رویال داچ شل

شرکت نفت رویال داچ (به انگلیسی: Royal Dutch Petroleum Company) یا شرکت نفت سلطنتی هلند، شرکت نفتی هلندی بود، که در سال ۱۸۹۰ میلادی توسط جین باپتیست آگوست کسلر و هنری دیتردینگ بنیانگذاری شد. این شرکت زمانی شکل گرفت، که موضوع توسعه نفت در سوماترا مطرح شده بود. تحت مدیریت کسلر ودترونیگ، سازمانی تشکیل شد، که از استراتژی ذخیره‌سازی و انتقال نفت استفاده می‌نمود.

نخستین فعالیت شرکت رویال داچ، به دستور ویلیام سوم؛ پادشاه هلند و بمنظور اکتشاف و حفاری در حوضه‌های نفتی واقع در هند شرقی هلند، که امروزه اندونزی خوانده می‌شود، آغاز شد.[8]

پمپ بنزین شل، در سولوتورن، سوئیس

شرکت شل (به انگلیسی: Shell) یک شرکت بریتانیایی بود، که در سال ۱۸۹۷ توسط مارکوس ساموئل و برادرش؛ ساموئل ساموئل، در پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند تأسیس شد.

فعالیت اولیه شرکت شل، در قالبی غیرنفتی شکل گرفت. در سال ۱۸۳۳ مارکوس ساموئل اول، یک فروشنده جوان اشیای عتیقه در شرق لندن، تصمیم می‌گیرد، تجارت خود را گسترش دهد. او صدف‌های دریایی واقع در دریای خزر را، برای کار خود برمی‌گزیند، که در آن روزها، بازار خوبی داشت و همین کار، موفقیت او را در صادرات و واردات رقم زد.

نیم قرن بعد، مارکوس ساموئل پسر و برادرش، کسب‌وکار خانوادگی را، ادامه و آن را توسعه دادند. آن‌ها شروع به صادرات ماشین‌آلات، پارچه و ابزار از بریتانیا نمودند، سپس از خاور دور، برنج و چینی‌آلات وارد می‌کردند.

در بازگشت از سفر ژاپن، مارکوس به کسب‌وکار صادرات نفت به باکو و روسیه علاقه‌مند شد.[9] در آن دوره، انتقال دریایی نفت، معضلی برای همه شرکت‌های نفتی به‌شمار می‌آمد. بشکه‌ها نشت پیدا می‌کرد و فضای بسیاری نیز، در کشتی اشغال می‌شد. برادران ساموئل، برای نخستین بار از مخزن، به‌منظور نگهداری و ترابرد نفت، استفاده کردند، که در این صنعت، یک رویکرد انقلابی محسوب می‌شد.

سال ۱۸۹۲ نخستین نفتکش‌ها توسط شل، مورد بهره‌برداری قرار گرفت. ابتکار دیگر نیز، استفاده از کانال سوئز بود. در سال ۱۸۹۷ نام شل، با برند (نشان تجاری) معروف خود؛ «صدف» ظاهر شد.

با آنکه مارکوس ساموئل پسر، در یک سال پایانی عمر، دچار سرطان شده بود، اما همت خود را به کار برد و این شرکت را ثبت نمود، که ابتدا نام آن را «سندیکای تانکر» گذاشت. این نام به‌سرعت به شرکت ترابری و تجارت شل تغییر یافت. تا سال ۱۹۱۹ میلادی، شرکت بریتانیایی شل، دارای هشت کشتی نفت‌کش بود.

مخزن ذخیره بنزین شل، در سان فرناندو سیتی

رویال داچ شل در سال ۱۹۰۷ به‌منظور رقابت با شرکت آمریکایی استاندارد اویل، متعلق به جان دیویس راکفلر و نیز برای رفع چالش‌های ایجاد شده، به‌علت بحران سال ۱۹۰۷ دو شرکت رویال داچ و شرکت شل، با یکدیگر ادغام شدند.

شرایط ادغام نیز به اینصورت بود، که در شرکت جدید، طرف بریتانیایی مالک ۴۰٪ از سهام و طرف هلندی ۶۰٪ از سهام را، به خود اختصاص می‌داد.[10] شرکت تازه تأسیس، رویال داچ شل نام گرفت و برای نخستین بار، در شهر لندن ثبت گردید.

شرکت جدید، خیلی سریع به شهرت رسید. دو سال پس از تأسیس، سوخت هواپیمای نخستین فردی که، بر فراز کانال انگلیس پرواز کرد، از شرکت رویال داچ شل، تأمین شد.

سکوی نیمه شناور فراساحلی و کشتی چندمنظوره متعلق به شل، در خلیج مکزیک

در سال ۱۹۲۱ شرکت شل-مکس اند بی‌پی، که محصولات خود را با دو برند شل و ایگل، در بازار انگلیس عرضه می‌کرد، تشکیل شد. در انتهای دهه ۱۹۲۰ رویال داچ شل، پیشرو و رهبر شرکت‌های نفتی جهان بود و با تصاحب ۱۰٪ درصد از نفتکش‌های جهان، معادل ۱۵٪ درصد از مجموع نفت خام جهان را، تأمین می‌کرد.

در سال ۱۹۲۹ شرکت شل کمیکال تأسیس و به شل اضافه شد، که بخشی از موفقیت‌های سال‌های آتی شرکت شل، مدیون فعالیت‌های این شرکت تابعه بوده‌است. این شرکت، در آغاز دهه ۱۹۳۰ میلادی، وارد بازار ایالات متحده آمریکا شد. اما در سال ۱۹۳۲ و همزمان با بحران اقتصادی آن دوران، با مشارکت شرکت نفت انگلیس، بریتیش پترولیوم؛ شرکت شل-مکس اند بی‌پی با هدف عرضه محصول، در بازار بریتانیا، تشکیل شد. این مشارکت تا سال ۱۹۷۵ پابرجا بود.

در سال ۱۹۴۶ رویال داچ شل، برنامه‌های اکتشافی جدیدی در آفریقا و آمریکای جنوبی اجرا کرد و نخستین نفت زیر دریا را، در خلیج مکزیک استخراج نمود.[11] این شرکت، در سال ۱۹۴۹ به شرکت شل تغییر نام داد. در سال ۱۹۵۰ شل، به تیم فراری، در مسابقات فرمول یک پیوست.

در ۱۹۵۲ شرکت شل نخستین شرکت هلندی بود، که از فناوری رایانه‌ای، در صنعت نفت استفاده نمود. این رایانه از سری فرانتی مارک بود و در آزمایشگاه آمستردام، متعلق به این شرکت، راه‌اندازی شده بود.[12] در سال ۱۹۵۴ شرکت شل، با مشارکت در قرارداد کنسرسیوم، به بازار نفت ایران، وارد شد.

جایگاه پمپ بنزین شل، در ازمیر، ترکیه

شرکت شل، در دهه ۱۹۶۰ میلادی، با تغییر سیاستگذاری خود، به شرکتی بین‌المللی تبدیل شد و مدیریت وقت شل افراد محلی را، در راس پست‌های حساس و کلیدی شرکت، قرار داد. شعار شل در این دوران «محلی فکر کنید و محلی عمل کنید» بود.

در دهه ۱۹۶۰ میلادی این شرکت، حضور قوی در خاورمیانه داشت و اکتشافات جدیدی در آزمایشگاه‌های متعدد آن، به بخش عملیاتی صنعت نفت جهان، عرضه گردید.[13] رزین‌های اپوکسی و شوینده‌های مایع، از آن جمله است.

در سال ۱۹۷۱ با مشارکت شرکت رویال داچ شل و شرکت ایتالیایی؛ آجیپ، موفق به کشف بزرگترین میدان گازی جهان (گنبد شمالی مشترک با پارس جنوبی ایران) در قطر شد، که در سال ۱۹۷۳ دولت قطر، ۲۵٪ درصد از سهام این مشارکت را خریداری نمود و در ۱۹۷۴ دولت قطر سهم خود را به ۶۰٪ درصد افزایش داد و در نهایت، در سال ۱۹۸۰ مالکیت دولت قطر بر این مشارکت، کامل شد.[14]

در ۱۹۷۳، بحران نفتی، شوک قیمتی وارد کرد و رویال داچ شل به دنبال کاهش قیمت نفت، نخستین گام‌ها را، به سمت تولید انرژی‌های تجدیدشونده، مانند: انرژی خورشیدی و سوخت‌های پاک برداشت.

جت هاوکر ۸۰۰ شل، در فرودگاه پرت استرالیا

در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی، رویال داچ شل کسب‌وکار ال‌ان‌جی را آغاز کرد و تولید سوخت‌های تجدیدشونده، رونق گرفت. در طول دهه ۱۹۹۰ سرمایه‌گذاری شل در زمینه انرژی خورشیدی، انرژی بادی، سوخت‌های پاک و انرژی هیدروژنی، به‌سرعت گسترش یافت.

رویال داچ شل، در سال ۲۰۰۵ به یک تجدید ساختار سازمانی دست زد و براساس انرژی‌های نوین، شرکتی جدید را خلق کرد، که در ۱۴۶ کشور جهان، به صورت یک گروه جهانی از شرکت‌های انرژی، پتروشیمی و شیمیایی، عمل می‌نماید.

شل، تا دهه ۲۰۰۰ میلادی خود را به قله برترین‌ها، در حوزه نفت و فراورده‌های نفتی، کشانده بود. در اواسط دهه ۲۰۰۰ و در سال ۲۰۰۶ این شرکت با بکارگیری مدیرعامل اسطوره‌ای سابق شرکت نوکیا؛ یورما اولیلا در ریاست هیئت مدیره خود، رؤیای کسب مقام برتر در این حوزه را دارد.

باتوجه به اختلاف اندک، با دو شرکت اکسون‌موبیل و وال‌مارت و نیز دورخیز رویال داچ شل در سرمایه‌گذاری وسیع، در حوزه استراتژی‌های نوین و سوخت‌های پاک و تجدیدپذیر، بعید نمی‌نماید که در آینده‌ای نه‌چندان دور، این شرکت را، در راس فهرست شرکت‌های برتر جهان، ببینیم.

بخش بالادستی بین‌المللی، از رویال داچ شل، مدیریت پروژه‌های بخش بالادستی در خارج از آمریکا را برعهده دارد. وظیفه آن اکتشاف و تولید نفت خام، گاز طبیعی و گازمایع و انتقال این محصولات، به بخش‌ها و زیرساخت‌های لازم برای انتقال نفت و گاز به بازار فروش است.[17]

از وظایف دیگر این بخش، هماهنگی با بخش میان‌دستی شرکت شل، می‌باشد. از نظر جغرافیایی، بخش بالادستی بین‌الملل، عملیات بالادستی رویال داچ شل، در تمامی کشورهای جهان، بجز قاره آمریکا را مدیریت می‌نماید.

نفت‌کش، متعلق به رویال داچ شل

بخش بالادستی آمریکا، مدیریت پروژه‌های بخش بالادستی نفت و گاز در آمریکای شمالی و جنوبی را برعهده دارد. وظیفه این بخش، اکتشاف و تولید نفت خام، گاز طبیعی و مدیریت کلیه بخش‌های میان‌دستی و بالادستی رویال داچ شل، در آمریکای شمالی و جنوبی می‌باشد. از وظایف دیگر این بخش، استخراج قیر از ماسه‌های نفتی بوده، که به نفت خام مصنوعی تبدیل شده‌است.

پمپ بنزین شل، در هیروشیما، ژاپن

بخش پایین‌دستی شل، مدیریت توزیع، بازاریابی، همچنین مدیریت بر کارخانجات تولید فراورده‌های نفتی و مواد شیمیایی را بر عهده دارد. فعالیت دیگر این بخش، ساخت پالایشگاه، کارخانه‌های تولید محصولات شیمیایی و نیز کارخانجات پتروشیمی است. از دیگر فعالیت‌های منحصربفرد این بخش از رویال داچ شل، احداث خطوط لوله انتقال نفت و گاز طبیعی می‌باشد.[18] بخش پایین‌دستی شل، وظیفه انتقال و ترابری نفت خام، گاز طبیعی و کلیه فراورده‌های نفتی رویال داچ شل را در سراسر جهان، بر عهده دارد.

بخش پروژه‌ها و فناوری رویال داچ شل، مدیریت تحویل پروژه‌های بزرگ را بر عهده دارد. وظیفه حساس دیگری که بر عهده این بخش است، نظارت بر کلیه مراکز تحقیقاتی و فناوری شل، در کشورهای مختلف سراسر جهان، است.

این مدیریت همچنین، ارائه‌دهنده خدمات فنی، به هر دو بخش بالادست و پایین‌دست شرکت رویال داچ شل، می‌باشد.

سکوی نیمه شناور حفاری شل، در خلیج مکزیک

رئیس هیئت مدیره شل، «یورما اولیلا» فنلاندی است. او که در ژوئن ۲۰۰۶ به رویال داچ شل پیوست، پیش‌تر، سال‌ها به‌عنوان مدیر عامل اجرایی و رئیس هیئت مدیره شرکت نوکیا فعالیت می‌نمود. اولیلا، همچنان رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل غیر اجرایی شرکت نوکیا، محسوب می‌شود.

دوران طلایی رهبری او در نوکیا، از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۹ به‌عنوان مدیر اجرایی و از سال ۱۹۹۹ تا زمان پیوستن او به شل، به‌عنوان مدیرعامل، شخصیتی استثنائی از او، در اذهان ساخته بود.

وی نوکیا را، به یک شرکت در رده کلاسِ جهانی، تبدیل کرد و در زمان رهبری، مقام اول جهانی، در زمینه فناوری اطلاعات راه دور و نیز گوشی‌های تلفن همراه را، به صورت مداوم، برای شرکتش به‌ارمغان آورد.

شرکت شل با به خدمت گرفتن این اسطوره فنلاندی، که در حال حاضر رئیس هیئت مدیره نوکیا و مدیر غیراجرایی شرکت فورد نیز هست، رؤیای دستیابی به جایگاه برترین شرکت جهان را، در سر می‌پروراند.

«یرون ون در فیر» هلندی، از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ ریاست شرکت رویال داچ شل را، در دست داشت و تغییرات اساسی در ساده‌سازی ساختار و شفاف‌سازی مسیر حرکت شرکت و پاسخگویی بیشتر، ایجاد نمود.

وی در سال ۱۹۷۱ به شل پیوست و سال‌ها در حوزه‌های ساخت و بازاریابی در کشورهای مختلف، مشغول به کار بود. در سال ۱۹۸۴ «مدیر برنامه‌ریزی» شرکت شل، شعبه هلند شد و در ۱۹۹۲ به‌عنوان مدیرعامل شل هلند، منصوب گردید.

او در سال ۱۹۹۵ مدیرعامل شرکت شیمیایی شل، شعبه ایالات متحده شد. یرون ون در فیر، به‌مدت نُه سال، در این سمت، فعالیت نمود، سپس در سال ۲۰۰۴ از سوی هیئت مدیره شل، به‌عنوان مدیر عامل اجرایی شرکت رویال داچ شل، انتخاب شد.

پس از ون در فیر، پیتر ووزر سوئیسی، سکان رهبری شل را، در تاریخ ۱ ژوئیه ۲۰۰۹ در دست گرفت. ووزر، همکاری خود با شرکت شل را در سال ۱۹۸۲ به عنوان یک مشاور در بخش بازرگانی آغاز کرد. او در سال ۲۰۰۴ مدیر امور مالی این شرکت گردید و ۵ سال بعد، از سوی هیئت مدیره شل، به ریاست این شرکت نفتی منصوب شد. وی همچنان، در پست مدیرعامل این شرکت هلندی-بریتانیایی، فعالیت می‌نماید.