گویان
گویان یا گایانا (به انگلیسی: Guyana، /ɡaɪˈɑ:nə/) (تلفظ: i/ɡɑːɪˈɑːnə/) با نام رسمی جمهوری تعاونی گویان (به انگلیسی: Co-operative Republic of Guyana) کشوری در شمال شرقی آمریکای جنوبی در منطقه کارائیب است. پایتخت آن جورجتاون و جمعیت آن در حدود ۷۸۷ هزار نفر است.[1] زبان رسمی این کشور انگلیسی و واحد پول آن دلار گویان است. گویان از شرق با سورینام، از جنوب با برزیل و از غرب با ونزوئلا و با اقیانوس اطلس هممرز است. گویان با ۲۱۵،۰۰۰ کیلومتر مربع، بعد از اروگوئه و سورینام کوچکترین کشور آمریکای جنوبی است.
جمهوری تعاونی گویان Co-operative Republic of Guyana گویان | |
---|---|
نشان ملی
| |
شعار: «یک مردم، یک ملت، یک سرنوشت» | |
سرود: «ای گرانمایهسرزمین گویان، سرزمین رودها و دشتها» | |
پایتخت و بزرگترین شهر | جورجتاون ۶°۴۶′ شمالی ۵۸°۱۰′ غربی |
زبان(های) رسمی | انگلیسی |
حکومت | جمهوری نیمهریاستی |
عرفان علی مارک آنتونی فیلیپس | |
بنیانگذاری | ۲۶ مه ۱۹۶۶ |
مساحت | |
• کل | ۲۱۴٬۹۹۹ کیلومترمربع (۸۳۰۱۲مایلمربع) (۸۴ام) |
• آبها (٪) | ۸.۴٪ |
جمعیت | |
• سرشماری | ۷۶۷،۰۰۰ (۱۶۲ام) |
• تراکم | ۳٫۵ /به ازای هر کیلومترمربع (۹٫۱ /مایلمربع) (۲۱۷ام) |
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۰۷ |
• کل | ۲٬۹۲۴ میلیارد دلار |
• سرانه | ۳٫۸۴۱ |
شاخص توسعه انسانی (۲۰۲۰) | ۰/۶۸۲ (متوسط) |
واحد پول | دلار گویان (GYD) |
پیششماره تلفنی | ۵۹۲ |
کد ایزو ۳۱۶۶ | GY |
دامنه سطحبالا | .gy |
گویان همچنین عضو جامعه و بازار مشترک کارائیب است. زبان کریول گویانی که آمیختهای از چند زبان است به عنوان زبان ملی این کشور شناخته میشود. گویان در قدیم مستعمره امپراتوری هلند و پس از آن به مدت ۲۰۰ سال مستعمره امپراتوری بریتانیا بود و در سال ۱۹۶۶ به استقلال دست یافته و در سال ۱۹۷۰ تبدیل به جمهوری شد.
این کشور با سورینام، برزیل، ونزوئلا و اقیانوس اطلس مرز مشترک دارد. گویان تنها عضو اتحادیه کشورهای همسود است که در قارهٔ آمریکای جنوبی قرار دارد و با ۲۱۵ هزار کیلومتر مربع وسعت سومین کشور کوچک آمریکای جنوبی پس از گویان فرانسه و سورینام است. نام گویان در زبان بومیان این سرزمین به معنی «سرزمین آب» است. این کشور از نطر اقتصادی وابسته به منابع طبیعی خود از جمله جنگلهای بکر، کشتزارهای نیشکر، شالیزارهای برنج و معادن طلا و بوکسیت خود بودهاست. با وجود این منابع طبیعی این کشور یکی از فقیرترین کشورهای آمریکای جنوبی باقی ماندهاست.[2]
گویان یکی از چهار کشور غیر اسپانیایی زبان «به همراه برزیل «پرتغالی»، سورینام «هلندی» و گویان فرانسه «فرانسوی»» و تنها کشور انگلیسیزبان آمریکای جنوبی است. از نظر فرهنگی گویان بیشتر به جزایر انگلیسیزبان منطقه کارائیب همچون جامائیکا و ترینیداد و توباگو نزدیک است.
بیشتر جمعیت این کشور در دوران پس از استعمار به آن مهاجرت کردهاند، البته بومیان این سرزمین هم در جنگلهای داخلی آن پراکنده هستند. بیشتر جمعیت کشور در مناطق ساحلی زندگی میکنند و بزرگترین گروههای قومیتی در میان آنها را اسلاف بردگان آفریقایی و کارگران هندی تشکیل میدهند که برای کار در مزارع نیشکر به این منطقه آمده بودند. مناقشات قومی میان این دو گروه مشکلاتی اجتماعی را در این کشور موجب شدهاست.[2]
۴۳٫۵ درصد از مردم گویان هندیتبار، ۳۰٫۲ درصد سیاهپوست، ۱۶٫۷ درصد دورگه و ۹٫۱ درصد سرخپوست هستند.[3] ۵۷ درصد از مردم این کشور مسیحی، ۲۸ درصد هندو، ۷ درصد مسلمان و چهار درصد نیز بیدین هستند.[4]
نام
نام «گویان» از واژه گوئیانا گرفته شدهاست که آن نام اصلی منطقهای بودهاست که امروزه گویان، سورینام، گویان فرانسه، و بخشهایی از ونزوئلا و برزیل را دربر میگیرد. به نوشته فرهنگ انگلیسی آکسفورد، این نام از یک واژه سرخپوستی به معنی «سرزمین پرآب» گرفته شدهاست.
تاریخ
در سراسر گویان ۹ طایفه از سرخپوستان بومی زندگی میکنند که نامهای آنها عبارت است از: وایوای، ماچوشیس، پاتاموناس، آراواک، کاریبس، واپیشانا، آرکوناس، آکاوایوس، و وارائوس.
نخستین اروپائیانی که در ۱۵۱۰ وارد گویان شدند، دزدان دریائی بودند. در سده هفدهم مستعمره هلند شد. پس از آن به تصرف بریتانیا آمد و پادشاهی هلند در ۱۸۱۴ بهطور رسمی حاکمیت بریتانیا را بر این سرزمین با نام گویان بریتانیا به رسمیت شناخت. بدین ترتیب تنها کشور انگلیسی زبان آمریکای جنوبی محسوب میشود.[5]
منطقه گویان ها میان سه امپراتوری تقسیم شده بود:
در ۱۸۳۴ بردهداری ممنوع شد و بردههای فراری به شهرها بازگشتند و مهاجرت کارگرانی از اروپا و آسیا از جمله کشورهای پرتغال، آلمان، ایرلند، اسکاتلند، مالت، چین و هند برای کار در کشتزارهای نیشکر آغاز شد. در سال ۱۹۱۷ حدود ۲۴۰ هزار آسیایی در این سرزمین زندگی میکردند.
دامنه اعتراضات گسترده مردم گویان به ناامنی و بیکاری، به مبارزات انتخاباتی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری فرانسه کشیده شد. دولت فرانسه در مواجه با اعتراضات گسترده مردم گویان، در حل بحران حاکم بر این منطقه ناتوان مانده است.[6]
ساکنان گویان در اعتراض به وضعیت معیشتی خود، با مسدود کردن راه های عبور و مرور و اعتصاب، خواستار توجه دولتمردان فرانسوی به مشکلات خود هستند.[7]
جغرافیا
مرزهای گویان با برزیل ۱۱۱۹ کیلومتر، با سورینام ۶۰۰ کیلومتر، و با ونزوئلا ۷۴۳ کیلومتر است. طول خط ساحلی آن نیز ۴۵۹ کیلومتر است. بلندترین نقطه این کشور رورایما با ۲۸۳۵ متر ارتفاع است.
مناطق گویان
این کشور را میتوان به ۵ منطقه طبیعی تقسیم کرد: دشت مردابی کمعرض و حاصلخیز در امتداد ساحل اقیانوس اطلس که بیشتر جمعیت کشور در آن زندگی میکند؛ یک نوارهٔ شن و ماسهای سفید دارای تپهزار و خاکهای رسی که با مقداری فاصله از ساحل قرار گرفته و بیشتر ذخایر معدنی گویان در این ناحیه قرار دارد؛ جنگلهای بارانی انبوه در منطقه کوهستانی جنوب این کشور، مناطق نیمهبیابانی در جنوب غرب؛ و منطقهای کوچک از زمینهای پستهای داخلی «ساوانای داخلی» که در آن کوههای نیز وجود دارد که به تدریج به سوی مرز برزیل افزایش مییابند.
گویان یکی از بزرگترین مناطق جنگلی دستنخورده در آمریکای جنوبی را دارد که دسترسی انسان به بخشهایی از آن همچنان دشوار است.
آبوهوای گویان گرمسیری و عمدتاً گرم و مرطوب است هرچند بادهای بسامان که از شمال خاوری میوزند به تعدیل هوای این کشور کمک میکنند. این کشور دو موسم بارانی دارد یکی از ماه مه تا اواسط اوت و دیگری از اواسط نوامبر تا میانههای ژانویه. گویان در میان کشورهای سورینام و گویان فرانسه در منطقه گویان ها قرار گرفته است.
سیاست
گویان در ۱۹۶۶ مستقل شد و قانون اساسی جدیدی نیز در ۱۹۸۰ نوشته شد. این کشور دارای یک نظام سیاسی چندحزبی و نظام حکومتی نیمهریاستی با یک مجلس قانونگذاری و رئیسجمهور است.
گویان در سال ۱۹۷۰ به اتحادیه کشورهای همسود پیوست، سازمانی بینالمللی که از بریتانیا و مستعمرات سابق آن تشکیل میشود. در مقطع پس از استقلال تا سال ۱۹۸۵ این کشور از نظر سیاسی گرایشی تدریجی به سوی کمونیسم داشت. اما با مرگ اولین نخستوزیر گویان فوربز برنهام در سال ۱۹۸۵ روابط این کشور با قدرتهای غربی تقویت شد و از دهه ۱۹۹۰ خصوصیسازی آغاز شد.[2] گویان در سازمانهای بینالمللی دیگری از جمله سازمان کنفرانس اسلامی نیز عضویت دارد.
تقسیمات کشوری
کشور گویان ۱۰ استان دارد:[8][9]
منطقه | مساحت (km²) | جمعیت. (۲۰۱۲) | جمعیت. per km² | پایتخت | |
---|---|---|---|---|---|
۱ | باریما-واینی | ۲۰٬۳۳۹ | ۲۶٬۹۴۱ | ۱٫۲ | Mabaruma |
۲ | پومرون-سوپنام | ۶٬۱۹۵ | ۴۶٬۸۱۰ | ۸٫۰ | آنا رگینا |
۳ | جزایر اسیکوییبو-دمرارا غربی | ۳٬۷۵۵ | ۱۰۷٬۴۱۶ | ۴۶٫۲ | Vreed en Hoop |
۴ | دمرارا-ماهایکا | ۲٬۲۳۲ | ۳۱۳٬۴۲۹ | ۱۶۸٫۴ | Paradise |
۵ | ماهایکا-بربیک | ۴٬۱۹۰ | ۴۹٬۷۲۳ | ۱۴٫۰ | Fort Wellington |
۶ | بربیک شرقی-کورنتاین | ۳۶٬۲۳۴ | ۱۰۹٬۴۳۱ | ۳٫۴ | New Amsterdam |
۷ | کویونی-مازارونی | ۴۷٬۲۱۳ | ۲۰٬۲۸۰ | ۰.۳ | بارتیکا |
۸ | پوتارو-سیپارونی | ۲۰٬۰۵۱ | ۱۰٬۱۹۰ | ۰٫۵ | Mahdia |
۹ | تاکوتو بالا- اسیکوییبو بالا | ۵۷٬۷۵۰ | ۲۴٬۲۱۲ | ۱٫۳ | Lethem |
۱۰ | دمرارا-بربیک علیا | ۱۷٬۰۴۰ | ۳۹٬۴۵۲ | ۲٫۱ | Linden |
گویان | ۲۱۴٬۹۹۹ | ۷۴۷٬۸۸۴ | ۳.۵ | جرجتاون |
اقتصاد
کمبود نیروی کار و نبود زیرساختهای اقتصادی از مشکلات عمده این کشور هستند. بوکسیت، برنج و شکر مهمترین صادرات گویان است و این کشور رشد تولید ناخالص داخلی متوسطی را در سالهای اخیر داشتهاست.
نیروی کار کشور ۴۱۸ هزار نفر است. تولید ناخالص داخلی بر اساس قدرت برابری خرید در سال ۲۰۱۵ حدود ۳ میلیارد و ۱۷۹ میلیون دلار و سرانه ۴،۱۴۲ دلار بودهاست. حدود ۱۹٪ این تولید از بخش کشاورزی، ۳۳ درصد از صنعت و ۴۸ درصد از خدمات تأمین میشود.
ماهی و میگو، گوشت گاو و خوک، لبنیات، طلا، پارچه و چوب محصولات مهم دیگر این کشور هستند.
بیشترین صادرات گویان به آمریکا و کانادا «هر یک ۱۸٪» و سپس بریتانیا، پرتغال، ترینیداد و توباگو، هلند، بلژیک و جامائیکا هستند.
بیشترین واردات گویان هم که شامل محصولات صنعتی، ماشینها، سوخت و مواد غذایی میشود از ترینیداد و توباگو ۲۳٪، آمریکا ۲۱٪ و سپس چین، کوبا و بریتانیا میآید.
مجموع صادرات گویان در سال ۲۰۱۵ حدود ۱ میلیارد و ۱۶۹ میلیون دلار و واردات آن حدود ۱ میلیارد و ۴۸۴ میلیون دلار بوده است.[10]
مردم
۴۳٫۵ درصد از مردم گویان هندیتبار، ۳۰٫۲ درصد سیاهپوست، ۱۶٫۷ درصد دورگه و ۹٫۱ درصد سرخپوست هستند. ۵۷ درصد از مردم این کشور مسیحی، ۲۸ درصد هندو، ۷ درصد مسلمان و چهار درصد نیز بیدین هستند.
لازم به ذکر است که گویان بیشترین جمعیت مسلمانان را در آمریکای جنوبی دارد.
هندیهای گویان
شامل افراد هندی که شهروند گویان هستند و افراد با شهروندی گویانی که اصالت هندی دارند، می شوند. بیشتر مهاجران هندی که به گویان آمده بودند از شمال هندوستان بودند. اقلیت قابل توجهی از مهاجران نیز از هند جنوبی آمده بودند.
جستارهای وابسته
منابع
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای گویان دارد. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ گویان موجود است. |
- Wikipedia contributors, «Guyana,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guyana&oldid=507686783 (accessed August 19, 2012).
- گویان در سیا ورلد اطلاعاتنامه جهان
- Guyana. (2009). In Encyclopædia Britannica. Retrievبخش اقتصادed February 12, 2009, from Encyclopædia Britannica Online: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/250021/Guyana
- "Welcome to the United Nations". www.un.org. Retrieved 2021-03-06.
- Encyclopædia Britannica Online, s. v. "Guyana", accessed August 31, 2013, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/250021/Guyana.
- "The World Factbook Guyana". CIA. Retrieved 2012-07-18.
- International Religious Freedom Report 2007: Guyana بایگانیشده در ۳۰ اوت ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine. United States Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor
- «گویان: تنها کشور انگلیسی زبان آمریکای جنوبی | لست سکند». lastsecond.ir. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۰.
- ««گویان» و مبارزات نامزدهای انتخاباتی در فرانسه». Iran Press. ۱۳۹۶-۰۱-۰۷. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۰.
- «آلبوم تصاویر: اعتراضات مردم گویان فرانسه». Iran Press. ۱۳۹۶-۰۱-۱۴. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۰.
- Bureau of Statistics – Guyana بایگانیشده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine, CHAPTER III: POPULATION REDISTRIBUTION AND INTERNAL MIGRATION, Table 3.4: Population Density, Guyana: 1980–2002
- Guyana – Government Information Agency بایگانیشده در ۱۴ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine, National Profile
- "Welcome to the United Nations". www.un.org. Retrieved 2021-03-06.