ازدواج مسیار

در مورد ریشهٔ واژه مِسیار و معنای آن نظرات مختلفی مطرح شده‌است. برخی گفته‌اند مِسیار در زبان عامیانهٔ اهالی نجد عربستان به معنای دیدار روزانه‌ است و وجه تسمیهٔ این ازدواج آن است که «شوهر غالباً در دیدارهای‌روزانه به دیدن زوجه می‌آید، شبیه دیدار از همسایه‌ها». برخی معتقدند مِسیار از سیر گرفته شده و به مردی گفته می‌شود که در مسیر سفر خود با زنی ازدواج می‌کند. یوسف قرضاوی در این مورد می‌نویسد: «مِسیار کلمه‌ای است که در خلیج فارس رواج یافته و شاید به معنای مرور به زوجه یا سیر به وی می‌باشد و ازدواجی است که در آن زندگی دائمی و مَبیت نیست».[1] ایشان مِسیار را صیغهٔ مبالغه از ریشهٔ سیر می‌دانند که توصیفگر وضعیت مردی است که بسیار سیر می‌کند و این نام را بر این نوع ازدواج نهاده‌اند چون «در آن التزامی به حقوق زوجیت وجود ندارد و مرد در این ازدواج حالت مرد سیّاری را دارد که خود را ملتزم به حقوقی که ازدواج مقتضی آن‌است مانند نفقه و مَبیت نمی‌داند».

برخی هم گفته‌اند مِسیار واژه‌ای در لهجهٔ بادیه‌نشینان عرب است که در این‌جا به معنای «سیر به سوی زوجه و خوشحال نمودن وی می‌باشد».

ازدواج مسیار غالباً پدیده‌ای جدید توصیف می‌شود که عرب‌های سنی‌مذهب ساکن حاشیۀ خلیج فارس - برخی منابع مشخصاً منطقهٔ تمیم عربستان را نام می‌برند - آن را ابداع کردند؛ امّا عده‌ای دیگر آن را دارای سابقهٔ تاریخی می‌دانند و به نوعی ازدواج که ابن قدامه در کتاب مغنی توصیف کرده، استناد می‌کنند: «مردی که در ازدواج با زنی شرط نماید در هر هفته یک شب نزد وی باشد یا در ازدواج دیگری شرط کند که در هر ماه پنج یا ده درهم به زوجه نفقه بدهد یا شرط نماید روزهای‌مشخصی از ماه به ملاقات وی رود.»برخی هم آن را به ازدواج نهاریات و لیلیات (روزانه یا شبانه) تشبیه می‌کنند که فقهای قدیمی در مورد آن بحث کرده و در مورد صحت یا بطلان آن اختلاف داشتند، در ازدواج نهاریات یا لیلیات «مرد با زنی ازدواج می‌کند که شب در خارج از منزل کار می‌کند و روز نزد شوهر می‌رود یا روز کار می‌کند و شب به منزل نزد شوهر می‌رود».

ازدواج مسیار در میان مسلمانان منتقدان بسیاری دارد؛ برخی آن را غیراخلاقی، در تضاد با ارزش‌های اسلامی، ناقض حقوق زنان و شأن خانواده و حتی نوعی روسپی‌گری قانونی می‌دانند؛ حتی در عربستان سعودی که این ازدواج بیشتر رایج است، بیشتر زنان ازدواج مسیار را غیرقابل قبول دانسته و اکثر مردان هرچند برای خود می‌پسندند ولی برای بستگان زن خود این ازدواج را غیرقابل قبول می‌شمارند.[2][3]

ازدواج مسیار معمولاً با متعه مقایسه می شود. شروط رایج در ازدواج مسیار مثل گذشتن از حق نفقه، حق همبستری و مانند آن‌ها، آن را از بعضی جهات به متعه شبیه می‌کند. با این حال ازدواج مسیار باید شرایط اصلی ازدواج دائم نزد اهل سنت را داشته باشد و همین‌ها آن را از متعه، -که در فقه سنی‌ها- نیست، متمایز می‌کند. مهم‌ترین تفاوت این دو در دائم بودن ازدواج مسیار است که جز با طلاق یا فسخ نکاح پایان نمی‌پذیرد، اما متعه محدود به زمان معینی است و با انتهای مدت خودبه‌خود به پایان می‌رسد. همچنین در ازدواج مسیار زن و شوهر از یکدیگر ارث می‌برند. عدم تعیین مهریه، عقد را باطل نمی‌کند و حضور دو شاهد در هنگام عقد لازم است و مرد حداکثر ۴ زن را می‌تواند در یک زمان به ازدواج خود درآورد. در حالی که در ازدواج موقت ارث نیست، مهریه حتماً باید تعیین شود، حضور شاهد ضروری نیست و محدودیتی در تعداد آن نیز وجود ندارد.[1]

• اهل تسنن و ازدواج مسیار محمد صادقی، شماره ۴۰، تابستان ۱۳۸۷