شهرستان نور

در جاینام شناسی ایرانی لفظ نور بیگانه است. نیما یوشیج که خود کجوری و اهل نور بود می گوید : اهل نور به ولایت خویش نو می گویند که در گویش کجوری زبان طبری به معنای دره است. به اعتقاد دکتر حبیب برجیان لفط نو با جغرافیای نور که دره ای ژرف در البرز مرکزی است سازگاری کامل دارد.[4]

در منابع قرن دهم تا پانزدهم نام کُجور به‌صورت کجه و کچه و کچو و کجو و کجویه ضبط شده است. نیما یوشیج تلفظ کجوری این واژه را کجو ذکر می کند و می افزاید کجو به معنای عام محل و ده است.[5]

در گذشته به شهر نور سولده گفته میشد که شهری در شمال ولایت نور و کجور بود. سول در زبان مازندرانی به معنای روشنایی و مشتق از واژه سو به معنای روشن می باشد. همچنین در برهان قاطع سول به معنی دره ی باریک به کار رفته است.[6]

جاینام های آباد و گرد در مازندران اصیل نیست و به جای آنها از «سَر» و «بُن» و «پَی» و «کلا» و «مله» و «کنار» و «کوه» و «دین» و «کَنده» و «اوس» و «رستاق» و جز اینها به کار می رود. رِستاق در مازندرانی به‌صورت «restâq» تلفظ می شود و به معنی رودبار و ولایت است و معادل بلوک در فلات ایران و تومان در بخارا است. در تقسیمات کشوری فرهنگستان اول لفظ دهستان را به جای بلوک نشاند لذا رستاق های مازندران رتبه ی اداری دهستان را گرفتند.[7]

نام رستاق در شهرستان های مازندران:

1. چالوس : کلارستاق
2. کلاردشت : کلارستاق
3. نوشهر: کجورستاق، زندرستاق، خورشیدرستاق، زانوس رستاق و پنجک رستاق
4. نور : ناتل‌رستاق و تترستاق
5. آمل : نمارستاق، اهلم رستاق، بهرستاق و دلارستاق (دِیلارستاق)
6. تنکابن : سیاه رستاق

پسوند اوس (us) یکی از جاینام های مازندران می باشد.[8] این جاینام در واژگانی در معنای محافظ و نگهبان استفاده می شده است.

مناطقی که در مازندران از جاینام اوس استفاده شده است.

1. چالوس: مرز کجور و کلارستاق
2. کندلوس: در کجور
3. لوس: در کجور
4. زانوس: در کجور
5. کُنوس: در کجور
6. کندوسان: منطقه ای که ابن اسفندیار به آن اشاره کرد
7. دَروس: در شمیرانات
8. اوز (اوس) : در نور
9. یوش (یوس) : در نور