سید جواد خامنه‌ای

سیدجواد خامنه‌ای در ۱۶ آذر ۱۲۷۴ (بیستم جمادی‌الثانی ۱۳۱۳) در نجف زاده شد[9] و در کودکی همراه خانواده‌اش به تبریز رفت.[10] جد او از سلسله سادات افطسی است.[11] شجره وی به سلطان سید احمد می‌رسد که با پنج واسطه از اخلاف سجاد پیشوای چهارم شیعیان است.[12][13][14] از دیگر اجداد وی نیز می‌توان به سلطان سید محمد اشاره نمود که با چهار واسطه به علی بن حسین (زین العابدین) می‌رسد.[15]

سیدمحمد از مدینه به مناطق مرکزی ایران و تفرش، آشتیان و فراهان مهاجرت کرد، ولی مأموران عباسی در تفرش او را دستگیر و کشتند. قبر او در میقان اراک است. سیدمحمد فرزند سیدمحمدتقی، فرزند سیدمیرزا علی، فرزند سیدمیرزا اکبر، فرزند سیدفخرالدین از شجره سلطان سید محمد است که از تفرش به آذربایجان مهاجرت کرد و در شهر خامنه در ۸۰ کیلومتری شمال غربی تبریز ساکن شد.[16] پس از وی سیدحسین، فرزند سیدمحمد در خامنه مشغول تبلیغ اسلام شد.[17] سیدحسین خامنه‌ای از روحانیان آذری مقیم نجف بود و نیایش اهل تفرش که به آذربایجان هجرت کرده‌بود.[18][19] سیدحسین خامنه در شمار مدرسان حوزه علمیه نجف به‌شمار می‌آمد، همچنین از مدرسان مدرسه علمیه طالبیه تبریز بود و امامت مسجد جامع آن شهر را نیز برعهده داشت.[13]

وی علوم مقدماتی را در مدارس تبریز خواند. پس از اتمام دورهٔ سطح، در حدود ۱۳۳۶ق به مشهد مهاجرت کرد.[20]

سیدجواد در فقه و اصول از اساتیدی چون حسین قمی، میرزا محمد آقازاده خراسانی، میرزا مهدی اصفهانی و فاضل خراسانی و در فلسفه از محضر آقابزرگ حکیم شهیدی و شیخ اسدالله یزدی بهره‌مند گردید.[21] در ۱۳۴۵ق به نجف رفت و از حوزهٔ درس میرزا محمدحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی و آقاضیاءالدین عراقی کسب فیض کرد[22] و از سه نفر مذکور اجازهٔ اجتهاد گرفت.[23]

سید جواد خامنه‌ای پس گرفتن اجتهاد تصمیم گرفت به ایران بازگردد[12] و راهی مشهد شد و برای همیشه در آن شهر اقامت گزید و ضمن تدریس، امامت مسجد صدیقی‌های بازار مشهد (مسجد آذربایجانی‌ها) را عهده‌دار شد.[24] او همچنین از امامان جماعت مسجد جامع گوهرشاد نیز بود.[25] وی علاقهٔ زیادی به مطالعه داشت. مباحثات علمی روزانه وی با هم‌ردیفان از جمله میرزا حسین عبائی، سید علی‌اکبر خوئی و میرزا حبیب ملکی، تا ده‌ها سال ادامه داشت.[26]

به نوشتهٔ خبرگزاری تسنیم سیدجواد در مشهد به مدت پنجاه سال امام جماعت و روحانی موجهی بوده‌است.[27] او گرچه مخالف نحوهٔ برخورد شاه با روحانیون بود، اما از فعالیت سیاسی پرهیز می‌کرد و نشست و برخاست پسرش (سید علی) با سیاسیون و روشنفکران را تأیید نمی‌کرد.[28]

سیدجواد خامنه‌ای در ۱۵ تیر ۱۳۶۵ درگذشت. شیخ ابوالحسن شیرازی امام جمعهٔ مشهد، بر او نماز گزارد و در رواق پشت ضریح علی بن موسی الرضا، جنب دارالفیض به خاک سپرده شد.[29] در پی درگذشت سید جواد خامنه‌ای، سید روح‌الله خمینی در پیامی ضمن تسلیت به پسر وی (سیدعلی خامنه‌ای) بیان کرد:

جناب حجت‌الاسلام آقای حاج سید علی خامنه‌ای رئیس‌جمهور محترم دامت افاضاته، رحلت والد معظم جنابعالی که عمری با علم و تعهد و تقوا به سر بردند، موجب تأسف گردید. این مصیبت را به جنابعالی و اخوان محترم و خاندان جلیل تسلی گفته، سلامت و موفقیت آن جناب را از خدای تعالی مسئلت دارم.[30]

سیدجواد خامنه‌ای از ازدواج اولش سه دختر به‌نام‌های علویه، بتول و فاطمه سلطان دارد. پس از درگذشت همسر اولش با خدیجه میردامادی، دختر هاشم میردامادی نجف‌آبادی ازدواج کرد، که از این ازدواج دارای ۴ پسر (سیدمحمد، سیدعلی، سیدهادی و سیدحسن) و یک دختر (بدری، همسر شیخ علی تهرانی) شد.[31]