آشوراده
آشوراده دهی در مرکز شبه جزیره میانکاله در شهرستان بندرترکمن، استان گلستان است. آشوراده تنها جزیرهٔ ایرانی دریای خزر است. این جزیره که در سده‌های گذشته در پی عملکرد و فعالیت گروه‌های انسانی با حفر کانال از توده اصلی خشکی خود (شبه جزیره میانکاله) جدا افتاده‌است.[1] آشوراده در سال ۱۳۵۴ جز نخستین مناطق زیست کره جهان معرفی و ثبت شد. در همین حال در کنوانسیون جهانی رامسر در زمره تالاب‌های مهم دنیا قرار گرفت و سومین اهمیت این منطقه عضویت آن در پناهگاه حیات وحش است که در تمامی ایام سال میزبان انواع پرندگان است.[2] ۴۰٪ خاویار ایران در نزدیکی این جزیره به دست می‌آید.[3]
 اسکله خاویار در آشوراده اسکله خاویار در آشوراده | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | گلستان |
| شهرستان | بندرترکمن |
| بخش | مرکزی |
| دهستان | جعفربای جنوبی |
| نام محلی | اسکله |
  آشوراده | |
| جمعیت | کمتر از ۳ خانوار (سرشماری ۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۲۶- متر |
| اطلاعات روستایی | |
| کد آماری | ۰۱۷۴۲۰ |
| وبگاه رسمی | آشوراده |
این جزیره تا سال‌های پیش با امکاناتی همچون پاسگاه ژاندارمری، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه راهنمایی، مغازه، مسجد و حسینیه بیش از ۱۰۰۰ نفر سکنه داشته‌است که به مشاغل دامداری، کارگری، پیشه‌وری و ماهی‌گیری مشغول بوده‌اند اما در سال ۱۳۷۲ به علت بالا آمدن سطح آب دریای خزر و رخ دادن سیل مردم جزیره، آنجا را ترک کردند.[4] و هم‌اکنون تنها کارمندان شیلات در آن ساکن هستند.
نام
لفظ «آشوراده» در زبان ترکمنی به معنای «جزیرهٔ آشور» است؛ و دارای دو بخش آشیر (آشور) و آدا (جزیره) {آشیرآدا = آشوراده} است. ترکمن‌ها به این جزیره «مال آشیر» هم می‌گویند[5] زیرا در زمان‌های قدیم از ساحل بندر ترکمن دام‌های خود را جهت چراندن به جزیره می‌رساندند و در این لفظ «مال» به معنای «دام» و «آشیر» به معنای مصدری «رساندن» است.
جغرافیا
محدوده «آشوراده» در اثر بالا آمدن سطح آب دریاچه خزر توسط کانال طبیعی «خزینی» به صورت جزیره آشوراده از شبه جزیره میانکاله جدا شده‌است. به این ترتیب، جزیره آشوراده از شمال به دریاچه خزر، از شرق به تنگه‌ای باریک موسوم به «تنگه چپق‌اوغلی» و از غرب به کانال طبیعی خزینی و ادامه شبه جزیره میانکاله و از جنوب به خلیج گرگان منتهی می‌شود.[6]
آشوراده در اغلب منابع تاریخی به عنوان مجمع الجزایر آشوراده که متشکل از سه جزیره بوده‌است، آمده که با بالا آمدن سطح آب هر دو جزیره کوچک انتهای آن در آب فرورفته و در حال حاضر تنها یک جزیره باقی مانده‌است.
ارتفاع آشوراده از سطح دریاهای آزاد برابر ۲۶- متر است. جزیره با آب وهوای معتدل در ۵ کیلومتری غرب بندر ترکمن قرار دارد. طول جغرافیایی آشوراده برابر ۵۳٫۸۵۰۰ عرض جغرافیایی آن ۳۶٫۸۳۳۳ است.
پوشش گیاهی جزیره، بوته‌های تمشک، نوعی خار خودرو و درختان انار ترش است و حیواناتی همچون شغال، روباه، خرگوش، ماهی، قرقاول، کبک و پرندگان دریایی در جزیره یافت می‌شوند. گراز و نوعی اسب وحشی در این جزیره زندگی می‌کنند که توانایی خوردن آب شور دریا را دارند و طول عمر بسیار کمی دارند.
پیشینه
برخی از مورخان اعتقاد دارند که آشوراده همان جزیره آبسکون بوده‌است که در زمان حمله مغول به ایران، سلطان محمد خوارزمشاه به این جزیره گریخت و همان‌جا در سال ۱۲۲۰ میلادی درگذشت.
این شبه جزیره در زمان صفوی به عنوان شکارگاه مورد توجه قرار گرفته و به این سبب دژهایی در این جزیره بنیاد شد.[1]
در سال ۱۸۳۷ این جزیره با وجود اعتراض ایران به دست نیروهای روسیه اشغال شد.[7] پس از این اشغال، نیروهای روسی تا چندین دهه یک پاسگاه نظامی در آن داشتند.[8]
هم‌اینک این جزیره دو بنای تاریخی در خود دارد. قلعه روس‌ها که در زمان رضاشاه بنای آن تجدید گردیده و به پاسگاه تبدیل شده و خانه وزیر مختار روس، قلعه تخریب گردیده و خانه نیز در حال تخریب است.[9]
واگذاری به بخش خصوصی
بحث واگذاری آشوراده تنها جزیره دریای خزر نخستین بار در دولت سیدمحمد خاتمی و ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست در سال ۱۳۸۳ مطرح شد. در آن زمان بنیاد علوی وابسته به بنیاد مستضعفان با ارائه سند مالکیت جزیره که در سال ۱۳۷۶ ثبت شده بود، مدعی مالکیت جزیره شد. این پرونده مدتی مسکوت ماند اما بنیاد علوی مدتی بعد با واگذاری بخش‌هایی از جزیره به یک شرکت خصوصی، بخش خصوصی را با سازمان محیط زیست وارد مناقشه حقوقی کرد. در آخرین جلسه هیئت دولت در زمان محمد خاتمی، دولت واگذاری ۳۸۰ هکتار از این جزیره به شرکت خصوصی «مناطق گردشگری جهان» را تصویب کرد. اما در نتیجه پیگیری کارشناسان و فعالیت‌های رسانه‌ای در آن زمان، سازمان بازرسی کل کشور نیز به تخلفات برخی مدیران استانداری گلستان و غیرقانونی بودن واگذاری اشاره کرد.
با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد و در دوره ریاست فاطمه واعظ جوادی به ریاست سازمان محیط زیست، مصوبه واگذاری جزیره آشوراده به عنوان یکی از اصلی‌ترین مناطق حفاظتی پناهگاه حیات وحش میانکاله با پیگیری سازمان بازرسی کل کشور باطل شد. در پایان دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد امتیاز سرمایه‌گذاری در آشوراده به یک شرکت لبنی به نام شرکت لبنی صباح ابراهیمی واگذار شد که انتقادات و مناقشاتی را در پی داشته‌است.[10][11]
اما این پرونده مجدد با روی کارآمدن دولت حسن روحانی و ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست مطرح شد. با اعلام موافقت دولت و سازمان محیط زیست با واگذاری این منطقه به بخش خصوصی، کارشناسان محیط زیست نسبت به این اقدام و احتمال تخریب زیست‌محیطی و آسیب به زیست‌بوم این منطقه هشدار داده‌اند. قرار است در آشوراده هتل، مرکز تجاری، میدان تیراندازی، بازارهای متعدد، زمین گلف و تنیس، باغ پرندگان، موزه، پارک بازی، رستوران، سفره خانه، پلاژ بانوان و آقایان، قایقرانی و جاده احداث شود. معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست با رد موضوع واگذاری جزیره آشوراده اعلام کرد: «تنها ۱۰ درصد آشوراده مربوط به گردشگری طبیعی است و واگذاری این منطقه به هیچ وجه ممکن نیست، چرا که جزو اراضی ملی است. همچنین چهارچوبی در خصوص گردشگری طبیعی در منطقه آشوراده مشخص شده و فعالیت‌های سنگین نظیر دخل و تصرف و تخریب به هیچ وجه صورت نمی‌گیرد و سازمان محیط زیست اجازه چنین اقدامی را نخواهد داد.»[2]
پانویس
- وبگاه آشوراده بایگانی‌شده در ۱۴ اکتبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
- آشوراده واگذار شد؛ چه کسی باخت؟ بی‌بی‌سی فارسی
- «سایت گردشگری ایران».
- برنامه صبحی دیگر (شبکه آموزش) در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۹۱
- «گلستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۱۲.
- دهکده جهانگردی آشوراده بایگانی‌شده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
- Russian occupation
- <217:CSROHJ>2.0.CO;2-S Colonel Stebnitzky's Report on His Journey in 1872
- دربارهٔ جزیرهٔ آشوراده بایگانی‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸
- خبرگزاری مهر بایگانی‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine. بازدید: اوت ۲۰۱۳.
- اولکامیز بایگانی‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine. بازدید: اوت ۲۰۱۳.
منابع
- داده‌های جدول از: امور حقوقی و امور مجلس، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
- و fallingrain
- Memar, Parya, „New urban Settlements in the ecological context; Miānqāla and its new settlement in the south eastern coasts of Caspian Sea“. In: Sustainable Development of Emerging Settlement Patterns, Berlin 2006: pp. 88–102,
ISBN 978-3-7983- 2022-2
خلیج فارس  |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| دریاچه ارومیه |
| ||||
| دیگر نواحی | دریای خزر: آشوراده مرداب انزلی: میانپشته، میانپشته کول، طالقانی، قلمگوده، میانگوده، | ||||
| مناطق پیرامون |
|  | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| تاریخچه | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مسائل مربوطه | اختلافات بر سر نامیدن • اجلاس سران کشورها • رژیم حقوقی • مسیر کریدور شمال–جنوب • گردشگری دریایی • مسیر تجاری ولگا • خاویار • مؤسسه مطالعات دریای خزر • ژئوپلیتیک خطوط انرژی خزر • طرح انتقال آب از مازندران به سمنان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
رده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مرکز |  موقعیت استان گلستان در ایران.  گنبد کاووس.  | |
|---|---|---|
| شهرستان‌ها | ||
| شهرها | ||
| جاذبه‌های گردشگری | ||