،[6] القاب ترکیبی و مناصبی همچون ژنرال آجودان، آجودان حضور، آجودان خلوت و آجودان مخصوص در دربار ناصرالدین‌شاه معمول بوده‌است.[4]

در ایران

تاریخچه

آغاز استفاده از این واژه در زبان فارسی، به دوران قاجار و سفر ژنرال کلود ماتیو فرانسوی به ایران بازمی‌گردد. استفاده از این واژه ابتدا فقط در مناصب لشکری و نظامی معمول بود. سپس در دستگاه دیوانسالاری قاجار دچار دگرگونی گردید و به عنوان مقام و منصب اداری و همچنین لقب و نشان افتخاری استفاده شد.[4]

رفته رفته استفاده از این لقب در مناصب درباری و کشوری چنان گسترده شد که اعطای این لقب از هیچ قانون منطقی پیروی نمی‌کرد و اختیار اعطای آن نیز به شخص شاه محدود نبود. پس از دوره قاجار و در دوره پهلوی نیز استفاده از این لقب معمول بوده‌است.[4]

آجودان‌های ایرانی

ملقبین در دوره قاجار

از معروف‌ترین افرادی که در دوره قاجار لقب آجودانی داشته‌اند می‌توان به این افراد اشاره نمود[4]

آجودان‌های شاهان پهلوی

برخی از آجودان‌های دوره پهلوی عبارتند از[9]

جمهوری اسلامی
  • امیر سرتیپ ستاد عباسعلی نیک‌منش (آجودان سید محمد خاتمی)
  • امیر سرتیپ ستاد حسین افشارزاده (آجودان محمود احمدی‌نژاد)
  • امیر سرتیپ ستاد حسین ولیوند (آجودان حسن روحانی)

منابع
  1. توضیح واژه آجودان در واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان فارسی.
  2. «فردا چه کسی پشت سر «روحانی» می‌ایستد؟». فارس. ۳۱ شهریور ۱۳۹۲.
  3. Wikipedia, the free encyclopedia →Adjutant (بازدید: ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰)
  4. «آجودان». دائرةالمعارف اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
  5. «آجودان». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
  6. «آجودان‌باشی». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
  7. «ارفع‌الدوله رضا». راسخون. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
  8. «رضا پهلوی از تولد تا کودتا». مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
  9. «قانون راجع به الحاق یک بند به لایحه قانونی تعیین تکلیف کارکنان دربار سابق». سامانه قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
  10. [http://www.montazeran.ir/makatebe-enherafi/bahaeeyat/223-bahaeyat-va-pahlavi.html سرهنگ %5b%5bولی‌الله دانا%5d%5d (آجودان محمدرضا شاه) «بهائیت و رژیم پهلوی»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). منتظران. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰. کاراکتر line feed character در |نشانی= در موقعیت 82 (کمک)
  11. «غلامرضا پهلوی». پژوهشکده باقرالعلوم. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.