زبان آلبانیایی

زبان آلبانیایی (به آلبانیایی: Gjuha shqipe، جیوها ش‌چیپه) زبانی است از خانوادهٔ زبان‌های هندواروپایی که نزدیک به ۶ میلیون گویشور دارد. خاستگاه این زبان آلبانی و کوزوو است ولی در دیگر جاهای بالکان که آلبانی‌زبانان زندگی می‌کنند مانند مقدونیه، مونته‌نگرو و جنوب صربستان نیز به این زبان سخن می‌گویند. هم‌چنین گروه‌های آلبانیایی زبان نیز در یونان، کرانه‌های جنوب خاوری ایتالیا و سیسیل به این زبان سخن می‌گویند. هم‌چنین کشورهایی که مهاجرانی از بالکان را در خود پذیرفته‌اند مانند کشورهای اسکاندیناوی، آلمان، بریتانیا، استرالیا، آمریکا، ترکیه و … هم گویشورانی به این زبان دارند. این زبان از دو گویش اصلی توسک (گویش جنوبی) و گِگ (گویش شمالی) تشکیل شده‌است. زبان رسمی/نوشتاری آلبانیایی بر اساس گویش توسک می‌باشد

زبان آلبانیایی
شمار گویشوران
۵٫۴ million  (ca.۲۰۱۱)
هندواروپایی
  • زبان آلبانیایی
گویش‌ها
گِگ
توسک
Arbëreshë
Arvanitika
الفبای لاتین (Albanian alphabet)
Albanian Braille
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
 آلبانی
 کوزوو
 جمهوری مقدونیه شمالی[a]
 مونته‌نگرو[a][1]
زبان اقلیت
شناخته‌شده در
تنظیم‌شده توسطofficially by the Social Sciences and Albanological Section of the Academy of Sciences of Albania
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹sq
ایزو ۲–۶۳۹alb (B)
sqi (T)
ایزو ۳–۶۳۹sqi – کد همگانی
کدهای اختصاصی:
aae – [[Arbëreshë]]
aat – [[Arvanitika]]
aln – [[Gheg]]
als – [[Tosk]]
گلاتولوگalba1267[6]
زبان‌شناسی55-AAA-aaa to 55-AAA-ahe (25 varieties)
Current distribution of the Albanian language in اروپا:
  regions where Albanian is the language of the majority
  regions where Albanian is the language of a significant minority
لهجه‌های آلبانیایی.

دسته‌بندی

در سال ۱۸۵۴ میلادی زبان‌شناس آلمانی فرانتس بوپ این زبان را از خانوادهٔ زبان‌های هندواروپایی شمرد. این زبان در میان زبان‌های این خانواده در شاخه‌ای منحصربه‌فرد جای دارد.

برخی پژوهشگران بر این باورند که این زبان از زبان‌های ایلیری، داسی و تراکیه‌ای مشتق‌شده‌است. برخی هم این زبان را از خانوادهٔ زبان‌های اسلاوی، بالتیک یا ژرمنی می‌دانند.

همسنجی با دیگر زبان‌های هندواروپایی
آلبانیاییmuaji ri / e renënëmotërnatëhundëtrei zi /e zezëi kuq / e kuqei/ e gjelbër/blertëi/e verdhëujk
دیگر زبان‌های هندواروپایی
سانسکریتmāsanavamātṛsvasṛnaktinasatrikālarudhiraharipītavṛka
فارسیماهنومادرخواهرشبدماغسهسیاهسرخسبززردگرگ
انگلیسیmonthnewmothersisternightnosethreeblackredgreenyellowwolf
لاتینmēnsisnovusmātersorornoxnasustrēsāter, nigerruberviridisflāvus, gilvuslupus
رومانیاییlunanou/noimamăsorănoaptenastreinegruroşuverdegalbenlup
فرانسویmoisnouveau/neufmèresœurnuitneztroisnoirrougevertjauneloup
ایتالیاییmesenuovomadre/mammasorellanottenasotrenerorossoverdegiallolupo
ایرلندیmínuamáthairdeirfiúroichesróntrídubhdeargglas, uainebuímac tíre, faolchú
ویلزیmisnewyddmamchwaernostrwyntridu (/di/)coch, rhuddgwyrdd, glasmelynblaidd
لاتویاییmēnesisjaunsmātemāsanaktsdegunstrīsmelnssarkanszaļšdzeltensvilks
یونانی باستانμήν
mēn		νέος
néos		μήτηρ
mētēr		αδελφή
adelphē		νύξ
núx		ῥίς
rhís		τρεῖς
treĩs		μέλας
mélas		ἐρυθρός
eruthrós		χλωρός
khlōrós		ξανθός
xanthós		λύκος
lúkos
بلغاریмесец
mesec		нов
nov		майка
majka		сестра
sestra		нощ
nošt		нос
nos		три
tri		черен
čeren		червен
červen		зелен
zelen		жълт
žălt		вълк
vălk
صربیмесец
mesec		нов
nov		мајка, матер
majka,mater		сестра
sestra		ноћ
noć		нос
nos		три
tri		црн
crn		црвен
crven		зелен
zelen		жут
žut		вук
vuk
کرواتmjesecnovmajkasestranoćnostricrncrvenzelenžutvuk
لیتوانیاییmėnesis/mėnuonaujasmamasesuo/sesėnaktisnosistrysjuodaraudonažaliageltonavilkas

سامانهٔ نوشتاری

از سدهٔ پانزدهم میلادی الفباهای گوناگونی را برای نگارش آلبانیایی به کار برده‌اند. برای این کار از حروف ایتالیایی یا یونانی و گاه عربی استفاده می‌شد. لهجهٔ توسک آلبانیایی را با الفبای یونانی و لهجهٔ چِگ را با الفبای لاتین می‌نوشتند. هردوی این لهجه‌ها را گاه با الفبای عربی که برای نگارش زبان ترکی عثمانی کاربرد داشت و نیز سیریلیک و برخی خط‌های بومی نیز می‌نوشتند. در سال ۱۹۰۸ میلادی به‌طور رسمی زبان آلبانیایی برپایهٔ لهجهٔ چِگ استانداردسازی شد و الفبای لاتین نیز با اصلاحاتی جنبهٔ رسمی یافت. پس از جنگ جهانی دوم لهجهٔ توسک لهجهٔ رسمی و همگانی آلبانیایی گردید.

منابع
  1. "Language and alphabet Article 13". Constitution of Montenegro. WIPO. 19 October 2007. Serbian, Bosnian, Albanian and Croatian shall also be in the official use.
  2. Franceschini 2014, pp. 533–534 [https://books.google.com.au/books?id=wKnnBQAAQBAJ&pg=PT536
  3. "Application of the Charter in Serbia" (PDF). European Charter for Regional or Minority Languages. 11 June 2013. pp. 4–5, 9.
  4. Franceschini, Rita (2014). "Italy and the Italian-Speaking Regions". In Fäcke, Christiane. Manual of Language Acquisition. Walter de Gruyter GmbH. p. 546. ISBN 9783110394146.
  5. "Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages". Council of Europe. Council of Europe. Archived from the original on 8 December 2015. Retrieved 3 December 2015.
  6. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Albanian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Albanian language». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۰۸.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.