شاهدانه
شاهدانه (به فارسی دری: تخم) (به فارسی پهلوی: کنب) (به انگلیسی: Cannabis) (نام علمی: Cannabis) سرده‌ای از گیاهان گلدار و گیاهی یک‌ساله است. میوهٔ این گیاه ریز و روغنی بوده و خاصیت آرام‌بخش و خوشی موقت دارد که از آن برای مصارف درمانی نیز استفاده می‌شود. از بخش‌های مختلف این گیاهان مشتقات فراوانی از جمله تخم شاهدانه و الیاف شاهدانه و سایکواکتیوهایی مثل ماری‌جوانا و حشیش تهیه می‌شود.[2] گونه‌های مختلفی از شاهدانه وجود داشته و دست کم سه گونه از این سردهٔ گیاهی معرفی و ثبت شده‌است.[3]
| شاهدانه | |
|---|---|
 | |
| شاهدانهٔ معمولی | |
| وضعیت بقا | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | رزیدها |
| راسته: | گل‌سرخ‌سانان |
| تیره: | شاهدانگان |
| سرده: | Cannabis L. |
| Species | |
|
'شاهدانه ساتیوا Cannabis sativa L.[1] | |
مشخصات گیاه
گیاهی شبیه به گزنه که بلندیش تا دو متر می‌رسد. دارای غنچه‌های متعدد، برگ‌های کشیده و دانه‌های ریز است. همچنین از دانه‌ها جهت تهیه روغن و تولید صابون استفاده می‌شود. برگ‌ها و غنچه مستقیماً یا جهت تولید بنگ استفاده می‌شد. تی.اچ. سی در گونه ماده این گیاه غلظت بیشتری دارد. بر طبق بیانات مورخین، شاهدانه از اولین گیاهانی بوده که توسط بشر کشت شده‌است و استفاده از برگ و غنچه شاهدانه (کانابیس) به عنوان کانابینوئید به بیش از پنج هزار سال قبل می‌رسد. بر طبق گزارش سازمان ملل، سالانه حدود ۱۶۴ میلیون نفر از شاهدانه به عنوان محرک استفاده می‌کنند و این در حالی است که قریب به ۲۳ میلیون نفر آن را روزانه مصرف می‌کنند. در بعضی از کتب قدیمی به کانابیس گیاه مقدس می‌گفتند. از این گیاه جهت درمان بعضی بیماری‌ها، کم کردن درد قاعدگی خانم‌ها، درمان افسردگی و… استفاده می‌شود. شاهدانه در استان‌های فارس، اصفهان، تهران و شمال ایران جهت تولید الیاف یا بذر کشت می‌شود. جنس مؤنث این گیاه در ایران به نام وید یا گل نیز شناخته می‌شود که مورد مصرف تدخینی قرار می‌گیرد.
مشتقات گیاه
از بخش‌های مختلف این گیاه مواد مختلفی بدست می‌آید. از جمله:
الیاف
از ساقه‌های گیاه نر شاهدانه الیافی تهیه می‌شود که برای بافت طناب، گونی و پارچه‌های ضخیم و تولید مواد کامپوزیت به کار می‌رود.
تخم شاهدانه
گیاه مؤنث شاهدانه دارای چندین گل است. داخل تخمدان این گل‌ها دانه‌های سیاه رنگی است که در حقیقت همان شاه‌دانه‌ای است که به عنوان آجیل در ایران مصرف می‌شود و طعم مطبوعی دارد؛ و برای خوراک بعضی از پرندگان زینتی نیز می‌توان از این دانه استفاده کرد.
روغن شاهدانه
روغن شاهدانه گرم و خشک از درجه سوم است و خاصیت دارویی دارد و برای درمان درد گوش و اعصاب و تحلیل ورم‌های صلب استفاده می‌شود.
مواد روانگردان
مواد روانگردان به موادی الحاق می‌شود که توانایی تغییر در افکار، خلق و خو، درک و حواس افراد را دارد. مواد اصلی روانگردان موجود در شاهدانه و فراورده‌های آن مثل ماری‌جوانا و حشیش را کانابینوئید می‌نامند که اصلی‌ترین آن تی.اچ. سی (تتراهیدروکانابینول) است.
ماری‌جوانا
این ماده از سر گل و برگ‌های جوان گیاهِ مؤنث شاهدانه بدست می‌آید.
حشیش
حشیش ماده‌ای جامد اما بسیار نرم است که از صمغِ گیاهِ مؤنث شاهدانه بدست می‌آید. حشیش اثراتی مشابه ماری جوانا (علف، کانابیس، شاهدانه، گل) دارد.
روغن حشیش
روغن حشیش خالص‌ترین ترکیب سایکواکتیو تهیه شده از گیاهِ مؤنث شاهدانه است. برای اولین بار در سال ۱۸۴۰ یک شیمیدان بریتانیایی به نام پیتر سکوایِر روغن حشیش را استخراج کرد او گیاه شاهدانه را درون یک حلّال قرار داد و عصاره ماده محرک تی‌اچ‌سی را از آن استخراج کرد. حشیش حاوی مقدار نسبتاً زیادی از تی‌اچ‌سی است که به رنگ قهوه‌ای سوخته با بویی مانند بوی برگ درخت بید که طریقه مصرف آن مانند ماری جوانا ست و در سیگار بار می‌شود با این تفاوت که قبل از بار شدن باید حرارت داده شود و همراه با توتون سیگار بار می‌شود.
تأثیرات
ماده مؤثر
عنصرِ سایکواکتیو اصلی و فعالِ گیاهِ شاهدانه تی‌اچ‌سی است. حشیش و ماری‌جوانا هر دو حاوی تی‌اچ‌سی هستند. بخش مواد و جرایم سازمان ملل متحد[4] عنوان می‌کند که ماری‌جوانا غالباً دارای حدود %۵ تی‌اچ‌سی است. صمغ حاوی حدود ۲۰٪ تی‌اچ‌سی است و روغن حشیش می‌تواند تا بیش از ۶۰٪ حاوی تی‌اچ‌سی باشد.[5] مرکز ملی پیش‌گیری و اطلاعات مرتبط با شاهدانه در استرالیا[6] عنوان می‌کند که گل‌های گیاه مادهٔ شاهدانه حاوی بالاترین میزان تجمع تی‌اچ‌سی است، بعد از آن برگ‌ها بیشترین میزان تی‌اچ‌سی را دارند و بعد از آن دانه‌ها و ساقه میزان بسیار کمتری تی‌اچ‌سی دارند.[7] بخش مواد و جرایم سازمان ملل متحد عنوان می‌کند که برگ‌ها می‌توانند تا ۱۰ برابر کمتر از گل‌ها حاوی تی‌اچ‌سی باشند و ساقه و بذرها تا ۱۰۰ برابر کمتر.[5]
مکانیسم اثر تی اچ سی
تی‌اچ‌سی به گیرنده‌های CB1 و CB2 موجود در مناطقِ مختلفِ مغز، از جمله هیپوکامپ، مخچه، هستهٔ دمی و نئوکرتکس متصل می‌شود.[8] یکی از اثراتِ تی‌اچ‌سی آزادسازیِ دوپامین است. چن و همکارانش (۱۹۹۰) دریافتند تزریقِ تی‌اچ‌سی به موش‌های صحرایی، منجر به آزاد شدنِ دوپامین در بخش‌های هستهٔ دمی و قشرِ پیشانی _ میانیِ آن‌ها می‌گردد.[8]
عوارض
- توهم ذهنی
- تغییر در درک رنگ و صدا
- افزایش اشتها
- سرخی چشمها
- گیجی و بی‌توجهی به اطراف
- تند شدن ضربان قلب و افزایش اضطراب
- احساس تشنگی، خشک شدن و کف کردن بزاق دهان
- آسیب به حافظهٔ کوتاه مدت
- حرف زدن زیاد
-تفکر
البته آنچه در بالا قید شده‌است شامل عوارض کوتاه مدت مصرف این ماده مخدر است مصرف بلند مدت این ماده مخدر گل عوارض دیگری نیز به همراه دارد که به آن‌ها اشاره می‌شود.
نوسانات اخلاقی
اختلالات باروری
نگارخانه
_indica_(right).png.webp)
جستارهای وابسته
پانویس و منابع
- "Cannabis sativa information from NPGS/GRIN". www.ars-grin.gov. Archived from the original on 5 January 2009. Retrieved 2008-07-13.
- Erowid. 2006. Cannabis Basics. Retrieved on 25 February 2007
- "Cannabis sativa L. | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online. Retrieved 2020-12-06.
- UNODC
- "Why Does Cannabis Potency Matter?". United Nations Office on Drugs and Crime. 2009-06-29.
- NCPIC
- "Cannabis Potency.". National Cannabis Prevention and Information Centre. Retrieved 2011-12-13.
- مبانی شناخت انسان- اثر مایکل آیزنک- ترجمه آرش حسینیان- نشر اینترنتی- تحت مجوز توزیع و تکثیر اشتراکی- چاپ اول ۱۳۸۷- ص ۳۰۵
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ شاهدانه موجود است. |
| |||||||||
| عمومی |
| ||||||||
| طریقه استفاده |
| ||||||||
| انواع مختلف |
| ||||||||
| اثرات ماری‌جوانا |
| ||||||||
| فرهنگ |
| ||||||||
| سازمانها |
| ||||||||
| جمعیتی |
| ||||||||
| سیاست |
| ||||||||
| مرتبط |
| ||||||||
| |||||||||
