عده

عدّه مطابق ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی ایران عبارت است از مدتی که تا پایان آن مدت، زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمی‌تواند شوهر دیگری اختیار کند.

فلسفه وجود عده

در خصوص علت وجود عده گفته شده که برای احترام به ازدواج قبلی بهتر است زن مدت زمانی صبر کند و پس از گذشتن این مدت با هرکس خواست ازدواج کند.همچنین گفته شده برای جلوگیری از اختلاط نسل و اینکه اگر فرزندی از ازدواج قبلی وجود دارد مدتی صبر شود تا مشخص شود که بچه متعلق به شوهر قبلی است.

در لغت

عده یا عدت در لغت به معنی شمار و جماعت و گروه است و از العدة عربی گرفته شده که از رِیشه عَدَّ به معنی شمردن می‌آید. از نظر دستوری مصدر سماعی است و در اصطلاح فقه به مدتی گفته می‌شود که زن باید برای ازدواج مجدد صبر کند. «عده گرفتن» کنایه از خانه‌نشینی و «عدهٔ غم» به معنای دوران اندوه و افسردگی است. «عده‌دار بکر» هم کنایه از خم شراب و شرابی است که هنوز از آن نخورده‌اند. خاقانی در این دو بیت به این معانی اشاره دارد:[1]

آن عده‌دار بکر طلب کن که روح راآبستنی به مریم عذرا برافکند
صاحب حالت شدن حله تن دوختنخارج عادت شدن عدهٔ غم داشتن

عدهٔ وفات

عده مرگ شوهر بنا بر مشهور چهار ماه و ۱۰ روز است. نظر خلاف مشهور و نادر نصف این مدت است. اگر زن حامل (آبستن) باشد عده او طولانی‌ترین زمان بین مدت عده یا وضع حمل اوست. (یعنی حداقل رعایت مدت چهار ماه و ده روز و گاهی بیش‌تر)

عده وفات عام است چه برای ازدواج دائم یا موقت، حتی زن یائسه یا زنی که بین او و شوهر نزدیکی واقع نشده، عده وفات دارند.

در طول این مدت زینت برای زن ممنوع است.[2]

عدهٔ طلاق

عده طلاق در ازدواج دائم سه طهر معادل سه ماه (پاک شدن از حیض) است؛ و در مورد زنی که قاعده نمی‌شود ولی به سن یائسگی نرسیده ۳ ماه است.[3]

عده طلاق در عقد موقت در صورت حیض نشدن در سن حیض ۴۵ روز است و در صورت حیض شدن، عده دو حیض خواهد بود.

اما اگر در طلاق، زن باردار باشد عده او بر خلاف موارد بالا تا پایان حاملگی اوست حتی اگر لحظاتی پس از طلاق از حاملگی فارغ شود.

زن یائسه به دلیل وضع خاص خود عده ندارد[4] و زنی که بین او و شوهرش نزدیکی واقع نشده نیز عده نخواهد داشت.[5]

عدهٔ زن باردار

عده زن حامله چه در ازدواج دائم و چه در موقت و چه در طلاق یا فسخ یا مرگ همسر تا زمان زایمان است. تنها در مورد مرگ همسر اگر مدت زمان باقیمانده تا زایمان کمتر از ۴ ماه و ۱۰ روز باشد زن باید تا پایان ۴ ماه و ۱۰ روز عده را نگهدارد. در صورت سقط شدن بچه قبل از زایمان هم عده در هنگام مرگ فرزند به پایان می‌رسد.[6]

عدهٔ نکاح منقطع

در ازدواج موقت عدهٔ زن باردار مثل نکاح دائم تا زایمان و عدهٔ مرگ همسر ۴ ماه و ۱۰ روز است. اما عدهٔ پایان فسخ یا بذل مدت کمتر از نکاح دائم یعنی دو بار قاعدگی و پاک شدن است. در زنانی که با وجود عدم یائسگی عادت نمی‌بینند هم این مدت ۴۵ روز است.

عدهٔ زن یائسه

زن یائسه یعنی زنی که عادت ماهیانه نمی‌شود و باروری خود را از دست داده، نه عدهٔ طلاق دارد و نه عدهٔ فسخ نکاح؛ ولی عدهٔ مرگ همسر دارد که به اندازهٔ عدهٔ زنان معمولی است. فقهای متأخر شیعه غالباً سن یائسگی را برای زنان معمولی پنجاه سال و برای زنان قریشی شصت سال اعلام کرده‌اند.

مبحث سوم در قانون مدنی مشتمل بر ۸ ماده، قوانین عده را بیان می‌کند:

ماده ۱۱۵۰ - عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمی‌تواند شوهر دیگر اختیار کند.

ماده ۱۱۵۱ - عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت عده او سه ماه است.

ماده ۱۱۵۲ - عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد نکاح منقطع در غیر حامل دو طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت‌زنانگی نبیند که در این صورت چهل و پنج روز است.

ماده ۱۱۵۳ - عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد زن حامله تا وضع حمل است.

ماده ۱۱۵۴ - عده وفات چه در دائم و چه در منقطع در هر حال چهار ماه و ده روز است مگر این که زن حامل باشد که در این صورت عده وفات تاموقع وضع حمل است مشروط بر این که فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الا مدت عده همان چهار ماه و ده روزخواهد بود.

ماده ۱۱۵۵ - زنی که بین او و شوهر خود نزدیکی واقع نشده و همچنین زن یائسه نه عده طلاق دارد و نه عده فسخ نکاح ولی عده وفات در هر دومورد باید رعایت شود.

ماده ۱۱۵۶ - زنی که شوهر او غایب مفقودالاثر بوده و حاکم او را طلاق داده باشد باید از تاریخ طلاق عده وفات نگاهدارد.

ماده ۱۱۵۷ - زنی که به شبهه با کسی نزدیکی کند باید عده طلاق نگاه دارد.

عده نزدیکی به شبهه و لعان

مطابق ماده ۱۱۵۷ قانون مدنی ایران،زنی که به شبهه با کسی نزدیکی کند باید عده طلاق نگاه دارد.همچنین با اینکه نصی در قانون در خصوص عده لعان وجود ندارد اما نظر مشهور آن است که عده لعان نیز همانند عده طلاق خواهد بود.[7]

پانویس

  1. سرواژهٔ عدت لغت‌نامهٔ دهخدا
  2. خانواده در اسلام و ایران: عده بایگانی‌شده در ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine پودمان حقوق خانواده، شبکه آموزش سیمای جمهوری اسلامی ایران
  3. فقهای متأخر شیعه سن یائسگی را در زنان قریشی ۶۰ سالگی و در دیگر زنان ۵۰ سالگی می‌دانند. ر.ک. حسین صفائی و اسدالله امامی. مختصر حقوق خانواده، تهران: نشر میزان، هشتم، بهار ۸۴. ص ۱۰۶، شابک ۹۶۴−۷۸۹۶−۲۷−۱
  4. در صورت داشتن آمیزش جنسی از عقب نگهداشتن عده لازم نیست. احکام عده - سئوال ۸۶۷ استفتاءات آیت‌الله صانعی
  5. رساله توضیح‌المسائل آیت‌الله صانعی. عده طلاق، مسئله ۸۵۶
    رساله توضیح‌المسائل آیت‌الله خویی، مسئله ۲۵۱۹
  6. مسئله ۱۲۲۲ بایگانی‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine رساله توضیح‌المسائل آیت‌الله سیستانی
  7. «لعان-چیست-و-چه-شرایطی-دارد».
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.