مغز انسان

مغز انسان مرکز دستگاه عصبی است. دستگاه عصبی مرکزی در درون حفاظی استخوانی به نام جمجمه و ستون مهره ها قرار گرفته و شامل مغز و نخاع می‌باشد. سیستم عصبی مرکزی در زبان عام به دو قسمت با نام‌های مادهٔ سفید و مادهٔ خاکستری تقسیم می‌شود. مغز شامل قسمت‌های متنوعی است که هر کدام در عین ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر دارای کارها و وظائف گوناگونی هستند.دستگاه عصبی انسان شامل دو قسمت مرکزی و محیطی می‌باشد. قسمت مرکزی، مرکز فعالیت‌های ارادی و غیرارادی می‌باشد و قسمت محیطی. شامل عصب‌هایی است که قسمت‌های مختلف بدن را به بخش عصبی متصل می‌کند* مغز انسان از دید ساختار، همانند مغز دیگر پستان‌داران است ولی قشر مغز آن در مقایسه با دیگر پستانداران دارای گسترش و پیشرفت بسیار بیشتری‌است. جانوران بزرگی مانند نهنگ‌ها و فیلها در اندازه‌گیری مطلق دارای مغزی بزرگ‌تر هستند، اما زمانی که اندازه‌گیری با استفاده از ضریب مغزی و پس از جبران اندازه و جثهٔ بدن انجام گیرد، این مغز انسان است که تقریباً دو برابر مغز دلفین پوزه‌بطری، و سه برابر مغز یک شامپانزه خواهد بود. بخش عمده‌ای از گسترش و پیچیدگی مغز انسان مربوط به بخشی از مغز به نام قشر مغزی یا کورتکس، به ویژه لوب پیشانی، که با توابع اجرایی از جمله خودلگامی یا اتوکنترل، برنامه‌ریزی، استدلال، و که ویژه بینایی است نیز تا میزان زیادی در انسان بزرگتر است.[1]

این مقاله دربارهٔ ویژگی‌های مغز انسان است. برای اطلاعات پایه، مغز را ببینید.
مغز انسان
لوب‌های مغزی: لوب پیشانی (صورتی), لوب آهیانه‌ای (سبز) و لوب پس‌سری (آبی)
جزئیات
ساخته ازلوله عصبی
دستگاهدستگاه عصبی مرکزی
سرخرگسرخرگ سبات داخلی، سرخرگ مهره‌ای
سیاهرگسیاهرگ وداج داخلی، cerebral veins, external veins, basal vein, terminal vein, choroid vein, cerebellar veins
شناسه‌ها
لاتینCerebrum
MeSHD001921
TA98A14.1.03.001
TA25415
FMA50801

قشر مغز دارای ۱۵-۳۳ بیلیون یاختهٔ عصبی یا نورون است که هر کدام با سیناپس به چندین هزار یاخته عصبی دیگر متصل است. این یاخته‌ها بوسیلهٔ رشته‌های پروتوپلاسم بلندی که آسه یا آکسون نام دارد با دیگر یاخته‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. آکسون‌ها دنباله‌ای از ضربان‌های سیگنالی را که پتانسیل عمل نام دارند تا دورترین نقاط مغز یا یاخته‌های دریافت کنندهٔ ویژهٔ هدف در بدن حمل می‌کنند.[2] به کمک دستگاه‌های MRI پیشرفته می‌توان آکسون‌ها و چگالی آن‌ها در مغز را با دقت بالایی مشخص کرد.

ساختار
مغز انسان دید از پایین

مغز انسان حدود ۱۵۰۰ گرم وزن دارد[1] و حجم آن نیز حدود ۱۱۳۰ سانتیمتر مکعب در زنان و ۱۲۶۰ سانتیمتر مکعب در مردان است.[3] هرچند از نظر ضریب هوشی یا آی‌کیو و سایر اندازه‌گیری‌های عملکردی و شناختی هیچ‌گونه و به هیچ وجه تفاوت نورولوژیک بین دو جنس مذکر و مؤنث تاکنون نشان داده نشده‌است.[4] بافت مغز بیشتر از جنس چربی است.[5]

سه پرده با نام مننژ، مغز و نیز نخاع را محافظت می‌کنند. پردهٔ داخلی چسبیده به مغز و نخاع که کار تغذیهٔ بافت عصبی را انجام می‌دهد، پردهٔ میانی یا عنکبوتیه که به پردهٔ خارجی چسبیده و از پردهٔ داخلی کمی فاصله دارد و در پایان پردهٔ خارجی که از بافت پیوندی تشکیل شده و به استخوان‌ها چسبیده‌است. در فاصله بین عنکبوتیه و پردهٔ داخلی مایعی شفاف حاصل از از ترشحات رگ‌های خونی بنام مایع مغزی-نخاعی یا لیکور قرار دارد و کار آن محافظت از بافت عصبی است. مغز انسان مانند تمامی جانداران از یاخته‌های عصبی یا نورون و یاخته گلیال یا نوروگلیا و نیز رگ‌های خونی بسیاری تشکیل شده‌است. سلول‌های گلیال انواع گوناگونی داشته و انجام تعدادی از عملکردهای مهم ازجمله پشتیبانی ساختاری، پشتیبانی متابولیک یا سوخت‌وساز یاخته، عایق و همچنین هدایت را به عهده دارند. نورون‌ها، اما، معمولاً مهم‌ترین یاخته‌های در مغز انگاشته می‌شوند. تعداد نورون‌ها، با توجه به آرایه‌های توموگرافی، روشی به مراتب دقیق‌تر از روش میکروسکوپی پیشین، حدود دویست میلیارد نورون در مغز انسان همراه یکصدوبیست‌وپنج تریلیون سیناپس در کورتکس یا قشر مغزی را نشان داده‌است.[6] ویژگی یگانه یاختهٔ عصبی در ایجاد و انتقال پیام به دورترین نقاط بدن است.[7][8]

مغز در انسان از بخش‌های مختلفی مانند مخ، مخ‌چه، تالاموس، هیپوتالاموس، پل مغزی، بطنهای مغز، ساقه مغز، بادامه مغز، عقده‌های قاعده‌ای تشکیل شده‌است.

نیمکره‌های مغز یا مُخ بزرگترین قسمت مغز است و بالای تمام ساختار مغز انسان قرار دارد که با یک لایه یا قشر مغزی (کورتکس) با توپوگرافی پیچ‌درپیچ پوشیده شده‌است.[9] در زیر مخ ساقه مغز قرار دارد و شبیه ساقه‌ای به مخ متصل شده‌است. در عقب مغز، در زیر مخ و در پشت ساقه مغز، مخچه با ساختاری ویژه بخاطر وجود سطحی با شیاربندی افقی قشر آن، که باعث می‌شود آن را متفاوت از هر منطقهٔ دیگر مغز نمایان کند، وجود دارد. شکل کلی آن، همانند سایر پستانداران می‌باشد، اگرچه به‌طور قابل توجهی در اندازکمی سفید نسبی متفاوت است. به عنوان یک قاعده، هرچه مخ کوچکتر، کورتکس دارای قشر پیچ در پیچ کمتری است. قشر مغزی یک موش تقریباً کاملاً صاف است اما قشرمغزی دلفین یا نهنگ، پیچ در پیچ تر از کورتکس انسان است.

مغز زنده بسیار نرم است، چیزی شبیه به نرمی ژله است و با وجود اینکه سلول‌های خاکستری معروف هستند اما قشر زنده در واقع صورتی رنگ و در بخش‌های داخلی کمی سفید است.

بتازگی محققان دانشگاه نورت وسترن در آمریکا در حین مطالعه اثرات یک داروی ضد افسردگی بر روی موش‌ها به این نتیجه رسیدند که عملکرد مغزهای دو جنس نر و ماده در سطح مولکولی متفاوت است. دراین مطالعه یک تفاوت شیمیایی در میان مغزهای نر و ماده کشف شد و محققان دریافتند که این اختلاف در سطح مولکولی و در تعامل میان مولکول‌های ERalpha and mGluR1 است.[10]

لُوب‌ها

نیمکرهٔ چپ و راست مخ و کورتکس تا حدودی قرینه بوده که تصویری آینه‌ای از یکدیگر می‌سازند. هر نیمکره به چهار لب، لوب پیشانی، لوب آهیانه، لوب پس سری، و لوب گیجگاهی تقسیم شده‌است. این تقسیم‌بندی لوب‌ها از ساختار قشر کورتکس مشتق نشده‌است بلکه لوب‌ها از نام استخوان جمجمه که آن‌ها را همپوشانی می‌کند نام می‌گیرند. استخوان پیشانی، استخوان آهیانه، استخوان گیج‌گاهی و استخوان پس‌سری. مرزهای بین لوب‌ها در زیر سوتور یا بخیه که استخوان‌های جمجمه را به هم پیوند داده، قرار دارد البته به‌استثنای مرز بین لوب فرونتال و لوب آهیانه که در طول مرز آناتومیک شیار مرکزی، در محل تلاقی قشر سوماتوسنسور اولیه و قشر حرکتی اولیه قرار دارد.

منابع
  1. Parent, A; Carpenter MB (1995). "Ch. 1". Carpenter's Human Neuroanatomy. Williams & Wilkins. ISBN 978-0-683-06752-1.
  2. Pelvig, DP; Pakkenberg, H; Stark, AK; Pakkenberg, B (2008). "Neocortical glial cell numbers in human brains". Neurobiology of Aging. 29 (11): 1754–1762. doi:10.1016/j.neurobiolaging.2007.04.013. PMID 17544173.
  3. Cosgrove, KP; Mazure CM; Staley JK (2007). "Evolving knowledge of sex differences in brain structure, function, and chemistry". Biol Psychiat. 62 (8): 847–55. doi:10.1016/j.biopsych.2007.03.001. PMC 2711771. PMID 17544382.
  4. Gur RC, Turetsky BI, Matsui M, Yan M, Bilker W, Hughett P, Gur RE (1999). "Sex differences in brain gray and white matter in healthy young adults: correlations with cognitive performance". The Journal of Neuroscience. 19 (10): 4065–72. PMID 10234034.
  5. مهمترین رویدادهای علمی و پزشکی سال ۲۰۱۳، بی‌بی‌سی فارسی
  6. Micheva, K. D. , Busse, B. , Weiler, N. C. , O'Rourke, N. , Smith, S. J (2010). "Single-Synapse Analysis of a Diverse Synapse Population: Proteomic Imaging Methods and Markers". Neuron. 68 (4): 639–653. doi:10.1016/j.neuron.2010.09.024.
  7. Kandel، Eric R.؛ Schwartz، James H. (James Harris)؛ Jessell، Thomas M. (۲۰۰۰). Principles of neural science. New York: McGraw-Hill. OCLC 42073108. شابک ۹۷۸-۰-۸۳۸۵-۷۷۰۱-۱.
  8. Principles of neural science. McGraw-Hill. ۲۰۰۰.
  9. Kandel, ER; Schwartz JH; Jessel TM (2000). Principles of Neural Science. McGraw-Hill Professional. p. 324. ISBN 978-0-8385-7701-1.
  10. کشف تفاوت مولکولی در مغزهای دو جنس نر و ماده . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.