کووید ۱۹

بیماری کروناویروس ۲۰۱۹ (به انگلیسی: Coronavirus disease 2019) یا کووید-۱۹ (انگلیسی: COVID-19‎)[3] که به آن بیماری تنفسی حاد ان‌کاو-۲۰۱۹ یا به‌شکل عمومی به آن کرونا نیز می‌گویند (انگلیسی: 2019-nCoV acute respiratory disease‎)، بیماری‌ای عفونی است که بر اثر کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2) ایجاد می‌شود.[4][5][6] این بیماری دلیل دنیاگیری ۲۰–۲۰۱۹ کروناویروس است.[7][8] علایم معمول آن تب، سرفه، تنگی نفس و به تازگی نابویایی هستند. درد عضلانی، تولید خلط، گلودرد، ناچشایی و سرخی چشم از جمله نشانه‌های کمتر معمول آن هستند.[2][9][10][11] با این که اکثریت موارد این بیماری باعث علایم خفیف می‌شود،[12] بعضی از موارد به سینه‌پهلو و نارسایی چند اندامی پیشرفت می‌کند.[7] نرخ مرگ و میر بین ۱٪ و ۵٪ تخمین زده می‌شود ولی بر حسب سن و دیگر شرایط سلامتی تغییر می‌کند.[13][14] این بیماری اساساً از طریق قطرات ریز تنفسی افراد مبتلا، وقتی سرفه یا عطسه می‌کنند، به سایر افراد سرایت می‌کند.[15]زمان مابین در معرض بیماری قرار گرفتن و بروز نشانه‌ها، بین ۲ و ۱۴ روز است.[16] از طریق شستن دست‌ها و دیگر تدابیر بهداشتی، می‌توان از پخش آن جلوگیری کرد.[17][18]

این مقاله دربارهٔ بیماری است. برای ویروس، کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ را ببینید. برای همه‌گیری، دنیاگیری کووید ۱۹ را ببینید. برای دیگر بیماری کروناویروس شایع در سال ۲۰۱۹، نشانگان تنفسی خاورمیانه را ببینید.
بیماری کروناویروس ۲۰۱۹
دیگر نام‌ها
  • بیماری تنفسی حاد ان‌کاو-۲۰۱۹
  • سینه‌پهلوی ناشی از ویروس کرونای جدید[1]
نشانه‌های بیماری
تخصصعفونت حاد تنفسی
علامت‌هااحساس خستگی شدید، کوفتگی، تب، خارش، دندان درد، دانه زدن دست و پا، سرفه، تنگی نفس[2]
عوارضسینه‌پهلو، سپسیس ویروسی، سندرم دیسترس حاد تنفسی، نارسایی کلیه
دورهٔ آغاز۲–۱۴ روز (معمولاً ۵) از عفونت
علتکروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2)
عامل خطرمسافرت، قرار گرفتن در معرض ویروس
تشخیص پزشکیواکنش زنجیره‌ای پلیمراز، تصویربرداری پزشکی
پیش‌گیریشستن دست‌ها، ماسک‌های صورت، قرنطینه، فاصله‌گذاری اجتماعی
درمانعلامتی و حمایتی

علائم
علائم[19] %
تب ۸۷٫۹
سرفه ۶۷٫۷
خستگی ۳۸٫۱
تولید خلط سینه ۳۳٫۴
نابویایی[20] ۳۰ تا ۶۶
تنگی نفس ۱۸٫۶
درد عضلانی یا درد مفاصل ۱۴٫۸
گلودرد ۱۳٫۹
سردرد ۱۳٫۶
لرز ۱۱٫۴
حالت تهوع یا استفراغ ۵٫۰
گرفتگی بینی ۴٫۸
اسهال ۳٫۷ تا ۳۱
خلط خونی ۰٫۹
ازدحام ملتحمه ۰٫۸

بیماری‌زایی این ویروس، دستگاه تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علایمی مشابه سرماخوردگی ساده را ایجاد می‌کند.

علایم ویروس کرونا شامل: اختلالات تنفسی، آبریزش بینی، سرفه خشک، سرگیجه، گلودرد و بدن درد است که می‌تواند با سردرد و تب نیز همراه باشد و تا چند روز به طول می‌انجامد.[2][21][22][23] در افرادی با نقص دستگاه ایمنی، افراد مسن و کودکان این علایم می‌تواند شدیدتر شده و منجر به سینه‌پهلو و برونشیت شود.

علائم کرونا ویروس سارس۲ که منجر به بیماری کووید ۱۹ می‌شود، معمولاً چند روز پس از آلوده شدن فرد به ویروس شروع می‌شود. اما در بعضی افراد ممکن است علائم کمی دیرتر ظاهر شوند. براساس آمارها و تحقیقات انجام شده علائم می‌توانند شامل: تب (در۴۳/۸ درصد افراد هنگام پذیرش و ۸۸/۷ درصد افراد هنگام بستری)، سرفه خشک (در ۶۷/۸ درصد موارد)، اختلال تنفسی، احساس خستگی و درد عضلانی (در ۱۱ تا ۱۴٪ موارد) و اسهال (در ۳٫۸ درصد موارد) باشند.[24][25][26] به‌طور متوسط دورهٔ نهفتگی علائم، چهار روز بوده‌است. در ۵۶/۴ درصد موارد، کدورت شیشه مات در سی‌تی اسکن قفسه سینه دیده شده‌است. ۱۷/۹ درصد از بیماران با بیماری غیر شدید و ۲/۹ درصد از بیماران با علائم شدید، هیچگونه مشکلی را در رادیولوژی یا سی‌تی اسکن خود نشان نداده‌اند. در هنگام پذیرش، لنفوپنی (کاهش تعداد لنفوسیت‌های در گردش خون) در ۸۳/۲ درصد افراد مشاهده شده‌است.[27]در مقایسه با آنفلوانزا، درصد بیشتری از بیماران کووید۱۹ درگیری ریوی را در سی‌تی اسکن خود نشان داده‌اند.[28]

برخی از افراد هیچ علامتی ندارند، یا فقط علائم خفیف دارند. اما در افراد دیگر، کووید ۱۹ می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند سینه‌پهلو، عدم دریافت اکسیژن کافی و حتی مرگ شود. این نشانه‌ها بیشتر در افرادی که مشکلات زمینه‌ای دیگری دارند، دیده می‌شود.[27]

منشأ
پولک‌پوست سوندا، عامل احتمالی شیوع بیماری کروناویروس ۲۰۱۹
خفاش‌های نعل‌بینی یکی از منابع طبیعی احتمالی برای ویروس Sars-Cov-2 است.

گمان می‌رود که حیوانات فروخته شده برای غذا منشأ یا واسطه این ویروس باشند زیرا بسیاری از نخستین کسانی که مبتلا شدند کارگرانی در بازار غذاهای دریایی هوانان بودند. در نتیجه، آنها در معرض تماس بیشتر با حیوانات قرار داشتند. بازاری که با فروش حیوانات زنده برای غذا نیز در شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ مقصر شناخته شد. چنین بازارهایی برای عوامل بیماری‌زای جدید به عنوان انکوباتور در نظر گرفته می‌شوند.[29] این شیوع باعث تحریم موقت تجارت و مصرف حیوانات وحشی در چین شده‌است.[30] با این حال، برخی محققان گفته‌اند که بازار غذاهای دریایی هوانان ممکن است منبع اصلی انتقال ویروس به انسان نباشد.[31][32] با اینکه تحقیقات اخیر در چین نشان می‌دهد که خفاش می‌تواند منشأ احتمالی این ویروس باشد، مصرف سوپ خفاش چندان در این کشور متداول نیست و تحقیقات دربارهٔ منشأ دقیق این ویروس ادامه دارد.[33] .

دکتر علی هرندی فوق دکتری واکسینولوژی و استاد ایمونولوژی بالینی و رئیس گروه تحقیقات ایمنی و واکسن در دانشگاه گوتنبرگ سوئد و عضو هیات علمی در انستیتو تحقیقات بیمارستان کودکان BC و دانشگاه بریتیش کلمبیا در گفتگویی با پلاک ۵۲ می گوید که شکل گیری و گسترش بیماری های واگیردار جدید نظیر سارس، مِرس، زیکا، ابولا و اخیراً Covid-19 تا حد زیادی نتیجه دست اندازی افسار گسیخته بشر به طبیعت و اختلال در اکوسیستم است که یکی از نتایج مخرب آن، دور کردن حیوانات وحشی از زیستگاه های طبیعی خود بوده است. در نتیجه میکروب ها و ویروس هایی که در جریان میلیون ها سال تکامل به صورت همزیستی با این حیوانات وحشی زندگی می کرده اند، نیاز به میزبان جدیدی پیدا کرده که این خود باعث می شود در ماده ژنتیکی آن ها جهش های بی شماری رخ دهد و این امکان را برایشان فراهم سازد تا سلول های انسانی را آلوده ساخته و موجب بیماری های جدید و ناشناخته در انسان شوند. شکل گیری و شیوع این بیماری های جدید -به ویژه بیماری های با منشاء ویروسی- در انسان در آینده نه احتمال، بلکه یک واقعیت است.[34]

" (با انجام توالی‌یابی دی‌ان‌ای به تعداد کافی، بازسازی یک درخت تبارزایی از تاریخ جهش یک خانواده ویروس‌ها امکان‌پذیر است. تحقیقات در مورد منشأ شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ منجر به کشف بسیاری از کورون ویروس‌های خفاش مانند SARS، که بیشتر از جنس Rhinolophus از خفاش‌های نعل اسب است. 2019-nCoV در این دسته از کورو ویروسی‌های مرتبط با SARS قرار می‌گیرد. دو توالی ژنوم از Rhinolophus sinicus منتشر شده در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ شباهت ۸۰٪ با 2019-nCoV را نشان می‌دهد.[35][36] ژنوم سوم ویروس از Rhinolophus affinis , "RaTG13"، شباهت ۹۶٪ با 2019-nCoV دارد.[37][38] برای مقایسه، این میزان تغییر در بین ویروس‌ها مشابه میزان جهش مشاهده شده در طول ده سال در سویه ویروس آنفلوانزا انسانی H3N2 است.[39]) "

در ۲۷ مارس دانشمندان اعلام کردند که کروناویروس پانگولین عامل شیوع کووید ۱۹ بوده‌است.[40][41]

ویروس‌های مشابه با عامل بیماری که باعث ایجاد بیماری دنیاگیر شده، در پولک‌پوست‌های قاچاق یافت شده‌است. بطوریکه دانشمندان هشدار داده‌اند که پستانداران پولک‌دار برای جلوگیری از شیوع کروناویروس دیگری در آینده، لازم است که در بازار حیوانات ممنوع شوند.[42]

مطالعه‌ای در دانشگاه سیدنی نشان داده که سارس-کاو۲، ویروسی که باعث کووید ۱۹ می‌شود، دارای شباهت ژنتیکی با سویه‌های مختلفی از کروناویروسی است که در حال حاضر جمعیت پولک‌پوست سوندا (پانگولین مالایی) در جنوب چین را آلوده کرده‌است. این تحقیق که در مجله نیچر منتشر شده، هشدار می‌دهد که «دست زدن به این حیوانات، به احتیاط قابل توجهی نیازمند است».[43]

انتشار
Genomic information
Genome organisation (click to enlarge)
مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری genome IDMN908947
Genome size30,473 bases
Year of completion۲۰۲۰

ویروس در ابتدا از تماس حیوان به انسان منتقل شده‌است. ویروس مرس از شتر به انسان و ویروس سارس از نوعی گربه به انسان انتقال یافته بودند. در مورد ویروس جدید هنوز منشأ احتمالی به صورت دقیق مشخص نیست.

انتقال انسان به انسان معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی با مایعات ترشحی شخص آلوده (مثلاً قطرات سرفه) در تماس باشد. بسته به بیماریزایی ویروس، سرفه، عطسه و دست دادن می‌تواند سبب انتقال شود. تماس با لوازم و اشیایی که شخص آلوده لمس کرده‌است نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.

هوا

۲۳۹ دانشمند در نامه ای سرگشاده به سازمان بهداشت جهانی گفتند که شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد کروناویروس جدید به اندازه‌ای کوچک است که می‌تواند از طریق هوا جابجا شده و مردم را آلوده کند.[44] هشدار ۲۳۹ نفر از دانشمندان از ۳۲ کشور جهان دربارهٔ انتقال نوع جدید ویروس کرونا از طریق ذرات ریز در هوا در حالی مطرح شد که سازمان جهانی بهداشت تاکنون راه انتقال اصلی این ویروس را قطرات ریزی که از بینی و دهان فرد مبتلا خارج می‌شود اعلام کرده بود.[45]

تشخیص
نوشتار اصلی: تشخیص کووید ۱۹
پیشرفت سریع بیماری در سی تی اسکن ریه

سازمان جهانی بهداشت پروتکل‌های متعددی برای آزمایش این بیماری منتشر کرده‌است.[46][47] شیوه استاندارد آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز رونوشت بردار معکوس (rRT-PCR) به صورت ریل تایم است.[48] این آزمایش از طریق نمونه‌های تنفسی تهیه شده از روش‌های گوناگون از جمله سواب حلقی یا نمونهٔ خلط سینه انجام شود.[49] نتایج عموماً ظرف چند ساعت تا دو روز قابل دسترسی است.[50][51] آزمایش خون را هم می‌توان مورد استفاده قرار داد ولی برای این کار دو نمونه خون که با فاصله دو هفته از هم گرفته شده باشند مورد نیاز است و نتایج ارزش فوری چندانی ندارند.[52]دانشمندان چینی توانستند یک سویهٔ کروناویروس را ایزوله کرده و توالی اسید نوکلئیک را منتشر کنند تا آزمایشگاه‌ها در سطح جهان بتوانند به‌طور مستقل آزمایش‌های واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای تشخیص عفونت ناشی از ویروس را توسعه دهند.[7][53][54][55][56][57][58]

درمان و پیشگیری
نگاره‌ای از مارگاریتا لامبرتینی، جراح بخش اورژانس، پس از یک شیفت کاری دوازده ساعته در مبارزه‌ای خسته‌کننده برای نجات جان بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹ در بیمارستانی در پزارو، ایتالیا.
نوشتار اصلی: پیشگیری و درمان کروناویروس

بهترین راه برای پیشگیری از این بیماری عدم تماس با افراد و اشیای آلوده‌است. عدم تماس دست به چشم، دهان و بینی و شستن دست‌ها به صورت مداوم با صابون حداقل به مدت ۲۰ ثانیه نیز در جلوگیری از انتشار بیماری موثرند. ماسک‌های یک بار مصرف باید به‌طور کامل روی دهان و بینی افراد را جهت پیشگیری پوشانده و هر دو ساعت، یک‌بار تعویض شوند، استفاده از دستکش لاتکس در محیط بیرون نیز مفید است. از افرادی که دچار سرفه و عطسه و آبریزش بینی هستند حداقل دو متر باید فاصله داشت. کلیدها و گوشی موبایل و دستگیره‌های درها و ماشین‌ها را مرتب با پد الکلی یا محلول ضد عفونی باید ضد عفونی کرد. تقویت سیستم ایمنی بدن با مصرف مرکبات، خواب کافی و ورزش و همچنین خوردن مایعات مؤثر است.

داروهای ضد ویروس

داروهای ضد ویروس که در مطالعات بالینی اثر بخشی آنها رضایت بخش می‌باشد.

داروی رمدسیویر دارویی است که گفته می‌شود قادر به کاهش عوارض ناشی از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ است،[59] و به‌صورت اضطراری به تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) رسیده‌است.[60]

داروی فاویپیراویر که در کشور چین برای درمان کووید-۱۹ مورد مطالعه واقع شد و اثر بخشی آن در مطالعات بالینی، نتایج مثبت در پی داشته‌است.[61]

سعید نمکی وزیر بهداشت ایران تأکید کرده که «کووید ۱۹ هنوز هیچ داروی مؤثر و قابل اعتمادی در دنیا ندارد، اما برخی پزشکان ایرانی دو داروی رمدسیویر و فاویپیراویر را تجویز می‌کردند.»

او گفته که «روز گذشته این دارو را به اندازه کافی توزیع کردیم و هفته آینده اولین تولید ملی این دارو هم عرضه خواهد شد و بنابراین کمبودی در این زمینه نخواهیم داشت. با اینکه ممکن است رمدسیویر به بهبود بیماران کمک و احتمال نیاز به بخش مراقبت‌های ویژه را بسیار کم کند، مطالعات به روشنی نشان نداده‌اند که این دارو می‌تواند از مرگ بر اثر کرونا هم جلوگیری کند.»[62]

ادعای درمان توسط داروی ایدز

طی بررسی‌های علمی و پزشکی، دانشمندان و محققان چینی و ژاپنی به این نتیجه رسیدند که داروهای مقابله با ویروس ایدز نظیر لوپیناویر/ریتوناویر برای درمان و جلوگیری از پیشروی کروناویروس و حتی درمان این بیماری توانسته مفید باشد و تاکنون بسیاری از بیماران از طریق استفاده از این داروها نجات یافته‌اند و در مجموع شواهد نشان داده که داروهای ضد عفونت ویروسی توانسته جان بسیاری از مبتلایان به کروناویروس را نجات بخشد.[63]

درمان با پلاسما
نوشتار اصلی: پلاسمافرزیس

در حال حاضر یکی از روش‌های نجات افراد مبتلا به کووید ۱۹، استفاده از پلاسمای خون کسانی است که از این بیماری شفا یافته‌اند. در یک طرح درمانی-تحقیقی که توسط FDA مجاز شده‌است، این روش مورد استفاده قرار گرفته و طی آن پزشکان امیدوارند با انتقال پلاسمای بیماران بهبودیافته از کووید۱۹ به بیمارانی که حالشان همچنان وخیم است، از سپر دفاعی که سیستم ایمنی بدن بهبودیافتگان در برابر ویروس کرونا تولید کرده برای کمک به بهبودی بیماران فعلی استفاده کنند.[64][65][66]

استفاده از این روش در ایران از روزهای آغازین همه‌گیری ویروس در اسفند ۱۳۹۸ آغاز گردید و در بیمارستان بقیةالله و بیمارستان دکتر مسیح دانشوری دنبال گردید.[67] ۷ اسفند ماه از داوطلبان خواسته شد با بیمارستان بقیةالله تهران تماس بگیرند.[68]تا کنون ۲۰۰ بیمار ایرانی به این روش بهبود یافته‌اند و از ۹ فروردین ۱۳۹۹ رسماً استفاده از این روش آغاز شده‌است.[69][70][71]

سلول درمانی
نوشتار اصلی: یاخته بنیادی § افق‌های درمانی

یکی از مشخصه‌های بیماری کرونا، واکنش شدید سیستم ایمنی بوده که این واکنش باعث تخریب بافت ریه و در نهایت گسترش عفونت می‌شود. در بیماران درگیر عفونت کرونا حجم بالایی از فاکتورهای التهابی ایجاد شده و در نهایت فرایندی به نام طوفان سایتوکاینی رخ میدهد. یکی از رویکردهای درمانی که ممکن است به درمان بیماری کرونا منجز شود استفاده از خاصیت تنظیم کنندگی یا inflammatory سلولهایی مانند سلول‌های مزانشیمی برای درمان در فاز حال بیماری کرونا است. احتمالا درمان توسط سلول های بنیادی مزانشیمی بتواند موجب فرو نشستن طوفان سایتوکاینی و بهبود وضعیت بیمار مبتلا به کرونا شود. بر اساس این فرضه نزدیک به صد کارآزمایی بالینی انجام شده و یا درحال انجام است. این فرایند هم اکنون در فاز تحقیقاتی بوده و تا تبدیل شدن به یک روش درمانی فاصله زیادی دارد.[72]

مسعود سلیمانی از محققان نخبه ایرانی در حوزه هماتولوژی و سلول‌های بنیادی اعلام کرد «بنده به همراه یک تیم تحقیقاتی با استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی به دنبال تعدیل پاسخ ایمنی بدن در بیماران کرونایی هستیم؛ بنابراین تأکید می‌کنم که این یک روش درمانی-تحقیقاتی است… این تحقیق تحت نظارت و حمایت معاونت تحقیقات وزارت بهداشت در دو بیمارستان شریعتی و مسیح دانشوری در حال اجرا است، نتایج فاز اول کارآزمایی بالینی آن به زودی توسط وزارت بهداشت و درمان اعلام می‌شود.»[73][74]

واکسن
نوشتار اصلی: واکسن کووید-۱۹

روسیه نخستین کشوری است که رسماً اولین واکسن کرونا را به نام خود ثبت کرده‌است. از نظر برخی محققان اما این امر بسیار شتاب‌زده بوده و نتایج آزمایش آن هنوز مشخص نیست. پوتین فرمان داد تا این واکسن مورد استفاده همگان قرار گیرد. رسانه‌های روسی نام واکسن روسی را «اسپوتنیک وی» عنوان کرده‌اند.[75] پس از روسیه شرکت‌های دارویی Pfizer و BioNTeh نیز خبر موفقیت‌آمیز بودن آزمایش اولیه واکسن تولیدی خود را اعلام کردند. این واکسن که به صورت مشترک توسط شرکت‌های فایزر و بیونتک ساخته شده Tozinameran نام گرفته و اغلب به عنوان واکسن فایزر شناخته می‌شود. نتایج اولیه داده‌ها نشان داد افرادی که دوبار تزریق واکسن به فاصله زمانی سه هفته انجام داده‌اند بیش از ۹۰ درصد متقاضیان را در برابر کرونا ایمن ساخته‌است.[76] بعد از فایزر و بیون‌تک شرکت Moderna نیز خبر موفقیت‌آمیز بودن فاز انسانی واکسن کرونا را منتشر کرد. واکسن Pfizer و moderna هردو برپایه messenger RNA یا mRNA می‌باشند، که از مواد ژنتیکی برای ایجاد پروتئین در بدن از ویروس استفاده می‌کند.[77] این واکسن‌ها اولین واکسن از نوع RNA واکسن هستند که وارد بازار دارویی در جهان شده‌اند. در تاریخ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰ واکسن‌های مدرنا و فایزر توانستند مجوز FDA را برای استفاده در شرایط اضطرار دریافت کرده و وارد بازار دارویی آمریکا بشوند.[78]

هم‌اکنون در جهان واکسن‌های Ad5-nCoV, BBIBP-CorV و CoronaVac در چین، Gam-COVID-Vac در روسیه و mRNA-1273 و Tozinameran تاییدیه جهت ورود به بازار دارویی را دریافت کرده‌اند.[79]

در ایران چندین گروه مختلف وابسته به وزارت دفاع و ستاد اجرایی فرمان امام مدعی فعالیت روی واکسن کرونا هستند.[80][81][82] ستاد اجرایی فرمان امام، از تزریق انسانی فاز اول مطالعات بالینی واکسن کرونای ایرانی در تاریخ ۹ دی ۱۳۹۹ خبر داد»؛[83] مرحله اول تست انسانی این واکسنِ ایرانی، با تزریق آن به تعدادی از داوطلبان در ایران آغاز گردید.[84]

پیش‌آگهی

اولین قربانی این ویروس جدید در خارج از چین، در شهر مانیل فیلیپین که یک شهروند اهل ووهان چین بود (مرکز استان هوبئی) نیز در ۱۳ بهمن ماه ۱۳۹۸ ثبت گردید.[85] در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۹۸ بر اثر ابتلای یک نوزاد در چین به ویروس جدید کرونا سی ساعت بعد از تولد گزارش گردید. این نوزاد کم‌سن‌ترین فرد مبتلا به این بیماری ویروسی بوده‌است. به دلایل نامشخص کودکان به ندرت مبتلا به این ویروس می‌شوند.[86] مطابق با گزارش‌های منتشر شده در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۹۸ آمار مرگ توسط ویروس کرونا از میزان تلفات ویروس سارس در سال ۲۰۰۳ عبور کرد و به ۸۰۳ نفر رسید. از این مجموع یک نفر در هنگ کنگ، یک نفر در فیلیپین و باقی در چین بوده‌است. تلفات ویروس سارس در سال ۲۰۰۳ بالغ بر ۷۷۴ نفر در ۲۴ کشور جهان بوده‌است.[87]

تا تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ ویروس کرونا با گرفتن جان ۹۷ نفر در یک روز، مرگبارترین روز خود را به ثبت رسانده و تعداد کل جان باختگان ویروس کرونا به ۹۰۸ نفر رسید. همچنین آمار مبتلایان به این ویروس از مرز ۴۰ هزار نفر عبور کرد. پایان تعطیلات سال نوی چینی و افزایش ترددهای شهری، دلیل شتاب گرفتن آمار تلفات عنوان شده‌است.[88] در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۹۸ در استان هوبیِ چین ۲۴۲ نفر در اثر ابتلا به ویروس کرونا جان باختند که بار دیگر رکورد مرگبارترین روز این ویروس ارتقا یافت. همچنین مبتلایان به این ویروس در استان هوبی در ظرف یک روز به ۱۴ هزار و ۸۴۰ نفر رسید که نشان از جهش نگران کننده این ویروس است.[89] در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۹۸ مقامات چین آمار تلفات ویروس کرونا را نزدیک به ۱۸۰۰ نفر و مبتلایان به آن را بیش از ۷۰ هزار نفر اعلام نموده‌اند.[90]

در روز ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ برای نخستین بار در ایران، دو مورد احتمالی ابتلا به ویروس کرونا در شهر قم مشاهده و آزمایش‌های تکمیلی جهت بررسی نهایی آن آغاز گردید. در همین راستا گروه‌های شناسایی و مدیریت بیماریهای واگیر و تیم‌های واکنش سریع در این شهر مستقر شده‌اند.[91] ساعتی بعد مرگ هر دو نفر از سوی وزارت بهداشت تأیید شد.[92] در روز ۰۲ اسفند ۱۳۹۸ شمار قربانیان ویروس کرونا در ایران به ۴ نفر و مبتلایان به ۱۸ نفر رسید. همچنین ۷۳۵ نفر به ظن داشتن نشان‌های بیماری تحت قرنطینه قرار گرفته‌اند.[93] همچنین در این روز آمار قربانیان ویروس کرونا به ۲۲۳۳ نفر رسید و تعداد مبتلایان به این بیماری از مرز ۸۰ هزار نفر عبور کرد.[85] تعداد تلفات این بیماری طی این روز در چین ۱۱۸ نفر بوده و طبقه گزارش‌های دریافت شده بیماری به کلیساها و زندان‌ها هم رسیده‌است.[94]

در روز ۵ اسفند ۱۳۹۸ شمار قربانیان ویروس کرونا در چین ۲۵۹۲ رسید. تعداد تلافات گزارش شده در سرزمین‌های اصلی چین در این روز ۱۵۰ نفر بوده‌است. همچنین شمار مبتلایان در چین به کرونا ۷۷۱۵۰ نفر برآورد شده‌است.[95] علاوه بر این تا روز ۵ اسفند مرگ دسته کم ۱۲ نفر توسط مقامات رسمی در ایران بر اثر بیماری کووید-۱۹ مورد تأیید قرار گرفته‌است که این آمار، ایران را در رتبه دوم بعد از چین به لحاظ تعداد تلفات ناشی از شیوع کرونا قرار می‌دهد. همچنین تعداد مبتلایان در ایران ۴۷ نفر گزارش شده‌اند.[96] در روز ۷ اسفند ۱۳۹۸ مطابق با اطلاعیه رسمی وزارت بهداشت ایران تعداد جان باختگان بر سر ابتلا به بیماری کووید-۱۹ در این کشور ۱۹ نفر و تعداد مبتلایان ۱۳۹ نفر است.[97] بر اساس بررسی بیماران در بیمارستان جین‌یین‌تان در شهر ووهان، بیش از نیمی از مبتلایان در این بیمارستان بین ۴۰ تا ۵۹ و ده درصد کمتر از ۳۹ سال داشتند و موارد بیماری در کودکان نادر بوده‌است.[86]

در پژوهش مهمی که در تاریخ ۱۴ مه ۲۰۲۰ (۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۹) در مجلهٔ «هوش مصنوعی نیچر» منتشر شد،[98] پژوهشگران با استفاده از ۳ نشانگر زیستی توانستند احتمال مرگ در بیماران مبتلا به نوع شدیدِ کووید-۱۹ را با دقت ۹۰٪، از ۱۰ روز پیش از وقوع آن، پیش‌بینی کنند. پژوهشگران با آنالیز دقیق نشانگرهای زیستی خون در ۴۸۵ بیمار و همچنین بررسی مشکلات و عوارض کلیوی، قلبی و خونی این بیماران، و داده‌کاوی با یادگیری ماشین، به این نتیجه رسیدند که خطر مرگ ناشی از کروناویروس، در صورت بالا بودن سه شاخصه زیر به‌طور همزمان، بیشتر است و این بیماران نیازمند مراقبت‌های پزشکی بیشتر و دقیق‌تری هستند:[99]

  1. لاکتات دهیدروژناز، که نشان‌دهندهٔ آسیب ریوی شدید و تخریب بافت آن در اثر سینه‌پهلو است.
  2. لنفوپنی یا کم بودن لنفوسیت‌ها
  3. سی‌آرپی با حساسیت بالا که به آن «hs-CRP» می‌گویند و نشان‌دهندهٔ التهاب در بافت ریه‌هاست.

نامگذاری

با عبور تلفات ویروس کرونا از مرز ۱۰۰۰ نفر سازمان بهداشت جهانی برای بیماری ناشی آن نام رسمی کووید-۱۹ (19-COVID) را که اشاره‌ای دارد به کرونا، ویروس، بیماری و سال ۲۰۱۹ انتخاب نمود.[100]

تأثیر بر اقتصاد جهان

بزرگترین نمایشگاه تلفن‌های همراه، همایش جهانی گوشی همراه، که قرار بود در شهر بارسلون اسپانیا برگزار شود به خاطر نگرانی از ویروس کرونا لغو شد.[89] روز سه شنبه، ۲۹ بهمن ۱۳۹۸، شرکت اپل، تولیدکننده تلفن‌های همراه، گفت که اختلال در فعالیت‌های اقتصادی در چین به کاهش تولید و عرضه محصولات این کشور و پائین رفت سود منجر خواهد شد. بخش قابل توجهی از محصولات اپل در واحدهای تولیدی این شرکت در چین تولید می‌شود.[101] همچنین شرکت هواپیمایی سنگاپور گفته‌است که به دلیل افت تقاضا برای سفرهای هوایی به دلیل شیوع این بیماری، برنامه‌های پرواز خود را در سراسر جهان و به خصوص در منطقه خاور دور کاهش داده‌است.[101] شیوع کرونا در ایران باعث شد تا کشورهای عراق، ترکیه، قزاقستان، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، اردن و کویت مرزهای خود را به روی ایران ببندند.[102] یکی از بزرگترین فاجعه های اقتصادی در زمان کرونا برای ایران کشتار جوجه های ۱ روزه است که حدود نیم میلیون جوجه در اوایل فروردین سال ۱۳۹۹ زنده به گور شدند.

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

پانویس
  1. "国家卫生健康委关于新型冠状病毒肺炎暂命名事宜的通知". 7 February 2020. Archived from the original on 28 February 2020. Retrieved 9 February 2020.
  2. "Symptoms of Coronavirus". cdc.gov. Centers for Disease Control and Prevention. 13 May 2020. Archived from the original on 14 July 2020. Retrieved 14 July 2020.
  3. Novel Coronavirus (2019-nCoV): situation report, 22 (Report). World Health Organization. February 11, 2020. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200211-sitrep-22-ncov.pdf.
  4. "Coronavirus disease 2019 (COVID-19)—Symptoms and causes". Mayo Clinic. Retrieved 2020-04-14.
  5. Gorbalenya, Alexander E. (2020-02-11). "Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group". bioRxiv: 2020.02.07.937862. doi:10.1101/2020.02.07.937862. Archived from the original on 11 February 2020. Retrieved 11 February 2020.
  6. "Coronavirus disease named Covid-19". BBC News. 2020-02-11. Archived from the original on 11 February 2020. Retrieved 2020-02-11.
  7. Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, Ippolito G, Mchugh TD, Memish ZA, Drosten C, Zumla A, Petersen E. The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. Int J Infect Dis. 2020 Jan 14;91:264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. PMID 31953166.
  8. "Q&A on coronaviruses". World Health Organization (WHO). Archived from the original on 20 January 2020. Retrieved 27 January 2020.
  9. "Q&A on coronaviruses (COVID-19)". World Health Organization. Retrieved 11 March 2020.
  10. رابرتس، میشل (۲۰۲۰-۰۴-۰۱). «تحلیل حس بویایی و چشایی می‌تواند از نشانه‌های ابتلا به کرونا باشد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۸.
  11. «علائم جدید ابتلا به کرونا ویروس چه هستند؟». ir.sputniknews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۸.
  12. Wang, Vivian (5 March 2020). "Most Coronavirus Cases Are Mild. That's Good and Bad News" – via NYTimes.com.
  13. "Wuhan Coronavirus Death Rate - Worldometer". www.worldometers.info. Archived from the original on 31 January 2020. Retrieved 2 February 2020.
  14. "Report 4: Severity of 2019-novel coronavirus (nCoV)" (PDF). Archived from the original (PDF) on 10 February 2020. Retrieved 10 February 2020.
  15. "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 February 2020. Retrieved 18 February 2020.
  16. "Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) | CDC". www.cdc.gov. 2020-02-10. Archived from the original on 30 January 2020. Retrieved 2020-02-11.
  17. "MOH | Updates on 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Local Situation". www.moh.gov.sg. Retrieved 2020-02-11.
  18. Health, Australian Government Department of (2020-01-21). "Novel coronavirus (2019-nCoV)". Australian Government Department of Health. Retrieved 2020-02-11.
  19. Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (Report). World Health Organization (WHO). 16-24 February 2020. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf. Retrieved 21 March 2020.
  20. "Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection".
  21. Chen, N.; Zhou, M.; Dong, X.; Qu, J.; Gong, F.; Han, Y.; Qiu, Y.; Wang, J.; Liu, Y.; Wei, Y.; Xia, J.; Yu, T.; Zhang, X.; Zhang, L. (February 2020). "Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study". Lancet (به English). 395 (10223): 507–513. doi:10.1016/S0140-6736(20)30211-7. PMID 32007143.
  22. Hessen MT (27 January 2020). "Novel Coronavirus Information Center: Expert guidance and commentary". Elsevier Connect. Archived from the original on 30 January 2020. Retrieved 31 January 2020.
  23. «علائم کرونا چیست؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۳-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۷.
  24. Wei, Xiao-Shan; Wang, Xuan; Niu, Yi-Ran; Ye, Lin-Lin; Peng, Wen-Bei; Wang, Zi-Hao; Yang, Wei-Bing; Yang, Bo-Han; Zhang, Jian-Chu; Ma, Wan-Li; Wang, Xiao-Rong (26 February 2020). Clinical Characteristics of SARS-CoV-2 Infected Pneumonia with Diarrhea. Rochester, NY. SSRN 3546120 Check |ssrn= value (help).
  25. Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. (February 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". Lancet. 395 (10223): 497–506. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. PMID 31986264.
  26. Lai, Chih-Cheng; Shih, Tzu-Ping; Ko, Wen-Chien; Tang, Hung-Jen; Hsueh, Po-Ren (1 March 2020). "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges". International Journal of Antimicrobial Agents. 55 (3): 105924. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924. ISSN 0924-8579. PMID 32081636.
  27. علائم بیماری ناشی از ویروس کرونا یا کووید-۱۹ چیست؟
  28. Pormohammad, A; Ghorbani, S; Khatami, A; Razizadeh, MH; Alborzi, E; Zarei, M; Idrovo, JP; Turner, RJ (9 October 2020). "Comparison of influenza type A and B with COVID-19: A global systematic review and meta-analysis on clinical, laboratory and radiographic findings". Reviews in medical virology: e2179. doi:10.1002/rmv.2179. PMID 33035373 Check |pmid= value (help).
  29. Myers, Steven Lee (25 January 2020). "China's Omnivorous Markets Are in the Eye of a Lethal Outbreak Once Again". نیویورک تایمز. Archived from the original on 26 January 2020.
  30. McNeil, Sam; Wang, Penny Yi; Kurtenbach, Elaine (27 January 2020), China temporarily bans wildlife trade in wake of outbreak, archived from the original on 28 January 2020, retrieved 28 January 2020
  31. Cohen, Jon (January 2020). "Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally". Science. doi:10.1126/science.abb0611. ISSN 0036-8075.
  32. Eschner, Kat (2020-01-28). "We're still not sure where the Wuhan coronavirus really came from". Popular Science. Archived from the original on 2020-01-29. Retrieved 2020-01-30.
  33. مانیتورینگ، بخش (۲۰۲۰-۰۱-۲۹). «منشا ویروس کرونا چیست؟ سوپ خفاش یا سلاح بیولوژیک». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۳.
  34. PELAK52 (2020-03-14). "گپ و گفت با دکتر علی هرندی". PELAK52. Retrieved 2020-05-28.
  35. Sample CoVZC45 and CoVZXC21, see Nextstrain for an interactive visualisation.
  36. Benvenuto, Domenico; Giovannetti, Marta; Ciccozzi, Alessandra; Spoto, Silvia; Angeletti, Silvia; Ciccozzi, Massimo (2020). "The 2019 new Coronavirus epidemic: evidence for virus evolution". bioRxiv: 2020.01.24.915157. doi:10.1101/2020.01.24.915157.
  37. Wuhan Institue of Virology (23 January 2020). "Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin". bioRxiv: 2020.01.22.914952. doi:10.1101/2020.01.22.914952v2 (inactive 2020-01-25). Retrieved 24 January 2020. (BetaCoV/bat/Yunnan/RaTG13/2013; available on GISAID)
  38. "Bat coronavirus isolate RaTG13, complete genome". NCBI. 29 Jan 2020.
  39. "Real-time tracking of influenza A/H3N2 evolution using data from GISAID". nextstrain.org.
  40. Cyranoski، David. «Mystery deepens over animal source of coronavirus». Nature (journal). دریافت‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۲۰.
  41. Bale، Rachael. «Trafficked pangolins can carry coronaviruses closely related to pandemic strain». National Geographic. دریافت‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۲۰.
  42. Briggs، Helen. «Coronavirus: Pangolins found to carry related strains». BBC. دریافت‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۲۰.
  43. Lovett، Samuel. «Coronavirus: Scientists find virus similar to Covid-19 in pangolins». ایندیپندنت. دریافت‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۲۰.
  44. «نامه 239 دانشمند به سازمان بهداشت جهانی: کروناویروس می‌تواند از راه هوا منتقل شود». عصرایران. دریافت‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۲۰.
  45. «یافته‌های جدید». euronews. دریافت‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۲۰.
  46. Schirring L (16 January 2020). "Japan has 1st novel coronavirus case; China reports another death". CIDRAP. Archived from the original on 20 January 2020. Retrieved 16 January 2020.
  47. "Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases: Interim guidance". سازمان جهانی بهداشت. Archived from the original on 20 January 2020. Retrieved 28 January 2020.
  48. "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary". مرکز کنترل و پیشگیری بیماری. 30 January 2020. Archived from the original on 26 January 2020. Retrieved 30 January 2020.
  49. "Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV". مرکز کنترل و پیشگیری بیماری. 29 January 2020. Archived from the original on 30 January 2020. Retrieved 1 February 2020.
  50. "Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe". GlobeNewswire News Room. 30 January 2020. Archived from the original on 31 January 2020. Retrieved 1 February 2020.
  51. Brueck H (30 January 2020). "There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus". Business Insider. Archived from the original on 1 February 2020. Retrieved 1 February 2020.
  52. "Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases". Archived from the original on 21 February 2020. Retrieved 26 February 2020.
  53. "Undiagnosed pneumonia – China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757". Pro-MED-mail. International Society for Infectious Diseases. Archived from the original on 22 January 2020. Retrieved 13 January 2020.
  54. Cohen J, Normile D (January 2020). "New SARS-like virus in China triggers alarm" (PDF). Science. 367 (6475): 234–235. doi:10.1126/science.367.6475.234. PMID 31949058. Archived from the original (PDF) on 11 February 2020. Retrieved 11 February 2020.
  55. "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 isolate Wuhan-Hu-1, complete genome". NCBI. Nature. 11 February 2020. Archived from the original on 21 January 2020. Retrieved 25 February 2020.
  56. "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 data hub". NCBI. Retrieved 4 March 2020.
  57. "SARS-CoV-2 (Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) Sequences". NCBI. Retrieved 4 March 2020.
  58. "Genomic epidemiology of SARS-CoV2". GISAID. Retrieved 5 March 2020.
  59. «دولت آلمان: داروی رمدسیویر به اندازه کافی موجود است». دویچه وله. ۲ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۰.
  60. «تأیید استفاده اضطراری داروی "رمدسیویر" برای درمان کرونا در آمریکا- اخبار اجتماعی - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۵.
  61. Coomes, Eric A.; Haghbayan, Hourmazd (2020-07-01). "Favipiravir, an antiviral for COVID-19?". Journal of Antimicrobial Chemotherapy. 75 (7): 2013–2014. doi:10.1093/jac/dkaa171. ISSN 0305-7453.
  62. «ایران از عرضه رمدسیویر، داروی مورد تأیید آمریکا برای درمان کرونا خبر داد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۰.
  63. «China testing HIV drug as treatment for new coronavirus, AbbVie says». Reuters. دریافت‌شده در ۱۰ آوریل ۲۰۲۰.
  64. Blood plasma taken from covid-19 survivors might help patients fight off the disease
  65. rials of Plasma From Recovered Covid-19 Patients Have Begun
  66. "FDA now allows treatment of life-threatening COVID-19 cases using blood from patients who have recovered". TechCrunch. Retrieved 2020-04-09.
  67. "آغاز طرح پلاسمادرمانی مبتلایان به کرونا در ایران".
  68. "روشی که محققان ایرانی برای درمان کرونا یافتند/ داوطلبان با محققان تماس بگیرند".
  69. "طرح پلاسما درمانی بیماران کرونایی در ایران آغاز شد".
  70. "عضو اتاق بازرگانی تهران: بهبود ۲۰۰ مبتلا به کرونا با تزریق پلاسما/ طرح ایران را به نام غرب می‌نویسند".
  71. "پلاسمای جداسازی شده به بیمارانی تزریق می‌شود که بیماری آنان هنوز به مرحله حاد نرسیده‌است".
  72. Golchin, Ali; Seyedjafari, Ehsan; Ardeshirylajimi, Abdolreza (2020-04-13). "Mesenchymal Stem Cell Therapy for COVID-19: Present or Future". Stem Cell Reviews and Reports: 1–7. doi:10.1007/s12015-020-09973-w. ISSN 2629-3269. PMC 7152513 Check |pmc= value (help). PMID 32281052.
  73. "آخرین وضعیت ۳ روش درمانی کروناویروس در ایران/مطالعات ایران در تولید واکسن همپای دنیا".
  74. "داروی درمان کرونا توسط دانشمند ایرانی ساخته می‌شود".
  75. «دستور پوتین برای استفاده عمومی از واکسن بحث‌برانگیز کرونا». دویچه وله فارسی. دریافت‌شده در ۱۱ اوت ۲۰۲۰.
  76. «نتایج موفق واکسن فایزر بر روی کرونا». آزمایشگاه مندل.
  77. «Covid-19 vaccine from Pfizer and BioNTech is strongly effective, data show». STAT (به انگلیسی). ۲۰۲۰-۱۱-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۷.
  78. Commissioner, Office of the (2020-12-21). "Moderna COVID-19 Vaccine". FDA.
  79. "Here's the Status of the COVID-19 Vaccines and When You Can Get Them". Healthline. 2020-12-22. Retrieved 2020-12-27.
  80. «تست انسانی واکسن ایرانی کرونا آغاز شد/ رونمایی از «کووایران»». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۰-۱۲-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۹.
  81. ایران، پایگاه اطلاع‌رسانی شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی (۱۳۹۹/۰۹/۲۹–۰۹:۴۶). «تعیین سرنوشت کرونا در هتل ارم». fa. دریافت‌شده در 2020-12-29. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  82. «اولین واکسن ایرانی کرونا " شفا فارمد" مجوز آزمایش انسانی گرفت». اول فارس | آخرین اخبار ایران، جهان و فارس. ۲۰۲۰-۱۲-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۹.
  83. تزریق واکسن کرونای ایرانی تا چند ساعت دیگر باشگاه خبرنگاران جوان
  84. تست انسانی واکسن ایرانی کرونا آغاز شد/ وزیر بهداشت: ما با ۱۰۰ سال سابقه، اولین واکسن‌ساز آسیا هستیم تسنیم
  85. https://www.radiofarda.com/a/china-new-viurses/30401318.html
  86. دوآرته، فرناندو (۲۰۲۰-۰۲-۱۱). «چرا کودکان خیلی کم به ویروس جدید کرونا مبتلا شدند؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۲.
  87. «آمار مرگ در اثر نسل تازه ویروس کرونا از سارس فراتر رفت». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۹.
  88. «ویروس کرونا مرگبارترین روز خود را ثبت کرد؛ ۹۷ قربانی در یک روز». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۰.
  89. «ویروس کرونا؛ جهش شدید آمار مرگ و ابتلا در هوبی». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۳.
  90. «ویروس کرونا: تعداد مبتلایان به بیش از ۷۰ هزار نفر رسید». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۷.
  91. «وزارت بهداشت ایران: دو مورد مشکوک ابتلای به ویروس کرونا مشاهده شده‌است». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.
  92. «مرگ دو نفر در اثر ویروس کرونا در قم». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۰.
  93. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «کرونا در ایران؛ ۴ مورد فوت، قم کانون چرخش ویروس | DW | 21.02.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  94. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «مرگ ۱۱۸ چینی در یک روز؛ کرونا به کلیساها و زندان‌ها هم رسید | DW | 21.02.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  95. «شمار قربانیان کرونا در چین به ۲۵۹۲ نفر رسید؛ ارمنستان مرز خود را با ایران بست». euronews. ۲۰۲۰-۰۲-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.
  96. «شمار مبتلایان به کرونا در ایران به ۴۷ نفر و تعداد جان باختگان به ۱۲ نفر رسید». euronews. ۲۰۲۰-۰۲-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.
  97. «تعداد جان‌باختگان کرونا در ایران به ۱۹ نفر رسید». euronews. ۲۰۲۰-۰۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
  98. Li Y, Hai-Tao Z, Jorge G, Yang X, Maolin W, Yuqi G, et al. (2020-05-14). "An interpretable mortality prediction model for COVID-19 patients". Nature Machine Intelligence. doi:10.1038/s42256-020-0180-7. Vancouver style error: initials (help)
  99. «3 clues in coronavirus patients' blood could help doctors predict their risk of death 10 days in advance, with 90% accuracy». Business Insider. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۷.
  100. «بیماری ناشی از ویروس کرونا نام رسمی گرفت؛ کووید -۱۹». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۲.
  101. «خسارات ویروس کرونا به اقتصاد جهانی آشکار می‌شود». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۸.
  102. «کرونا در ایران؛ از بسته شدن مرزهای همسایگان تا احتمال قرنطینه تهران». euronews. ۲۰۲۰-۰۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.