نکا

نکا شهری در استان مازندران و مرکز شهرستان نکا است که از غرب به شهرستان میاندورود و از شرق به شهرستان بهشهر، از سمت شمال به دریای مازندران و از سمت جنوب به دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های البرز متصل است.[2] شهر نکا تا سال ۱۳۷۴ جزئی از شهرستان بهشهر بود و در این سال بخش نکا از این شهرستان منتزع و به همراه بخش هزارجریب، تشکیل شهرستان نکا با مرکزیت شهر نکا را دادند.[3][4][5]

نکا
کشور ایران
استانمازندران
شهرستاننکا
بخشمرکزی
نام(های) پیشیننیکان،مهروان،نارنجباغ
سال شهرشدن۱۳۲۹
مردم
جمعیت۶۰٬۹۹۱ نفر (۱۳۹۵)[1]
اطلاعات شهری
شهردارموسی خلیلی
ره‌آوردانار، مرکبات، هلو، تمشک
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۱۱
وبگاهwww.neka.ir
شناسهٔ ملی خودرو ایران ۷۲ ه
کد آماری۱۱۶۰
نکا

وجه تسمیه نام

جیمز فریزر در سال ۱۸۲۲ میلادی وارد نکا شد. او در مورد نکا می‌نویسد: «نکا نام بلوک است که شامل چندین دهکده است که گروهی از طایفه گرایلی که از ترکان هستند در اینجا اقامت دارند. اینان سابقاً در کالپوش قسمتی از گرگان سکونت داشته‌اند که در شرق استراباد بوده‌است. شاید به وسیله آقامحمدخان قاجار به علت شورش و یاغیگری به اینجا کوچ داده شده‌اند. خرابه‌های محل اقامت سابق ایشان را در دشت گرگان در مسیر خود دیدم. حصاری مربع شکل بزرگ داشت که نشان می‌داد دهکده ای آباد و پرجمعیت بوده‌است».[6] یادداشت‌های فریزر حکایت از آن دارد که نکا نام بلوکی با چند روستای توابع، از توابع ولایت ساری بود.[7]

. امامزاده میرتوانی:

در اندک منابع و سفرنامه‌های قدیمی نام این شهر مشاهده می‌گردد. اما چنان‌که در کتیبه‌ای چوبی که بر در معصوم‌زاده نکا سید عبدالمحمد بن میرتوانی که در منطقه آرامگاه نکا واقع است و چیزی حدود ششصد و اندی سال قدمت دارد شهر نکا با ها نوشته شده‌است؛ یعنی به صورت نکاه . در مورد این امامزاده که به میرمفید هم معروف است، دکتر منوچهر ستوده گفته: «.... بقعه در دامنه کوه است و اطراف آن گورستانی قدیمی است. در این گورستان ده اصله درخت آزاد قطور و چناری کهنسال است که محیط تنه آن ۳۶۰ سانتیمتر است. قدیمی‌ترین سنگ قبری که در این گورستان یافته شد بدین شرح است: تجردت من دارالدنیا الی دارالاخره المتوفیت المرحوم الماضی … درویش علی یحیی ساکن کرد زمین. در بالای این سنگ: فی تاریخ سنه سبع و ثلثین و ثمانمائه…».[8]

در سفرنامه مازندران رضاشاه که در سال ۱۳۰۵ به رشته تحریر درآمده از نکا به صورت نیکا یاد شده: «بعد از تجن، رودخانه‌ای که در سر راه واقع است نیکا نام دارد که از شاه کوه شروع شده، در چهار فرسخی شمال جاده به دریا می‌ریزد. پل بلندی بر آن زده شده، که هرچند به بزرگی پل تجن نیست، ولی قشنگی آن به مراتب بیشتر است. در کنار رودخانه آبادی ای است موسوم به نارنجه باغ… قدم به قدم اتومبیل‌ها می‌ایستند و با زحمت هرچه تمامتر، آن‌ها را با دست و شانه حرکت می‌دهند.»[9]

جمعیت

شهر نکا طبق سرشماری سال ۹۵ حدود ۶۰٬۹۹۱ نفر جمعیت دارد.[10] مردم شهر نکا به زبان مازندرانی گویش می‌کنند.[11]

مناطق تفریحی
  • طرح ساحلی مروارید

طرح ساحلی مروارید نکا واقع در ۲۵ کیلومتری شهر نکا و در ساحل دریای مازندران قرار دارد.

  • پارک تپه تاریخی نارنجباغ

یکی از محل‌های زیبا و تاریخی شهرستان نکا پارک تپه نارنجباغ می‌باشد که در خیابان نواب (راه‌آهن) قرار دارد این تپه قدمت تاریخی دارد و در حال حاضر با امکاناتی نظیر استخر و رستوران و پارک کودک و محلی برای استراحت مسافران می‌باشد.

به نقل از سفرنامه استودارت در فرهنگ ایران زمین در مورد نکا و تپه تاریخی نارنج باغ آمده: «امروز به نکا به یکی از خانه‌های معمولی شاه رسیدیم. جاده از یک طرف این خانه می‌گذشت و سمت جنگل بود. در اینجا در حرم سلطان اقامت گزیدیم».[12]

منوچهر ستوده در مورد محل مورد اشاره استودارت در سفرنامه اش می‌نویسد: «در محل هرچه دربارهٔ این خانه تحقیق کردیم کمتر به نتیجه رسیدیم سرانجام آن را قابل تطبیق با نارنج باغ دانستیم. این باغ نارنج بر بالای تپه ای تاریخی احداث شده بود، بنای آجری عظیمی بر بالای آن بوده و تا سال ۱۳۴۹ محل سربازگیری منطقه بوده‌است. شامل زیرزمین‌های عریض و طویل و اطاقهای متعدد. این تپه فعلاً در نکا در جنوب غربی ساختمان سیلو است. سطح بالای آن در حدود یک هکتار و نیم و سطح پایه آن در حدود سه هکتار است. در حدود بیست اصله درخت نارنج که ریشه کهنه و جوشهای تازه داشت با هفت اصله درخت سرو دست چپ جاده که سربالا به محل ساختمان می‌رفت باقی بود. آجرهای قالب کوچک و سفال فراوان لعاب دار متعلق به ادوار مختلف روی خاک پیداست».[13]

چارلز فرانسیس مکنزی، اولین کنسول تجاری بریتانیا در رشت نیز که همین مسیر را در بین سالهای ۱۸۵۸ تا ۱۸۶۰ پیموده‌است در سفرنامه خود چنین می‌گوید. «هفتم فوریه (۱۸۵۹) از پلی گذشته وارد بلوک میان رود شدیم. در سمت چپ ما نارنج باغ و عمارت سر قرار داشتند و کمی بعد راه از پل خطرناکی می‌گذشت.»[14]

  • چشمه آب معدنی غارمرز

یکی از اماکن طبیعی و تفریحی شهرستان نکا، چشمه آب معدنی قُرمرض است؛ معروفیت این چشمه به خاطر خاصیت درمانی، مخصوصاً بیماری‌های کلیوی، نه در سطح شهرستان و استان بلکه در سطح کشور نیز مطرح می‌باشد. این چشمه در ۸ کیلومتری جنوب شهرستان در کنار جاده جنگلی مسیر نکا به سد گلورد واقع شده‌است که نزدیک‌ترین روستاهای اطراف آن را می‌توان بالا زرندین و درویشان نام برد.[15]

زیر ساخت

راه‌آهن

راه‌آهن شمال یا راه‌آهن مازندران، نام یکی از شعبه‌های اصلی از راه‌آهن سراسری ایران است که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در دوران رضا شاه پهلوی، نخستین فاز آن بین شهرهای ساری-بندر شاه افتتاح گردید. امروزه یکی از ایستگاه‌های راه‌آهن شمال در شهر نکا قرار دارد.[16]

بندر

بندر نکا از سال ۱۳۷۴ با پهلوگیری اولین کشتی در اسکله شرکت کشتی سازی صدرا شروع به فعّالیت نموده‌است. موقعیّت استراتژیک این بندر در دریای خزر اهمیت آنرا چند برابر کرده‌است. بندر نکا در بیست کیلومتری شمال شهر نکا و در مجاورت نیروگاه برق نکا و شرکت پایانه‌های نفتی شمال در کنار دریای مازندران قرار گرفته‌است.[17]

تأسیسات
  • نیروگاه شهید سلیمی نکا

نیروگاه شهید سلیمی نکا از بزرگترین نیروگاه‌های حرارتی در خاورمیانه است که به منظور تأمین بخش قابل توجهی از برق کشور طراحی و نصب گردیده‌است. ظرفیت اصلی نیروگاه جمعاً ۲۲۱۳ مگاوات است. قسمت‌های اصلی نیروگاه عبارتند از: دیگ بخار، ساختمان میانی، سالن توربین، مبدل‌ها و ساختمان‌های کمکی. سوخت اصلی نیروگاه، گاز طبیعی و سوخت دوم آن نفت کوره یا مازوت است.[18]

  • پایانه نفتی شمال (نکا)

پایانه نفتی نکا به عنوان مدرن‌ترین پایانه نفتی دریای مازندران[19] به دلیل موقعیت استراتژیک ایران در کنار دریای مازندران و همچنین به دلیل ایفای نقش محوری در انتقال و ترانزیت نفت خام کشورهای آسیای میانه به سایر کشورهای جهان، پایانه نفتی شمال در بندر نکا احداث شده‌است. پایانه ایجاد شده در این بندر در ۲۲ کیلومتری شهر نکا، در ساحل دریا قرار دارد.[20][21][22]

  • شرکت صنعتی دریایی ایران (صدرا)

شرکت صنعتی دریایی ایران یا به اختصار صدرا، در ساحل دریای خزر در شهرستان نکا واقع شده‌است، این کارخانه در زمینه ساخت کشتی، سازه‌ها و تأسیسات نفت و گاز دریایی با کارگاه‌های مجهز و به‌کارگیری نیروهای متخصص و با تجربه فعالیت خود را در سال ۱۳۷۰ با ساخت سکوی حفاری «ایران خزر» شروع کرد.
شرکت ایران صدرا نکا در زمینه طراحی پایه، خدمات مهندسی ساخت برای انواع کشتی‌ها، تأسیسات فراساحلی نفت و گاز، بندرسازی و پروژه‌های زیربنایی به سیستم‌های مدرن سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مجهز است.[23]

  • کارخانه سیمان نکا

این کارخانه در جنوب شهری شهرستان نکا در کنار رودخانه نکا و بین روستاهای زرندین و آبلو و چاله پل و حاشیه جنگل قرار دارد. این کارخانه در سال ۱۳۶۰ کار تولید را آغاز نمود. کل مساحت این کارخانه بیش از ۹۰ هکتار می‌باشد.[24][25]

  • سیلوی غله نکا

سیلوی شهرستان نکا در سال ۱۳۶۲ توسط مهندسان اتحاد جماهیر شوروی سابق با ظرفیت ۱۰۳۰۰۰ تن ذخیره‌سازی گندم به بهره‌برداری رسید این سیلو دارای ۲۳ کندوی ذخیره گندم که ظرفیت هر کندو ۳۱۰۰ تا ۳۵۰۰ تن می‌باشد این شرکت جز هشت سیلوی با ظرفیت بالای کشور می‌باشد که همگی این سیلوها با همین حجم توسط مهندسان اتحاد جماهیر سابق شوروی ساخته شده‌اند. این سیلو دارای دو باسکول ورودی و دو حفرهٔ تخلیه می‌باشد که قدرت تخلیه آن جزء قدرت بالای تخلیه کشور می‌باشد. این سیلو تنها سیلوی استان می‌باشد که رساندن گندم به این کارخانه‌ها بر عهدهٔ سیلوی نکا می‌باشد یعنی با تعطیل شدن یک روز این شرکت مواجه خواهد شد با تعطیل شدن کارخانه‌های آرد استان، به همین جهت فوق‌العاده حائز اهمیت می‌باشد.[26][27]

  • کارخانه هوافضای نکا (ساخت هواپیماهای شناسایی)
  • شرکت حفاری شمال
  • نکا پلاست
  • نکا فولاد
  • فولاد گستر نکا
  • فولاد ماشین نکا

حوادث
  • سیل

سیل ۱۳۷۸ نکا در بامداد روز ۵ مرداد در پی بارندگی‌هایی که از روز پیش در شهر نکا آغاز شده بود، به وقوع پیوست. بیش از ۸۰ نفر بر اثر این سیل کشته شدند.[28]

  • حمله هوایی عراق به نیروگاه نکا

در جریان جنگ عراق علیه ایران شهرستان نکا با توجه به موقعیت استراتژیک و وجود مراکز صنعتی مهم از جمله نیروگاه شهید سلیمی از این غائله مستثنا نبوده‌است جنگنده‌های رژیم بعثی عراق در سه نوبت این نیروگاه را مورد حمله قرار دادند در نتیجه این حمله ۲۵ نفر از کارکنان این نیروگاه کشته و ۸۹ نفر مجروح گردیدند.[29]

منابع
  1. «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
  2. راویان قصه‌های رفته از یاد (درآمدی بر تاریخ نکا به روایت سفرنامه‌ها، دکتر زبیده سورتیجی، دکتر علی رستم‌نژاد، چ اول، تهران، رسانش نوین، 1396، ص13
  3. «آمارنامه استان مازندران ۱۳۶۷» (PDF).
  4. «برنامه آمایش استان مازندران (تحلیل تقسیمات کشوری و استان‌های همجوار)». دفتر برنامه‌ریزی و بودجه.
  5. «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۶ آبان ۱۳۸۹.
  6. از آستارا تا استارباد، منوچهر ستوده، جلد پنجم، بخش دوم: آثار و بناهای تاریخی مازندران شرقی، چاپ اول زمستان 1366، تهران نشر آگه، صص 673-674
  7. راویان قصه‌های رفته از یاد (درآمدی بر تاریخ نکا به روایت سفرنامه‌ها، دکتر زبیده سورتیجی، دکتر علی رستم‌نژاد، چ اول، تهران، رسانش نوین، 1396، ص 19
  8. از آستارا تا استارباد، منوچهر ستوده، جلد پنجم، بخش دوم: آثار و بناهای تاریخی مازندران شرقی، چاپ اول زمستان 1366، تهران نشر آگه، ص 676
  9. سفرنامه مازندران. مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی. ۲۵۳۵ شاهنشاهی
  10. «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
  11. نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴ مقدار |شابک= را بررسی کنید: checksum (کمک).
  12. از آستارا تا استارباد، منوچهر ستوده، جلد پنجم، بخش دوم: آثار و بناهای تاریخی مازندران شرقی، چاپ اول زمستان 1366، تهران نشر آگه، ص674
  13. از آستارا تا استارباد، منوچهر ستوده، جلد پنجم، بخش دوم: آثار و بناهای تاریخی مازندران شرقی، چاپ اول زمستان 1366، تهران نشر آگه، ص 674
  14. سفرنامه شمال. منصوره اتحادیه نظام مافی. نشر گستره تابستان 1359
  15. «شمار گردشگران در چشمهٔ آب معدنی "قرمرض" نکا افزایش یافت». میراث آریا. دریافت‌شده در ۱۷ مهر ۱۳۸۹.
  16. «معرفی راه‌آهن شمال». پایگاه اطلاع‌رسانی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران.
  17. دریانوردی، سازمان بنادر و. «اداره بنادر و دریانوردی نکاء». سازمان بنادر و دریانوردی. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۰۹.
  18. «ایسنا:نیروگاه شهید سلیمی نکا پرچمدار برق ایران».
  19. «پایانه نکا، مدرن‌ترین پایانه نفتی خزر». شرکت ملی نفت ایران.
  20. «پایانه نفتی شمال (نکا)». شرکت پایانه‌های نفتی ایران.
  21. «پایانه نفتی شمال از پیشرفته‌ترین پایانه‌های نفتی حوزه خزر است».
  22. «پایانه نفتی شمال از پیشرفته‌ترین پایانه‌های نفتی حوزه خزر».
  23. «حال ناخوش یک شرکت کشتی سازی» (۱۶۱۵۸۹). دانا. 1393/08/05. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  24. «معرفی شهر نکا». شهرداری نکا.
  25. «ایرنا:کارخانه سیمان نکا بزرگترین تولیدکننده سیمان کشور است».
  26. «معرفی شهر نکا». شهرداری نکا.
  27. «ظرفیت 110 هزار تنی ذخیره‌سازی گندم در نکا».
  28. «راه‌اندازی رشته مدیریت بحران در دانشگاه شریف». جهان‌نیوز. دریافت‌شده در ۲۱ اسفند ۱۳۸۹.
  29. «معرفی شهر نکا». شهرداری نکا.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نکا موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.