ابن راوندی

ابوالحسین احمد بن یحیی بن محمد بن اسحاق راوندی،[1][2][3] معروف به ابن راوندی، از اهالی منطقه راوندکاشان، متولد سال ۲۱۰ هجری قمری، که در ۴۰ سالگی درگذشت. وی در بغداد زندگی کرده‌است و ابتدا متکلم معتزلی بوده و سپس از اسلام خارج شده‌است. دوران زندگی او با تحولات مذهبی و فکری عظیمی روبه‌رو بود؛ وی در آغاز یکی از بزرگان معتزله (قرن سوم قمری) محسوب می‌گردید، ولی تغییر عقیده داد و در کتاب «فضیحه المعتزله» که آن را در پاسخ به کتاب جاحظ با نام «فضیلت معتزله» نوشت به شدت از معتزله انتقاد کرد. آن‌گاه برای مدت کوتاهی به مذهب تشیع گروید؛ کتاب «الامامت» از آثار دوره کوتاه تشیع اوست؛ اما ملاقات او با ابوعیسی وراق باعث خروج او از تشیع و اسلام گردید و از آن پس به یکی از مهمترین ندانم‌گرایان و زندیقان تاریخ ایران و اسلام تبدیل شد.

گفته‌اند که وی کتاب‌هایی بر ضداسلام، پیامبر اسلام، قرآن و تعلیمات اسلامی نوشته‌است. تعداد تالیفات وی را ۱۱۴ دانسته‌اند. ابن خلکان در کتاب وفیات الاعیان او را عالم مشهور و یکی از فضلای عصر خویش خوانده‌است؛ ولی به الحاد و کفر وی اشاره‌ای نکرده‌است. او سال درگذشت ابن راوندی را ۲۴۵، و به روایتی، ۲۵۰ قمری دانسته‌است؛ اما دیگران وفات او را ۲۹۸ قمری گفته‌اند.[4][5]

به جز آنچه دشمنانش از وی نقل می‌کنند یا شیفتگانش به او نسبت می‌دهند، چیزی از کتاب‌های وی به دست ما نرسیده‌است. کتاب «الانتصار» از خیاط معتزلی، در رد و تکذیب مباحث ابن راوندی، در بطن کتاب الزمرد نوشته شده و به لطف خیاط اطلاع از قسمت‌های زیادی از کتاب زمرد برای ما مقدور گشته‌است.

ابن ندیم در «الفهرست»، به نقل از گروهی نوشته‌است که ابن راوندی در پایان عمر توبه کرده و از گذشتهٔ خود اظهار ندامت نمود.[6]