ثابت بن قره
ثابت بن قرّه (۲۲۱–۲۸۸ق) از مندائیان حران میان رودان؛ خردگرا، ریاضی‌دان و کوشا در تطبیق قواعد جبر بر هندسه، آشنا به زبان یونانی و مترجم آثاری از یونانیان بوده‌است. او پس از سرخسی و کندی، پی‌گیرنده موسیقی یونانی در مقابل موسیقی معمول در کشورهای اسلامی است.[1]
| هرمسیه |
|---|
 |
| اسطوره‌شناسی |
| متون هرمس |
|
|
"Three Parts of the Wisdom of the Whole Universe" |
| جنبش‌ها |
|
| فرقه‌ها |
|
| موضوعات |
|
| اشخاص |
|
آثار
آثار علمی ثابت بن قرّه در ریاضیات، نجوم، مکانیک، علوم طبیعی، موسیقی، پزشکی و دامپزشکی بیش از ۱۰۰ اثر داشته که نسخه‌های شماری از آنها باقی‌مانده‌است و برخی از آنها نیز تصحیح یا بررسی شده‌اند.[2]
ریاضی
آثار ثابت بن قرّه در ریاضیات به سه دسته تقسیم می‌شود: تألیف‌ها، ترجمه‌ها، و تصحیح‌ها:[2]
تألیف‌ها
- کتاب فی الشکل المُلقَّب بِالْقَطّاع
- مقاله فی استخراج اعداد المُتَحابَّةِ بِسُهُولَةِ الْمَسْلَکِ الی ذلک
- کتاب المفروضات
- کتاب فی مساحة قَطْعِ المخروطِ الذی یُسَمَّی المُکافی
- مقاله فی مَساحَةِ المُجَسَّماتِ المُکافِیَة
- فی مساحة الاشکال المسطحة و المجسَّمة
- کتاب الی المتعلمین فی النسبة المؤلّفة
- کتاب الی ابن وَهْب فی التأتی لاستخراج عملِ المسائلِ الهندسیة
- کتاب فی عملِ شَکْلٍ مُجَسَّمٍ ذی اَرْبَعَ عَشْرَةَ قاعدةً تُحیطُ به کُرَةٌ مَعْلُومَة
- مقاله فی اَنَّ اَلْخَطَّیْنِ اذا اُخرجا علی اَقَلْ من زاویتینِ قائمتینِ التَقَیا
- مقاله فی برهانِ المصادرةِ المشهورةِ من اقلیدس
- فی تصحیح مسائل الجبر بالبراهین الهندسیة
- کتاب فی القطوع الاسطوانة و بسیطها
- مسألة فی عمل المتوسطین و قسمة زاویة معلومة بثلاثة اقسام متساویة
- رساله فی الحُجة المنسوبة الی سقراط فی المربع و قُطرِه
- مسألة اذا اُخرج فی دائرةٍ ضلعُالمثلث و ضلعُ المسدس فی جهةٍ واحدة عن المرکز کانَ سطحُ الذی یُحازُ بَیْنَهُما مِثلَ سُدْس دائرة
ترجمه‌ها
- کتاب المأخوذات لارشمیدس
- شرح الشَکل الملقبِ بالقَطّاعِ من کتابِ المجسطی
- رساله فی الاصول الهندسیة
- رساله فی الدوائر المُتَماسَّة
- کتاب المخروطات لابولونیوس
- المدخل الی علم العدد الذی وَضَعَهُ نیقُوماخُس الجاراسینی
تصحیح‌ها
- اصلاح ترجمة اصول اقلیدس
- اصلاح کتاب المُعْطَیات لاقلیدس
- کتاب الکرة المتحرکة لاوطولوقس
- ترجمه کتاب الکرة و الاسطوانة لارشمیدس
- کتاب الْاُکَرْ لثاوذوسیوس
اخترشناسی
مهم‌ترین آثار نجومی موجود ثابت به شرح زیر است:[2]
- کتاب فی آلاتِ الساعاتِ الَّتی تُسَمَّی رُخامات
- مقاله فی صفة الاشکال التی تَحْدُثُ بِمَمَرِّ طَرَفِ ظِلِّ المقیاسِ فی سطحِالافقِ، فی کل یوم و فی کل بَلْدَةٍ
- کتاب فی اِبْطاءالحرکة فی فلک البروج و سرعتها بحَسَب المواضع التی تکون فیها من الفلک الخارج المرکز
- فی سَنَة الشمس
- رساله الی اسحاقِبن حنینِ التی یَذکر فیها حرکة الفلک مُقبلاً و مُدبراً
- فی حساب رُؤیَةِ الْاَهِلَّة
- تسهیل المجسطی
- رسالة ثابت بن قرة فی ذکر الافلاک و خَلْقِها
- قول فی ایضاح الوجه اندی ذکر بطلمیوس عنَّ به استخراج من تقدمه میسرة القمر الدوریه و هی مستویة
موسیقی
این آثار بر این پایه‌اند:[1]
- ترجمه کتاب الارثما طیقی یا کتاب المدخل الی علم العدد اثر نیقوماخوس
- مقاله فی الموسیقی
- مسألة فی الموسیقی
- کتاب فی علم الموسیقی(فی موسیقی)
- رساله من امور الموسیقی
پانویس
- ستایشگر، ۱۳۷
- جهان اسلام، سرواژه: ثابت بن قره.
منابع
- ستایشگر، مهدی (۱۳۷۶)، نام نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد سوّم، ۳، تهران: اطلاعات، شابک ۹۶۴-۴۲۳-۳۷۷-۸
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.