تقسیم سلول
تقسیم سلولی یا تقسیم یاختهای فرایندی است که در آن یک یاخته (یاختهٔ مادر) به دو یا چند یاختهٔ دیگر (یاختههای دختر) تقسیم میشود. تقسیم یاختهای، معمولاً بخش کوچکی از چرخه یاختهای میباشد. این تقسیم در یوکاریوتها، میتوز نام دارد که در آن، یاختههای دختر نیز میتوانند دوباره تقسیم شوند. نظیر این تقسیم در پروکاریوتها،تقسیم دوتایی نام دارد. تقسیم دیگری که فقط در یوکاریوتها دیده میشود میوز است که در آن، یاخته بهطور همیشگی به گامت تبدیل میشود و قادر به تقسیم دوباره نمیباشد تا اینکه عمل لقاح انجام شود. در طول عمر یک انسان، بدن او حدود ۱۰٬۰۰۰ تریلیون تقسیم را تجربه میکند.
در همهٔ انواع تقسیم یاخته، یاختهای را که در حال تقسیم است، یاختهٔ مادر و یاختههای حاصل از تقسیم را یاختههای دختر مینامند. یاختههای دختر به یاختهٔ مادر، شباهت فراوان دارند.
انواع
یاختهها در دو گروه طبقهبندی میشوند: پروکاریوتها و یوکاریوتها. به دلیل تفاوتهای ساختاری در یاختههای این دو گروه، طریقهٔ تقسیم آنها نیز با هم تفاوت دارند. البته در یوکاریوتها تقسیم یاختههای سوماتیک (غیرجنسی) با یاختههای جنسی (گامتها)(اسپرم در مرد و تخمک در زن) تفاوت دارد.
تقسیم دوتایی
این روش تقسیم در باکتریها دیده میشود و باکتریها از طریق همین تقسیم تولیدمثل میکنند. تقسیم دوتایی نوعی تولیدمثل غیرجنسی است که به تولید زادههایی یکسان منجر میشود. هنگام تکثیر یاخته دو یاخته دختر حاصل میشود و یاختهٔ مادر، هرچند که از بین نمیرود، اما به صورت قبلی نیز وجود نخواهد داشت. به عبارت بهتر، دو یاختهٔ دختر در مجموع زمانی یاختهٔ مادر بودهاند که اجزای یاختهای مادر بین آنها تقسیم شدهاست. تقسیم دوتایی به دنبال همانندسازی دیانای صورت میگیرد و طی آن سلول تقسیم میشود. تقسیم باکتری با اضافه شدن غشای سلولی جدید به نقطهای از غشا که بین دو مولکول دیانای قرار دارد انجام میگیرد. غشا پس از ساخته شدن، از وسط به درون سلول فرومیرود تا سرانجام آن را به دو نیم تقسیم کند. همزمان با فرورفتگی غشا، دیوارهٔ سلول در محل این دو سلول جدید نیز تشکیل میشود. هر یک از این دو سلول دارای یکی از دو نسخهٔ دیانای است که کاملاً یکساناند.
تقسیم یوکاریوتها
به دلیل وجود هسته و دیانای در شکل کروموزومی، در یاختههای یوکاریوت، امکان تقسیم دوتایی وجود ندارد. به همین دلیل، یوکاریوتها برای تقسیم از نوعی تقسیم هستهٔ یاخته استفاده میکنند و سپس سیتوپلاسم خود را تقسیم میکنند که در مجموع میتوز نام دارد. اگر یاختههای یوکاریوتی بخواهند گامت تولید کنند باید از تقسیم میوز استفاده کنند.
تقسیم یاختههای یوکاریوتی به مراتب از تقسیم یاختههای پروکاریوتی (تقسیم دوتایی) پیچیدهتر است، زیرا در این تقسیم سیتوپلاسم و هسته هر دو تقسیم میشوند و قبل از تقسیم سیتوپلاسم، لازم است اندامکهای مختلف به درستی در فضای یاخته بازآرایی شوند تا بتوانند به گونهای مناسب، بین دو یاختهٔ دختر توزیع شوند و یاختههایی کارآمد را پدیدآورند.
مراحل زندگی یک یاختهٔ یوکاریوتی به صورت یک چرخه است که از انتهای یک تقسیم تا پایان تقسیم بعدی ادامه مییابد.
جستارهای وابسته
منابع
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Cell division». در دانشنامهٔ ویکیپدیای تربت جامی، بازبینیشده در ۲ مه ۲۰۱۸.