فهرست طایفه‌های لرستان
ایلات و طوایف لرستان در یک تقسیم‌بندی کلی به دو بخش مردم لر و مردم لک تقسیم می‌شود.[1] قوم لر دارای تقسیم‌بندی‌های زیادی است که در مهم‌ترین و کلی‌ترین تقسیم‌بندی به دو شاخه لر بزرگ و لر کوچک تقسیم می‌شود.[2] ایل‌های لر به‌طور کلی به طوایف فیلی در نزدیکی خرم‌آباد تا مناطقی از شرق عراق،[2] طوایف لک و زند در غرب ایران و طوایف فیلی در شرق عراق،[2] طایفه‌های بالاگریوه در جنوب لرستان،[3] بختیاری‌ها در مرکز تا جنوب غرب ایران و ممسنی‌ها در استان فارس و بوشهر در جنوب ایران تقسیم می‌شوند.[2] اقوام لک، لر و برخی اقوام دیگر در لرستان ساکن هستند.[4]
پراکندگی
قوم لر دارای تقسیم‌بندی‌های زیادی است که در مهم‌ترین و کلی‌ترین تقسیم‌بندی به دو شاخه لر بزرگ و لر کوچک تقسیم می‌شود.[2] در برخی منابع مانند دانشنامه ایرانیکا، لک‌ها و لرها در یک دسته‌بندی قرار گرفته‌اند.[2]
مردم لر دارای پراکندگی در مناطق غرب و جنوب غربی ایران هستند. مناطق زیر طبق دانشنامه ایرانیکا مناطقی است که عشایر لر در آن ییلاق و قشلاق کرده یا یکجانشین شده‌اند.[2][5]
گروه کوچکی از پشتو زبان‌های شرق افغانستان بختیاری نام دارند.[6] این گروه هیچ ارتباطی با بختیاری‌های ساکن ایران ندارند.[6]
| دسته | محل سکونت |
| لرهای ممسنی | در استان فارس: شهرستان ممسنی، |
| لرهای بویراحمدی | در استان کهگیلویه و بویراحمد و بخش‌هایی از خوزستان. |
| لرهای بختیاری | استان خوزستان: اندیکا، لالی، مسجدسلیمان، شوشتر، ایذه و دزفول.
|
| لرهای کوچک | استان‌های لرستان و ایلام. |
لرستان
لُرستان (به لری: لورسو) به معنی سکونتگاه مردم لر[3][7][8][9][10] واژه‌ای است که به سرزمین‌های لرنشین اطلاق می‌گردد و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. حدود لرستان از برخی مناطق دشت‌های شرقی عراق آغاز و تا غرب و جنوب غرب ایران گسترده‌است. حدود سرزمین لرستان در طول دوران دچار دگرگونی شده‌است.[3][7][8] گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام‌گذاری کردند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد.[3] این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد.[3] امروزه لرستان نام یکی از استان‌های غربی ایران است.
ایلات و طوایف لر
ولادیمیر مینورسکی خاورشناس و ایران‌شناس روسی، طایفه‌های بالاگریوه را به عنوان لرهای اصیل معرفی می‌کند.[3] مینورسکی لرها را به چهار دسته کلی تقسیم می‌کند که عبارتند از:
- ممسنی‌ها
- لرهای کهگیلویه
- طوایف بختیاری
- طوایف لرستان
- طایفه‌های بالاگریوه
طایفه‌های بالاگریوه یکی از ایلات لرستان و جزئی از مردم لر محسوب می‌شود. این ایل متشکل از طوایف و ایلاتی همچون بهاروند، میر، جودکی، قلاوند ،دریکوند، پاپی، رشنو و چند طایفه دیگر است.[3] بالاگریوه نزد مردم لرستان دو معنی متفاوت می‌دهد، معنای اول همان معنای جغرافیای است. معنای دیگر بالاگریوه مردمانی لر زبان هستند که به گویشی خاص از زبان لری سخن می‌گویند، این گویش لری بالاگریوه‌ای نام دارد.[11][12][13][14] [15][16][17][18][19][17][17]
ایلات لک
دانشنامه ایرانیکا در توصیف طوایف لک ساکن در لرستان ایل‌های سلسله، دلفان، بیرانوند و ایل طرهان را لک زبان و از مردم لک معرفی می‌کند.[20] از دیگر طوایف لک ساکن در لرستان می‌توان به باجلان‌ها اشاره کرد. باجلان‌ها به غیر از ایران در شمال شرقی عراق نیز زندگی می‌کنند.[21][22]
از دیگر ایل‌های لک ساکن در لرستان چگنی است.[23][24] چگنی به جز در لرستان در استان قزوین در مرکز ایران[24][23] و کرکوک و سلیمانیه در کشور عراق نیز ساکن است.[24]
- باجلان
باجلان یکی از ایلات لک ساکن در استان لرستان، خوزستان و ایلام هستند.[25][26] سکندر امان‌الهی بهاروند باجلان‌ها را یک ایل لک[27] و پیر اوبرلینگ آنها را یک ایل لر معرفی می‌کند.[28][29]ایل باجلوند در لرستان اتحادیه‌ای است از پنج طایفه عمده است. این طوایف عبارتند از:[22][30]
- بیرانوند
ایل بیرانوند یکی از ایل های لک و از طوایف لک ایران و از طوایف پیشکوه است.[31][32] تمرکز سکونت بیرانوندها در غرب و جنوب غرب ایران است.[33] ایل به دو دسته آلاهینان و دشانیان تقسیم می‌شود.[34]
هنری راولینسون خاستگاه باجلوندها (سگوندها) و بیرانوندها را موصل عراق می‌داند و معتقد است بیرانوندها و باجلوندها در قرن دوازدهم یعنی در اواخر صفویه یا در زمان افشاریه از نواحی موصل به لرستان آمدند.[35]
- سلسله
ایل سلسله یکی از ایل‌های پیشکوه و از طوایف لک ایران ساکن شمال استان لرستان است. سلسله از اتحاد چهار ایل ترکاشوند، حسنوند، کولیوند و یوسفوند تشکیل شده‌است.[36]
- دلفان
ایل دلفان یکی از ایلات لک ساکن در لرستان، ایلام و کرمانشاه است.[37] ایل از نه طایفه تشکیل شده که عبارتند از میروک، ایوتوند، اولادقباد، نورعلی، کاکاوند، سنجابی، فلک‌الدین، چواری و کرمعلی.[38]
- قلایی
قلایی یکی دیگر از ایلات لک ساکن شمال استان لرستان است.[39]
- طرهان
ایل طرهان یک ایل لک ساکن غرب استان لرستان و بخش‌هایی از استان ایلام است. طرهان شامل شامل شش طایفه امرایی، سوری، آزادبخت، کوشکی، آدینه‌وند و گراوند است.[40]
بختیاری‌ها
بختیاری‌ها گروهی از مردم لر که در استان چهارمحال و بختیاری، خوزستان، لرستان و اصفهان زندگی می‌کنند.[41][2][42] بختیاری در یک دسته‌بندی کلی به دو دسته هفت لنگ و چهارلنگ تقسیم می‌شوند که هر کدام از اتحاد چند طایفه تشکیل شده‌است.[43]
چهارلنگ از اتحاد چهار طایفه دورکی، بختیاروند، بابادی و دینارانی تشکیل شده‌است.[44]
هفت‌لنگ از اتحاد پنج طایفه محمود صالح، ممی وند، کیان ارثی، زلکی و موگویی تشکیل شده‌است.[45]
کهگیلویه و بیراحمد
ایلات کهگیلویه‌ایی‌ها را می‌توان به دو بخش بویراحمدی شامل طوایف بیراحمد بالا، بیراحمد پایین، بیراحمد گرمسیر[46] و ایلات کهگیلویه شامل طوایف دشمن زیاری، بهمئی، طیوی، طیوی سرحدی و باوی تقسیم کرد.[47] بخشی از لرهای کهگیلویه‌ایی و بیراحمدی ساکن شهرستان‌های هندیجان، سپیدان، گناوه و دشتستان هستند.[48]
شولی‌ها
ایلات ساکن در منطقه شولستان شامل ایل لر شولی در شهرستان ممسنی،[49] لشنی‌ها در مرودشت،[50] کوهمره جروق‌ها در شهرستان کازرون،[51] طایفه بکش در بخش همایجان[52] و شش طایفه در شهرستان سپیدان است.[53]
طایفه‌های مستقل
- قیاسوند
- رُک رُک
- گله دار
- تیلاوی
- حیات غیبی
- سلگی
- خزایی
- پیرحیاتی
- کریم پیرحیاتی
سادات
سادات ساکن مناطق لرنشین از نظر آداب و رسوم تفاوتی با لرها ندارند بلکه عمده‌ترین وجه تمایز آنها تبار آنها است. سادات ساکن در مناطق لرنشین معمولاً فاقد عمامه‌اند و زنان آنان همانند زنان لر لباس می‌پوشند. سادات لرستان از چند تیره به شرح زیر تشکیل شده‌اند:[54]
|
|
لوتی‌ها
لوتی‌ها اصالت لر ندارند و گروهی از کولی‌ها هستند که از هندوستان به ایران مهاجرت کرده‌اند. آنها در بین طوایف لر پراکنده شدن و هر تیره به یکی از طوایف لر وابسته گردید.[55]
|
|
پانویس
- «ایلات، طوایف و توزیع جغرافیایی». سازمان امور عشایر ایران. دریافت‌شده در ۲ فوریه ۲۰۱۵.
- "AŠĀYER". دانشنامه ایرانیکا. Archived from the original on 15 April 2013. Retrieved 20 April 2020.
- پشتدار، علی‌محمد (۱۳۷۶). لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی. علوم انسانی، «ایران شناخت». ص. ۱۶۷. دریافت‌شده در ۲۰ آوریل ۲۰۲۰.
- «ATĀBAKĀN-E LORESTĀN». دانشنامه ایرانیکا. ۱۷ آگوست ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰ آوریل ۲۰۲۰.
- "BAḴTĪĀRĪ TRIBE". دانشنامه ایرانیکا. Archived from the original on 15 April 2013. Retrieved 14 September 2014.
- «BAḴTĪĀRĪS of AFGHANISTAN». دانشنامه ایرانیکا. ۱۵ دسامبر ۱۹۸۸. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۴.
- "Lorestān". دانشنامه بریتانیکا. Archived from the original on 11 September 2014. Retrieved 11 September 2014.
- "LURISTAN iv. The Origin of Nomadism". دانشنامه ایرانیکا. Archived from the original on 11 September 2014. Retrieved 11 September 2014.
- بختیاری، تاریخ بختیاری، ۶۲.
- «لرستان». لغتنامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۴.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۵۵.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۴۹.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۵۱.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۵۱.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۵۳.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۵۴.
- سگوند، اردشیر (۱۳۷۸). نگاهی ژرف‌تر به ایل پاپی. کیهان فرهنگی. ص. ۵۸ تا ۶۱. دریافت‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۲.
- «پاپی». لغتنامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۳.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۵۵.
- «KURDISH TRIBES». دانشنامه ایرانیکا. ۱۶ ژوئن ۲۰۰۴. دریافت‌شده در ۳ فوریه ۲۰۱۵.
- «باجلان». ایرانیکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۹ فروردین ۱۳۹۰.
- «باجُولْوَنْد (باجَلان)». دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۹ فروردین ۱۳۹۰.
- «چگینی». لغتنامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۵.
- پیر اوبرلینگ (۱۵ دسامبر ۱۹۹۰). «ČEGĪNĪ». دانشنامه ایرانیکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۵.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۲۷.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۲۸.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۲۶.
- پیر اوبرلینگ (۱۵ دسامبر ۱۹۸۸). «BĀJALĀN». دانشنامه ایرانیکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۸ مه ۲۰۲۰.
- پیر اوبرلینگ (۱۶ ژوئن ۲۰۰۶). «KURDISH TRIBES». دانشنامه ایرانیکا. دریافت‌شده در ۱۸ مه ۲۰۲۰.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۶۰.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۶۳.
- «بیرانوند». لغتنامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳۱ مه ۲۰۱۳.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۳۲.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۶۴.
- راولینسون، هنری لرزیک (۱۳۶۲). سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمهٔ سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران. ص. ۱۵۲.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۶۸.
- «دلفان». دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۶۵ تا ۱۶۷.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۶۹.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۵۸ تا ۱۶۰.
- بختیاری، تاریخ بختیاری، ۶۲.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۲۴.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۸۶.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۹۵ تا ۲۰۲.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۸۷ تا ۱۹۴.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۰۶.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۱۱.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۲۵، ۲۳۰، ۲۴۸.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۳۹.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۳۲.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۳۳.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۳۲.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۲۳۰.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۷۰.
- امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۱۷۲.