تخمک

تُخمَک (Egg cell یا ovum)، سلولی است که پس از ترکیب با اسپرم (Fertilization) هستهٔ نخستین جنین (سلول تخم یا زیگوت یا Zygote) را تشکیل می‌دهد

تخمک
تخمک انسان
شناسه‌ها
MeSHD010063
FMA67343

در متازوئرها تولید مثل جنسی به وسیلهٔ سلولهای ویژه‌ای صورت می‌گیرد که نشانهٔ دو جنس گوناگونند. این یاخته‌ها گامت نام دارند و توسط اندام های ویژه یا غده‌های تناسلی به وجود می‌آیند و از یکی شدن و ترکیب دو گامت نر و ماده (لقاح اسپرم و تخمک)، فرد جدیدی که تمام ویژگی‌های حیات را دربردارد، پدید می‌آید. جانداری که سازندهٔ اسپرم است، جاندار نر و سازندهٔ تخمک را جاندار ماده می‌گویند.[1]

تخمک انسان، سلول نسبتاً بزرگی به‌شمار می‌آید و به دلیل داشتن انباشته شدن مواد غذایی فراوان در آن، حدود ۰/۱ میلی‌متر قطر دارد و به همین دلیل، می‌توان آن را با چشم برهنه دید. در سطح تخمک هر نوع جانور، آنتی ژن های ویژه‌ای وجود دارد که معمولاً فقط با اسپرم همان گونهٔ جانور توانایی آمیزش دارد. استثنائات جالبی پیرامون این موضوع وجود دارند که از جمله آنها، می توان به لقاح گامت های خر و اسب و ایجاد جاندار نازایی به نام قاطر اشاره کرد.

تعیین دقیق زمان تخمک‌گذاری می‌تواند در تعیین جنسیت فرزند مؤثر باشد. در طول یک دورهٔ ماهیانه، یک بار تخمک‌گذاری رخ می‌دهد و ۴ تا ۵ روز احتمال بارداری برای زن وجود دارد.[2]

هنگامی که دختری زاده می‌شود، تخمک فرزندی را که در آینده قرار است بزاید در تخمدان خود دارد.[3]

باروری
ورود یک سلول اسپرم به تخمک.

تخمک‌گذاری بخشی از چرخهٔ قاعدگی ماهانهٔ یک زن سالم است و معمولاً در میانه‌های این چرخه، عادت ماهانه رخ می‌دهد. تخمک‌گذاری به آزاد شدن اووسیت ثانویه و در دسترس قرار گرفتن آن برای بارورسازی گفته می‌شود. هنگامی که یک دختر زاییده می‌شود، تخمدان هایش دارای میلیون‌ها تخمک نابالغ است. به‌طور معمول در هر ماه تنها یک تخمک، بالغ و رها می‌شود.[4]

به محض اتصال یک اسپرم به تخمک، دیگر تخمک در واقع بارور شده و زن آبستن می‌شود و در این مرحله ساز و کاری را اجرا می‌کند که باعث می‌شود دیگر هیچ زامه ای توانایی نفوذ به تخمک را پیدا نکند. به این صورت که با آغاز آبستنی تخمک بارورشده، یک مادهٔ خلطی‌شکل را به نام زونا پلوسیدا (به انگلیسی:Zona pellucida)، که بسیار هم محکم است، پیرامون خود تولید می‌کند و به این طریق از ورود دیگر اسپرم ها به درون تخمک جلوگیری می‌نماید. البته در صورت ورود موفقیت آمیز دست کم یک اسپرم دیگر به سلول تخم موردنظر، اختلال پلی اسپرمی پدید می آید.

در این هنگام است که تخمک وارد رحم شده و آغاز به رشد می‌کند. البته گاهی هم به دلیل چسبندگی لولهٔ رحمی تخمک وارد رحم نمی‌شود و همان‌جا آغاز به رشد می‌کند که در این صورت وضعیت خطرناکی را پیش می‌آورد.[5]

سلولی که از پیوند تخمک و اسپرم پدید می‌آید، تخم نام دارد. در عرض ۲ روز پس از بارداری، تخم سفر خود را از طریق لولهٔ حمل تخمک به سمت رحم آغاز می‌کند که این امر با فعالیت ماهیچه‌های دیوارهٔ لوله میسر می‌شود. در همین زمان، تخم خود را چندین بار تقسیم می‌کند تا گروهی از سلول ها به نام مورولا حاصل شود. پس از ۵ تا ۷ روز، این مجموعهٔ سلول به رحم می‌رسد. این مجموعه خود را به صورت امنی در سطح داخلی رحم جای می‌دهد و به رشد خود ادامه می‌دهد.[6]

جستارهای وابسته
  • سلول تخم

منابع
  • کتاب زیست‌شناسی سال سوم دبیرستان
  1. جانورشناسی عمومی تألیف مصطفی فاطمی ص۲۷: در: لغت‌نامه دهخدا، سرواژهٔ تخمک.
  2. انتخاب جنسیت فرزند قبل از حاملگی بایگانی‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، بازدید: ژانویه ۲۰۱۰.
  3. when your mother ... all-that-is-interesting.com
  4. تبیان: تغذیه و سلامت.، بازدید: ژانویه ۲۰۱۰.
  5. کیانی، کاظم، زناشویی و تقویت نیروی جنسی با داروهای گیاهی، انتشارات زرقلم، ۱۳۸۱. شابک:۷-۲۴-۶۹۵۳-۹۶۴
  6. سایت پزشکان بدون مرز، ژانویه ۲۰۱۰.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.