چوقا

چوغا، چوقا یا چوخا به پوستین و بالاپوش مردانه اطلاق میشود، لفظی که مردان برای اشاره به تن پوش در قفقاز، گرجستان تا ایران در میان ایلات لر و بختیاری از آن استفاده میکنند علی اکبر دهخدا در لغت نامه خود در ارتباط با چوخا مینویسد:

جامه ی پشمین کوتاه که نوعی لباس فقراست و ترکی است، در ترکی «چوغا» جامه پوستین است، ومعرب آن «جوخ » است[3]

در اشعار خاقانی شروانی نیز به این بالاپوش مردانه با لفظ چوخا اشاره شده:

مرا بینند در سوراخ غاری

شده مولوزن و پوشیده چوخا

چوغا قدمتی چند هزار ساله دارد و از چغازنبیل شوش الهام گرفته شده در گذشته چوخا (چوغا) فقط به لرهای فیلی در شوش و لرستان اختصاص داشت است. ظاهراً یکی از خوانین لر (خانِ لیوس، دهی در شمال شرق دزفول) چوخایی به خان بختیاری هدیه داد و آن خان از آن چوغا خوشش آمد و رفته رفته در مردم عادی همه گیر شده و پوشیدند.[4]

چوقا نه پوششی سفید است و نه سیاه؛ بلکه پوششی است با دو رنگ سیاه و سفید. معمولاً بلندیِ چوقا باید به حدّی باشد که تا زیر زانو برسد. نقشِ چوقا همواره دارای شکلی ثابت است و در آن خطوط سیاه به صورت عمودی وارد خطوط سفید می‌شوند. دربارهٔ چراییِ نگاره این بالاپوش چند نظریه وجود دارد اما هنوز پیشنهاد همه پسندی دربارهٔ خاستگاه یا مضمون این نقش از سوی صاحب نظران انجام نشده‌است. ترکیب رنگ‌های دیگر چوقا کرم - آبی، کرم - سرمه‌ای یا کرم - قهوه‌ای است. آستین کوتاه چوقا بیشتر حالت نمایشی دارد و به عنوان جیب نیز می‌توان از آن استفاده کرد.[1] برای بافتِ چوقا از دارِ خوابیده استفاده می‌کنند و تکنیک بافت آن نیز مانند تکنیک گلیم بافی است با این تفاوت که خیلی ریز بافت تر است و تار و پود نازک دارد. طول پارچه مخصوص چوقا ۲٫۵ الی ۳٫۵ متر و عرض آن ۵۰ الی ۷۰ سانتیمتر است و با تاری از جنس پنبه (گاه پشم) و پود پشمی بافته می‌شود. قطعات را پس از بافتن به اندازه لازم می‌برند و کنار هم می‌دوزند. پشم به کار رفته باید کیفیت بالایی داشته باشد.[1]

در شمال شرقی دزفول روستایی به نام لیوس وجود دارد که چوقاهای بافته شده در آن به‌تدریج به «چوقا لیوَیسی یا لیواسی» موسوم شدند و بر همین اساس به این بالاپوش چوقالیوَسی هم می‌گویند.

• 
  پوشش چوقای لُریِ فِیلی
• 
  نمونه چوقای لرستانی در موزه فلک‌الافلاک
• 
  یک نمونه جوقا