زرشک

زرشک اروپایی به خاطر خواص داروئیش همیشه مورد احترام بوده‌است. زرشک وحشی که برای درمان مجموعه‌ای از بیماری‌ها، از مشکلات گوارشی گرفته تا مشکلات کبدی، شناخته شده، سرشار از مواد مغذی ضروری است. همچنین زرشک حاوی ترکیبی منحصربه‌فرد به نام بربرین است که با باکتری‌ها و ویروس‌ها مبارزه می‌کند. زرشک سرشار از انواع ویتامین‌های گروه B است که برای سلامت عمومی بدن ضروری است. یک وعده زرشک سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کنند و خطر پیری زودرس را کاهش می‌دهند. در خصوص خواص زرشک مقاله خواص زرشک و پاکسازی کبد و کیسه صفرا را بخوانید.[2]

بربرین شامل بافت‌های زنده است و از گیاهان متفاوتی ازجمله گروهی از بوته‌ها موسوم به بربرین استخراج می‌شود.

اهمیت بربرین در چیست؟ نشان داده‌شده که بربرین از رشد باکتری‌ها جلوگیری و التهاب را کاهش می‌دهد. ازآنجایی‌که التهاب ریشه بسیاری از بیماری‌های مزمن است، بنابراین تأثیر بسزایی در سلامتی انسان دارد.

عصاره زرشک حاوی اثرات مفیدی روی سیستم قلبی-عروقی و اعصاب است. مطالعات نشان می‌دهند که زرشک حاوی مقادیر زیاد آنتی‌اکسیدان بوده و بنابراین به جلوگیری از انواع سرطان کمک می‌نماید.

پژوهش‌های زیادی نشان می‌دهند بربرین که از محتویات زرشک است توانایی قابل‌توجه ضد میکروبی و ضد قارچی دارد. این ماده با محدود کردن توانایی باکتری‌ها برای چسبیدن به سلول‌های انسان به حفاظت از بدن در برابر بسیاری از آلودگی‌های باکتریایی کمک می‌کند.

بربرین برای از بین بردن طیف وسیعی از التهاب‌ها و آلودگی‌ها در بدن استفاده می‌شود. بربرین به مثانه، مجاری ادرار و دستگاه گوارش کمک می‌کند. بربرین همچنین به تسکین بیماری‌های شایع دستگاه تنفسی ازجمله گلودرد، احتقان بینی، سینوزیت و برونشیت کمک می‌نماید.

بربرین روی عضلات صاف روده اثر مثبت دارد و سبب بهبود هضم و کاهش درد دستگاه گوارش می‌شود. بربرین یک درمان مؤثر برای اسهال به‌حساب می‌آید. این اثر مثبت روی هر دو نوع اسهال گذرا و اسهال ناشی از غذاهای مسموم مؤثر است.

تعداد کمی مطالعه نشان می‌دهند که بربرین مشکلات گوارشی را سریع‌تر از آنتی‌بیوتیک‌ها بهبود می‌بخشد و این به‌احتمال‌زیاد به خاطر خاصیت اسیدی ناچیز آن است. مطالعاتی مانند آنچه در ژورنال بیماری‌های واگیردار منتشرشده نشان می‌دهند که بربرین اسهال باکتریایی را بدون هیچ اثر جانبی از بین می‌برد.

خاصیت ضد دیابتی یکی دیگر از خواص زرشک است. این‌که زرشک اثر مثبتی روی قند خون دارد آن را به انتخاب بی‌نظیری برای جلوگیری و بهبود بیماری دیابت تبدیل کرده‌است.

مطالعه‌ای روی مقایسه مصرف ۵۰۰ میلی‌گرم بربرین (دو تا سه بار در روز و به مدت ۳ ماه) با مصرف داروی معمول برای کنترل دیابت، متفورمین، انجام‌شده که نشان می‌دهد بربرین قادر به کنترل قند خون و سوخت‌وساز چربی به همان میزان متفورمین است. به همین دلیل پژوهشگران بربرین را به‌عنوان یک عامل هیپوگلیسمیک خوراکی قوی توصیف می‌کنند.

مطالعات دیگری نشان می‌دهند که بربرین سوخت‌وساز قند و چربی را بهبود می‌دهد. پژوهش منتشرشده‌ای در Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine نشان می‌دهد که بربرین می‌تواند حساسیت به انسولین را با تنظیم ترشح آدیپوکین بهبود بخشد.

این خاصیت زرشک شامل اثربخشی در بهبود فشارخون، بیماری ایسکمی قلبی، آریتمی قلبی و کاردیومیوپاتی می‌شود.

فیبریلاسیون دهلیزی، بی‌نظمی در ضربان قلب است که اغلب سبب افزایش ضربان قلب شده و منجر به ضعف جریان خون می‌شود. نشان داده‌شده‌است که معالجات جایگزین شامل یوگا، طب سوزنی و افزودن گیاهان دارویی نظیر زرشک در درمان فیبریلاسیون دهلیزی خیلی مؤثر هستند.

بربرین فعال آلکالوئید زرشک یک عمل بیوشیمیایی را در قلب فعال می‌کند که سبب بهبود فیبریلاسیون دهلیزی می‌شود. اگرچه فواید بربرین در فیبریلاسیون دهلیزی به‌طور سیستماتیک در آزمایش‌های بالینی انسان موردمطالعه قرار نگرفته‌است و لذا پذیرش آن به‌عنوان یک اصل در درمان فیبریلاسیون دهلیزی محدود باقی‌مانده‌است.

زرشک غلظت کلسترول و تری گلیسیریدها را کاهش می‌دهد و این برای سلامت قلب و به‌صورت کلی تندرستی بسیار خوب است.

سندرم متابولیک نوعی اختلال متابولیک است که شامل ترکیبی از حداقل سه مشکل زیر است

1. چاقی شکم
2. قند خون بالا
3. سطح بالای تری گلیسیرید
4. فشارخون بالا
5. کلسترول HDL پایین

یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ در ایران انجام شد که هدف آن کشف اثر افزودن زرشک، میوه‌ای غنی از آنتی‌اکسیدان، روی تعادل پروکسی اکسیدان و آنتی‌اکسیدان در بیماران مبتلا به سندرم متابولیک بود. PAB میزان عواملی است که تنش اکسداتیو را تقویت و کنترل می‌کند. همچنین PAB می‌تواند با عوامل خطرناک بیماری‌های عروق کرونر قلب در ارتباط باشد.

تنش اکسیداتیو یک عدم تعادل بین تولید رادیکال‌های آزاد و توانایی بدن برای خنثی کردن یا سم‌زدایی اثرات آسیب‌زای آن‌ها از طریق خنثی‌سازی توسط آنتی‌اکسیدان‌ها است؛ بنابراین تنش اکسیداتیو کمتر بهتر است.

در این پژوهش خاص جمعاً ۱۰۶ نفر مبتلابه سندروم متابولیک به‌طور تصادفی به دو گروه تقسیم شدند. یک گروه روزانه و برای مدت شش هفته سه کپسول حاوی زرشک و گروه دیگر سه کپسول دارونما دریافت کردند. یافته‌ها از این حکایت داشت که مکمل زرشک (۶۰۰ میلی‌گرم در روز به مدت ۶ هفته) با جلوگیری از تنش اکسیداتیو سیستمی مرتبط بود.

برای کسانی که از سندرم متابولیک رنج می‌برند استفاده از مکمل این گیاه می‌تواند به کاهش بار استرس اکسیداتیو منجر شود. این راه‌حل کلیدی مبارزه با سندرم متابولیک و همه عوارض ناشی از آن است.

پاکسازی کبد و کیسه صفرا یکی دیگر از مهمترین فواید زرشک به حساب می‌آید. کبد خون را سم‌زدایی می‌کند، صفرای موردنیاز برای هضم چربی را تولید می‌نماید، هورمون‌ها را تجزیه کرده و ویتامین‌ها، مواد معدنی و آهن موردنیاز بدن را در خود ذخیره می‌کند.

زرشک ترشح مایع صفرا را بهبود می‌بخشد. به خاطر اثر زرشک بر بهبود ترشح مایع صفرا این میوه برای سلامت کبد و کیسه صفرا عالی به‌حساب آمده و منجر به کاهش کلسترول بد (LDL) می‌شود.

ترشح مایع صفرا در بدن می‌تواند توسط عوامل مختلفی نظیر رژیم غذایی نامناسب مختل شود. توانایی بربرین برای کمک به ترشح مایع صفرا قابل‌توجه است؛ زیرا تقریباً کلسترول به‌طور انحصاری از طریق مایع صفرا دفع می‌شود.[3]

سبوس و ریشه زرشک حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید ایزوکوئینولین است. این ترکیبات دارای خواص آنتی‌بیوتیکی دارد. برخی از آن‌ها باعث پائین آوردن تب، کاهش تورم و فشار خون شده و به تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک می‌کنند.

• برای برطرف کردن سوزش ادرار مفید است.
• واریس را درمان می‌کند.
• نقرس و رماتیسم را برطرف می‌کند.
• بی اشتهایی را برطرف می‌کند.
• اعمال دستگاه گوارش را منظم می‌کند و سوء هاضمه را از بین می‌برد.
• برای درمان زردی و یرقان مؤثر است.
• آن‌هایی که مبتلا به ورم طحال هستند می‌توانند برای معالجه از این گیاه کمک بگیرند.
• برای معالجه بواسیر نافع است.
• برای شست‌وشوی چشم، می‌توان از جوشانده ریشه و ساقه زرشک استفاده کرد.
• برای درمان یرقان و زردی مؤثر است.
• زرشک ضد سرطان روده، ضد بواسیر خونی، ضد سنگ صفرا و یرقان و رفع کننده تب تیفوس است.[4]

• اسهال‌های مزمن را درمان می‌کند.
• برگ زرشک دارای مقدار زیادی ویتامین ث می‌باشد.
• در موقع آنژین و گلودرد، دم کرده برگ زرشک را غرغره کنید.
• مصرف مقدار زیاد زرشک یا ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست.
• جویدن برگ زرشک، باعث محکم شدن لثه و دندان می‌شود.

زرشک

به سبب الکالوئید بربرین موجود در آن قادر به درمان اعتیاد با تریاک بوده.[5] و اعتیاد معتادان را بر طرف می‌نماید. مضافاً «اینکه این اثر بخشی در جانوران آزمایشگاهی که به‌طور مصنوعی به مرفین معتاد گردیده بودند به‌طور مکرر» به اثبات رسیده‌است.[6]

انواع زرشک دانه‌دار به عنوان درختچه‌ای میوه دهنده و خودرو در اکثر مناطق کوهستانی کشورمان به چشم می‌خورد و از آنجایی که از اجزا طبیعی اکوسیستم مناطق کوهستانی است حتی در شرایط سخت و نامساعد نیز میوه فراوانی تولید می‌کنند.

نیاز خالص آبیاری آن حدود ۹۹۰۰ متر مکعب در هکتار است که بسته به روش‌های آبیاری به کار گرفته شده نیز ناخالص آبیاری، بیشتر از این مقدار می‌باشد.

زرشک بی‌دانه طالب خاک‌های نسبتاً سبک لومی – شنی با زهکش خوب در مناطق کوهپایه‌ای است و در خاک‌های گچی و آهکی نیز به خوبی رشد می‌کند، همچنین EC PH و بالا را نیز تحمل کرده نیازی به خاک‌های غنی ندارد. تحقیقات نشان داد که فسفر به کار رفته در طول تابستان باعث رشد گیاه در همان سال نگردیده، بلکه در بهار سال بعد اثرات خود را نشان داده و بیشتر فسفر موجود در رشد جدید ناشی از فسفر ذخیره شده در ریشه‌ها بوده‌است. فرایند انتقال فسفر به این صورت است که فسفر ابتدا بیشتر در ریشه‌ها ذخیره می‌شود، سپس به داخل مناطق رشد جدید حرکت می‌کند و فسفر جذب شده جدید، جایگزین فسفر منتقل شده از ریشه‌ها می‌شود.