هیتی‌ها

هیتیان مردمانی باستانی بودند که به زبان هیتی که از شاخهٔ آناتولی خانوادهٔ هندواروپایی صحبت می‌کردند و کشوری پادشاهی در آناتولی (ترکیه امروزی) و میان‌رودان شمالی و سوریه تأسیس کردند و پایتخت آن‌ها شهر خاتوشا (۱۱۸۰ تا ۱۶۰۰ پ.م) بود.

Hittite Empire امپراتوری هیتی‌ها
۱۶۰۰ پیش از میلاد–۱۱۷۸ پیش از میلاد
قلمرو پادشاهی هیتی‌ها در ۱۳۰۰ پیش از میلاد (منطقهٔ آبی) مصر (زرد) - آشور (سبز)
پایتخت	خاتوشا
زبان(های) رایج	هیتیایی، لووی، اکدی، حاتی
حکومت	پادشاهی
• ۱۶۰۰ پ.م	لابارنا اول (اولین)
• ۱۱۷۸ پ.م	شوپ پیلولومای دوم (آخرین)
دوره تاریخی	عصر برنز
• بنیان‌گذاری	۱۶۰۰ پیش از میلاد
• فروپاشی	۱۱۷۸ پیش از میلاد
امروز بخشی از	ترکیه  سوریه  لبنان

هیتی‌ها معروف به مهارتشان در ساختمان و استفاده کردن از ارابه و از پیشروان عصر آهن و ساخت مصنوعات از آهن بودند.

امپراتوری هیتی در ۱۲۹۰ پ.م.

پادشاهی هیتیایی به سه دوره قراردادی تقسیم شده‌است:

• پادشاهی قدیمی هیتیایی. ۱۷۵۰–۱۵۰۰ پ.م
• پادشاهی میانی هیتیایی. ۱۵۰۰ پ.م- ۱۴۳۰ پ.م در حدود ۱٬۵۹۵ پیش از میلاد هیتی‌ها بابل را اشغال و غارت می‌کنند.[1]
• پادشاهی جدید هیتیایی ۱۴۳۰–۱۱۸۰ پ.م

پس از ۱۱۸۰ پ.م امپراتوری هیتی در چندین دولت-شهر (نوهیتیایی)، مستقل تقسیم شد.

نوهیتیایی، کشورهایی بودند که با زبان لوویان حرف می‌زدند و در سوریه عصر آهن، پس از سرنگونی امپراتوری هیتی سر برآوردند و تا اشغال شدن به دست کیمری‌ها بر پا بودند (۱۱۸۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد).

نباید حتیان (Hattians) که زودتر تا آغاز هزاره دوم پ.م در همان ناحیه ساکن شدند و به یک زبان غیر هندو-اروپایی صحبت می‌کردند را با هیتیان (Hittites) هندو-اروپایی اشتباه گرفت.

در حدود ۱۴٠٠ پیش از میلاد، از مصنوعات آهنی در قلمرو هیتی‌ها در ارمنستان کنونی استفاده می‌شد که این به عنوان نخستین شواهد مصرف این عنصر است.[1]

کشف سند ازدواج به شکل سنگ نگاره در حدود ١٣۵٠ پیش از میلاد در بغازکوی (Boḡazköy) واقع در آناتولی، با ذکر نام پادشاه هیتی و حاکم تمدن میتانی که فرمانروایان سرزمین‌هایی هستند که مردم در آنجا به میترا-وارونا، ایندرا و اشوین‌ها متوسل می‌شوند و آن‌ها را می‌پرستند. این سند ظاهراً رسیدن موجی از اقوام هندو-ایرانی را به شمال غرب ایران تصدیق می‌کند.[1]