چندزنی
چندزنی، نوعی از ازدواج چندهمسری است که در آن، یک مرد به‌طور هم‌زمان با بیش از یک زن ازدواج کند.
در زیست‌شناسی تکاملی
چندزنی، در بسیاری از گونه‌های زیستی دیده می‌شود، و دلایل تکاملی خاصی برای آن وجود دارد. چندزنی این مزیت فرگشتی را برای جنس مذکر دارد که شانس تولید مثل او را بیشتر می‌کند، زیرا جنس مذکر در مقایسه با جنس ماده، انرژی بسیار کمتری را برای تولید مثل مصرف می‌کند و می‌تواند در یک فصل تعداد زیادی ماده را بارور کند. اما چندزنی اشکالی را هم ایجاد می‌کند و آن این که، جنس نر نمی‌تواند در بزرگ کردن بچه‌ها به طور یکسان و کافی مشارکت کند. در نتیجه، چندزنی در جانورانی میسر است که جنس ماده بتواند به تنهایی از فرزندان سرپرستی کند. این وضعیت بیشتر در حیوانات علف‌خوار دیده می‌شود که غذای آنها فراوان است.
اما در حیوانات گوشتخوار و حشره‌خوار قاعده کلی، تک‌همسری است، زیرا در این نوع جانوران، رشد بچه‌ها بدون کمک نر بسیار دشوار است. این وضعیت باعث تفاوت‌های ظاهری مهمی نیز بین جانوران تک‌همسر و چندهمسر شده‌است. در پرندگانی مثل طاووس، قرقاول و مرغ خانگی که تمایل زیادی برای چندزنی دارند، جنس نر با پروبال رنگین و زیبایی مشخص می‌شود تا بتواند جنس ماده را به خود جلب کند یا در سم‌دارانی چون گوزن شاخ‌های بلند و پیچ‌درپیچ همین کارکرد را دارند. اما در جانورانی که اصولاً به یک زن اکتفا می کنند خبری از این تمهیدات زیستی اسراف‌کارانه برای جلب نظر جنس مخالف نیست.[2]
رواج و ممنوعیت
چندزنی (در دوران قدیم) در سرزمین‌های عربستان، فلسطین، چین، ایران، هند، اندونزی، مالزی، هند، یونان، آفریقا و آمریکا رواج داشته‌است. چندزنی همچنین در پادشاهی مغول و در خلافت اسلامی رایج بوده‌است.
چندزنی در یهودیت و اسلام، جایز شمرده شده‌است؛ در حالی که در مسیحیت و بهائیت ممنوع است.
اما طبق گفته پدر اوجین هیلمان در کتاب «نگاهی دوباره به تعدد زوجات»، «در هیچ جای عهد جدید دستور صریحی وجود ندارد که ازدواج باید به صورت تک همسری باشد و دستور صریحی هم مبنی بر ممنوعیت تعدد زوجات وجود ندارد»[3] افزون بر این، عیسی هم بر علیه تعدد زوجات سخنی نگفته است. پدر هیلمان بر این حقیقت تأکید می‌کند که کلیسای روم تعدد زوجات را ممنوع کرد تا خود را با فرهنگ رومی ـ یونانی آنجا تطبیق دهد (فرهنگی که فقط یک همسر قانونی را تجویز می‌کرد در حالی که از مشکل فحشا و ازدواج موقت رنج می‌برد) کلیساهای آفریقا و مسیحیان آفریقا به‌طور غالب به برادران اروپایی خود یادآور می‌شوند که ممنوعیت کلیسا در باب تعدد زوجات، سنتی فرهنگی بوده و جزو احکام اصیل مسیحیت نیست.[4]
همچنین قرآن اجازه تعدد زوجات را می‌دهد ولی محدودیت‌هایی هم دارد:
«اگر بیم آن دارید که نتوانید با عدالت با یتیمان رفتار کنید، با زنانی که برمی‌گزینید ازدواج کنید، دو یا سه یا چهار تا؛ اما اگر می‌ترسید که نتوانید با عدالت با آنها رفتار کنید پس فقط با یک نفر ازدواج کنید»[5]
هَوو
هَوو به زنی اشاره دارد که شوهرش با زن یا زنان دیگری نیز ازدواج کرده‌است. چنین اصطلاحی در وضعیت چندزنی به کار می‌رود. دو زن که در نکاح یک مرد هستند، همدیگر را هوو می‌خوانند.[6]
دلایل
در بخشی از جوامع بشری، تعداد زنان بیش از تعداد مردان است. در ایالات متحده آمریکا، تعداد زنان حداقل ۸ میلیون نفر بیش از تعداد مردان است.[7]
پس از جنگ جهانی دوّم، در آلمان تعداد زن‌ها ۷۳۰۰۰۰۰ نفر بیش از مردان بود (که ۳/۳ میلیون نفر آنها را زنان بیوه تشکیل می‌دادند). در گروه سنی ۳۰–۲۰ ساله‌ها، در برابر هر ۱۰۰ مرد ۱۶۷ زن وجود داشت. سربازان پیروز ارتش متفقین، از این آسیب‌پذیری زنان استفاده می‌کردند. بسیاری از دختران جوان و زنان بیوه با نیروهای اشغالگر روابط نامشروع برقرار می‌کردند. بسیاری از سربازان آمریکایی و انگلیسی در برابر لذت‌جویی‌های خویش، سیگار، شکلات و نان می‌پرداختند.[8]
وران دیوید گیتاری از کلیسای آنجلیکا پس از مطالعه تعدد زوجات در آفریقا، در ارتباط با زن‌ها و بچه‌های رها شده نتیجه می‌گیرد، چنانچه تعدد زوجات به صورت ایده‌آل صورت پذیرد، از طلاق و ازدواج مجدّد به مسیحیت نزدیک تر می‌باشد.[9]
فیلیپ کیلبراید، مردم‌شناس آمریکایی میراث رومیان کاتولیک، در کتاب خود «تعدد زوجات برای روزگار ما» تعدد زوجات را به عنوان راه حل برخی بیماری‌های جامعه آمریکا پیشنهاد می‌کند. وی می‌گوید که تعدد زوجات می‌تواند در بسیاری از موارد به عنوان جانشین بالقوه طلاق عمل نماید تا اثر مخرب طلاق بر بسیاری از بچه‌ها را بزداید[10]
یلی گراهام، مبلّغ مسیحی، می‌گوید: «مسیحیت نمی‌تواند در خصوص تعدد زوجات به توافق برسد. اگر مسیحیت کنونی نمی‌تواند چنین کند به ضرر خودش است. اسلام تعدد زوجات را به عنوان راه حلی برای بیماری‌های اجتماعی اجازه فرموده و درون چارچوب قانونی تعریف شده‌ای، درجه خاصی از آزادی عمل را برای بشر جایز شمرده‌است.»
انتقادات
این ایده که چندزنی به کاهش فقر در بین بیوه‌ها و یتیمان کمک می‌کند، در برخی تحقیقات رد شده و حتی برعکس آن ثابت شده‌است. یک تحقیق پزشکی که در آفریقا انجام شده و در ژورنال پزشکی کرواسی منتشر شده، نشان می‌دهد که در دنیای مدرن امروزی، احتمال فقر در صورت قانونی بودن چندزنی افزایش می‌یابد؛ چراکه مردان چندهمسر نمی‌توانند از پس هزینه سنگین همسران و فرزندانشان برآیند. این پژوهش همچنین، نشان می‌دهد که در کشورهایی که چندزنی آزاد است وسوسهٔ داشتن روابط جنسی متعدد، هم در بین مردانی که چند زن دارند و هم در بین مردان دیگر افزایش یافته و این یکی از مهمترین عوامل همه‌گیری ایدز در آفریقا است.
پژوهش دیگری که در سال ۲۰۱۳ در ژورنال بین‌المللی روان‌شناسی و مشاوره منتشر شده، نشان داده که «تفاوت قابل توجهی بین موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان خانواده‌های تک‌همسر و چندهمسر وجود دارد» و «زندگی در خانواده‌های چندهمسر می‌تواند به ایجاد روان‌رنجوری (درگیری روانی )منجر گشته و کودکانی که در چنین خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند از مشکلات عاطفی همچون کمبود صمیمیت و محبت رنج می‌برند، حتی در مواردی که از پول و امکانات مادی برخوردار باشند نیزاین مسائل مانع مهمی در مسیر موفقیت تحصیلی آن‌هاست».
منابع
- "Polygyny". Wikipedia. 2020-10-09.
- منینگ، ۹–۲۷۸
- اوجین هیلمان، نگاهی دوباره به تعدد زوجات: تعد زوجات در آفریقا و کلیساهای مسیحیان نیویورک: کتاب اوربیس، 1975 ص 140.
- اوجین هیلمان، نگاهی دوباره به تعدد زوجات: تعد زوجات در آفریقا و کلیساهای مسیحیان نیویورک: کتاب اوربیس، 1975 ص 17.
- قرآن، سوره نساء آیه 3.
- «هوو». لغت‌نامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۲ فروردین ۱۳۹۱.
- اوجین هیلمان، نگاهی دوباره به تعدد زوجات: تعد زوجات در آفریقا و کلیساهای مسیحیان نیویورک: کتاب اوربیس، 1975 ص92-97.
- اوت فرورت، زنان در تاریخ آلمان: از آزادی بردگان قرون وسطی تا آزادی جنسی نیویورک: انتشارات برگ، 1988 ص191.
- فیلیپ ال کیلبراید، تعدد زوجات برای روزگار ما وست پورت، کانکتیکات: برگین و گاروی، 1994 ص 126.
- فیلیپ ال کیلبراید، تعدد زوجات برای روزگار ما وست پورت، کانکتیکات: برگین و گاروی، 1994 ص118.
۳. از فرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری، دوره ۲، دوره ۲، شماره ۱ - شماره پیاپی ۲۶۴۴۲۹، زمستان 1389 https://jwica.ut.ac.ir/article_21073.html
- اوبری منینگ (۱۳۸۳)، مقدمه‌ای بر رفتارشناسی، ترجمهٔ عبدالحسین وهاب‌زاده، جهاد دانشگاهی مشهد
- فرامرز رفیع پور (۱۳۷۷)، آناتومی جامعه یا سنة الله: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی، تهران: شرکت سهامی انتشار، شابک ۹۶۴-۳۲۴-۰۹۱-۶
