هویج

هویج یا به فارسی دری گَزَر[1] یا زردک گیاهی خوراکی و دوساله از خانواده چتریان است.[2] هویج معمولاً به رنگ نارنجی یا سفید، یا مخلوطی از قرمز و سفید است و تازهٔ آن بافتی خشک و ترد دارد. نوع زرد آن را هویج قمی می‌نامند.

هویج (گزر)
آرایه‌شناسی
فرمانرو: گیاه
راسته: کرفس‌سانان
تیره: چتریان
گونه: D. carota
نام علمی
هویج وحشی subsp. sativus

هویج یک سبزی ریشه‌دار یا غده ای خوراکی است که می‌توان آن را خام یا خردشده یا رنده‌شده در سالاد خورد و بیشتر در پخت سوپ‌ها و خورش‌ها کاربرد دارد. بتاکاروتن، دوپاری از ویتامین آ، در هویج به فراوانی یافت می‌شود و رنگ نارنجی خاصّ این سبزی نیز به همین خاطر است. به‌علاوه هویج منبعی غنی از فیبر خوراکی، آنتی‌اکسیدان‌ها و موادّ معدنی به‌شمار می‌رود. هویج می‌تواند به‌طور مصنوعی در رنگ‌های گوناگونی به عمل بیاید.

تاریخچه

تاریخ نوشتاری و پژوهش‌های ژنتیک مولکولی هردو نشان می‌دهند که خاستگاه واحد هویج اهلی آسیای مرکزی است.[3] نیاکان وحشی هویج احتمالاً از افغانستان کنونی) منشأ گرفته‌است که همچنان مرکز تنوع هویج وحشی است. احتمالاً در طول قرن‌ها تلخی یک زیرگونه طبیعی تولید شده از هویج وحشی با زادگیری گزینشی کاهش و شیرینی‌اش افزایش یافت و چوبی بودن هسته اش به حداقل رسید؛ و در این مرحله هویج آشنای اهلی تولید شد.[4][5] اولین بار هویج نه به خاطر ریشه‌اش بلکه به خاطر برگ‌های معطر و دانه‌هایش کاشته شد. دانه‌های هویج در سوئیس و آلمان جنوبی یافته شده‌اند که به ۲۰۰۰ الی ۳۰۰۰ قبل از میلاد مربوط می‌شوند.[6] هنوز هم تعدادی از خویشاوندان نزدیک هویج مثل جعفری، گشنیز، رازیانه، شوید و زیره سبز به خاطر برگ و دانهٔ آن‌ها کشت می‌شوند.[7] اولین مطلب در مورد استفاده از ریشهٔ گیاهان در منابع کلاسیک مربوط به قرن اول است. رومی‌ها ریشهٔ گیاهی به نام pastinaca را می‌خوردند.[8] که شاید هویج یا گیاه نزدیک به آن شقاقل باشد.[9][10]

تصویری که برچسب «هویج باغی» خورده‌است از جولیانا آنیسیا کوداکس، یک کپی قرن ششمی قسطنطنیه‌ای از دیوسکوریدس کتاب دستور داروسازی قرن یکمی یونانی. صفحه روبرو می‌گوید: «ریشه را می‌توان پخت و خورد».[11]

این گیاه در امپراتوری روم شرقی در نسخه‌ای قرن ششم میلادی قسطنطنیه‌ای از دائرةالمعارف تذهیب شده د ماتریا مدیکا-در مورد علف‌ها و گیاهان دارویی - نوشته پزشک یونانی دیوسکوریدس رسم و توصیف شده‌است. سه نوع هویج مختلف رسم شده و در متن نوشته شده‌است: «می‌توان ریشه را پخته و خورد.»[12]

گیاه در قرن هشتم توسط مورها به اسپانیا معرفی شد.[13] در قرن دهم ریشه‌هایی که در غرب آسیا، هندوستان و اروپا می‌روییدند به رنگ بنفش بودند.[14] در همان زمان‌ها هویج‌های مدرن در افغانستان رشد کرده بودند.[7]سیمئون سث، پژوهشگر یهودی قرن یازدهم[15] مانند ابن العوام کشاورز عرب-اندلسی قرن دوازدهم هم هویج قرمز و هم زرد را توصیف کرده‌است.[16] هویج اهلی در قرن ۱۴ در چین و در قرن ۱۸ در ژاپن ظاهر شد.[7]

هویج نارنجی رنگ در قرن هفدهم در هلند ظاهر شد،[17] که مربوط به این واقعیت است که پرچم هلند در آن زمان به رنگ نارنجی بود.[14] جان اوبری عتیقه‌شناس این هویج‌های جدید را اینگونه توصیف کرده‌است: «هویج برای اولین بار در بکینگتون در شهرستان سامرست کاشته شد. بعضی از افراد بسیار پیر آنجا[در ۱۶۶۸] اولین باری را که هویج به آنجا آورده شد را به یاد می‌آورند.»[18] مهاجران اروپایی هویج را در قرن هفدهم به کلونی‌های آمریکا معرفی کردند.[19] هویجی که بیرونش بنفش و درونش به رنگ نارنجی است از سال ۲۰۰۲ در مغازه‌های بریتانیا به فروش می‌رسد.[14]

توصیف

هویج گیاهی دو ساله است. در سال اول، رزت برگهایش مقدار زیادی شکر تولید می‌کنند، که در ریشه عمودی آن ذخیره می‌شود تا برای گل دادن گیاه در سال دوم انرژی لازم را فراهم کند.


بلافاصله پس از جوانه زدن، نهال هویج نشان می‌دهد که تمایز مشخصی بین ریشه عمودی و ساقه نشان می‌دهد: ساقه ضخیم‌تر و فاقد ریشه‌های جانبی است؛ و در بخش بالایی انتهای ساقه لپه‌ها قرار دارند. اولین برگ واقعی در حدود ۱۰ الی ۱۵ روز پس از جوانه زدن ظاهر می‌شود.

تقویت بینایی

در جنگ جهانی دوم، و بعد از اختراع رادار توسط ارتش انگلستان، نیروی هوایی سلطنتی انگلستان برای گمراه ساختن ارتش آلمان این شایعه را رواج داد که خلبانانشان به این دلیل در شب خوب می‌بینند که هویج مصرف می‌کنند این در صورتی است که بتاکاروتن موجود در هویج سبب بهبود بینایی نمی‌شود.[20]

مواد غذایی

هویج دارای ویتامین‌های ب۶ ، کا و آلفا و بتا کاروتن (ماده‌ای که موجب نارنجی شدن آن می‌شود) و مواد معدنی مختلف است. هویج پخته بیشتر از هویج خام آنتی‌اکسیدان دارد.

تولید

طبق آمار فائو، در سال ۲۰۰۵، چین بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ هویج و شلغم بود. چین دست‌کم یک‌سوم از تولید جهانی این محصولات را برعهده دارد و پس از این کشور، روسیه و ایالات متحده قرار دارند.

تولید هویج و شلغم در سال ۲۰۰۵.
سبز: بزرگ‌ترین تولیدکننده (چین).
زرد: دیگر تولیدکنندگان بزرگ.
قرمز: تولیدکنندگان کوچک
بزرگ‌ترین تولیدکنندگان هویج و شلغم در سال ۲۰۱۶
کشور تولید (میلیون تن)
 چین ۲۰٫۵
 اتحادیه اروپا ۵٫۹
 ازبکستان ۲٫۳
 روسیه ۱٫۸
 ایالات متحده آمریکا ۱٫۴
 اوکراین ۰٫۹
جهان ۴۲٫۷
Source: FAOSTAT of the سازمان ملل متحد[21]

خواص

مقدار مواد مغذی در ۱۰۰ گرم هویج

انرژی ۴۳ کالری، پروتئین ۱ گرم، کربوهیدرات ۱۰ گرم، فیبر ۳ گرم، چربی ۰ گرم، کلسترول ۰ گرم، سدیم ۳۵ میلی‌گرم، کلسیم ۲۷ میلی‌گرم، آهن ۱ میلی‌گرم، ویتامین ث ۹ میلی‌گرم، ویتامین آ ۲۸۱۲۹ واحد بین‌المللی

نگارخانه
  • انواع هویج
  • جوانه‌ها کمی بعد از رویش
  • هویج در رنگ‌های مختلف

منابع
  1. معرب آن «جَزَر» است.
  2. هویج - دانشنامه رشد
  3. Iorizzo, Massimo; Senalik, Douglas A.; Ellison, Shelby L.; Grzebelus, Dariusz; Cavagnaro, Pablo F.; Allender, Charlotte; Brunet, Johanne; Spooner, David M.; Van Deynze, Allen; Simon, Philipp W. (2013). "Genetic structure and domestication of carrot (Daucus carota subsp. sativus) (Apiaceae)". American Journal of Botany. 100 (5): 930–938. doi:10.3732/ajb.1300055.
  4. Rose, F. (2006). The Wild Flower Key. London: Frederick Warne. p. 346. ISBN 0-7232-5175-4.
  5. Mabey, R. (1997). Flora Britannica. London: Chatto and Windus. p. 298. ISBN 1-85619-377-2.
  6. Rubatsky، Quiros و Siman (1999)، ، ص.  6
  7. Simon و دیگران (2008)، ، ص.  328
  8. Encyclopedia of Food and Health. Elsevier Science. 2015. p. 387. ISBN 978-0-12-384953-3.
  9. Zohary, Daniel; Hopf, Maria (2000). Domestication of Plants in the Old World (3rd ed.). Oxford University Press. p. 203.
  10. Linnaeus later used the word as a scientific name for the genus Pastinaca, which includes parsnips.
  11. Folio 312, Juliana Anicia Codex
  12. Folio 312, 313, 314, Juliana Anicia Codex
  13. Krech, Shepard; McNeill, J.R.; Merchant, Carolyn (2004). Encyclopedia of World Environmental History: O-Z, Index. Routledge. p. 1071. ISBN 978-0-415-93735-1.
  14. "Carrots return to purple roots". بی‌بی‌سی. May 16, 2002. Retrieved December 5, 2013.
  15. Dalby, Andrew (2003). Food in the Ancient World from A to Z. Psychology Press. p. 75. ISBN 978-0-415-23259-3.
  16. Staub, Jack E. (2010). Alluring Lettuces: And Other Seductive Vegetables for Your Garden. Gibbs Smith. p. 230. ISBN 978-1-4236-0829-5.
  17. Otto Banga (1963). Main Types of the Western Carotene Carrot and their Origin. Tjeenk Willink.
  18. Oliver Lawson Dick, ed. Aubrey's Brief Lives. Edited from the Original Manuscripts, 1949, p. xxxv.
  19. Rubatsky، Quiros و Siman (1999)، ، صص.  6–7
  20. "Fact sheet for health professionals: Vitamin A". Office of Dietary Supplements, National Institutes of Health. 3 June 2013. Archived from the original on 17 May 2008. Retrieved 8 April 2008.
  21. "Production of carrots (and turnips; crops combined) in 2016, Crops/World Regions/Production Quantity, from pick lists". UN Food and Agriculture Organization Corporate Statistical Database (FAOSTAT). 2017. Retrieved 9 November 2018.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به هویج در ویکی‌گفتاورد موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هویج موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.