بقیةالله

از جمله این گزارشات، می‌توان به زیارت جامعه کبیره اشاره نمود که در آن لقب بقیة‌الله برای تمام ائمه دوازده‌گانه شیعیان به‌کار برده شده‌است.[7] گزارش دیگر، ادعای ابن شهرآشوب در کتاب خود است که شأن نزول آیه 86 هود را، اهل‌بیت می‌داند.[8]

از گزارشاتی که برای اثبات لقب بودن بقیة‌الله برای امام دوازدهم مورد استناد است، عبارت‌اند از گزارشی که از امام ششم جعفر صادق پرسیده شده است که: «آیا هنگام سلام به مهدی موعود باید وی را امیرالمؤمنین خطاب کرد؟» جعفر صادق در پاسخ فرموده است: «احدی جز علی بن ابی‌طالب نباید به این نام خوانده شود و هرکس بعد یا قبل از وی کس دیگری را به این نام خوانده‌، کافر بوده‌است.» سپس در جواب سوال‌کننده که چگونه باید سلام کرد گفته‌است: «بگوئید: "السَّلامُ عَلَیْکَ یا بَقیَّةُ اللهُ" و سپس آیهٔ ۸۶ سورهٔ هود را خوانده‌است که «آنچه خدا برای شما باقی می‌گذارد (بقیةالله) بهتر است، اگر واقعاً به خدا ایمان دارید.»[9]

در روایات دیگری نیز به اختصاص این لقب به امام دوازدهم اشاره شده‌است؛ از جمله روایتی از علی بن ابی‌طالب[10][11] و روایت دیگری از زبان امام دوازدهم شیعیان.[12] همچنین در دعای ندبه به امام دوازدهم با عنوان بقیة‌الله سلام داده می‌شود.[13] علاوه بر این موارد، روایات دیگری نیز در منابع روایی شیعه برای اثبات این ادعا وجود دارد.[14][15]

در منابع اهل سنت آمده‌است: «از اباجعفر نقل شده است كه گفت: "مهدی موعود از ماست و خداوند او را با انداختن ترسش در دل دشمنان یاری می‌كند... وقتی ظهور كند، پس اولین چیزی كه می‌گوید این آیه است: بقیة‌الله خیر لكم إن كنتم مؤمنین؛ سپس می‌گوید: ای مردم من بقیة‌الله در زمین هستم و خلیفه خداوند و حجت او بر شما. پس هیچ كس به وی سلام نمی‌كند مگر اینكه می‌گوید سلام بر تو ای بقیة‌الله..."»[16][17][18][19]

آیه 86 سوره هود: «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ وَمَآ أَنَاْ عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ»

ترجمه مهدی فولادوند: «اگر مؤمن باشید، باقیمانده [حلال] خدا برای شما بهتر است، و من بر شما نگاهبان نیستم.»

ترجمه حسین انصاریان: «آنچه خدا [در کسب و کارتان از سود و بهره پس از پرداخت حق مردم] باقی می‌گذارد، برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید، و من بر شما نگهبان نیستم.»

ترجمه ناصر مکارم شیرازی: «آنچه خداوند برای شما باقی گذارده [از سرمایه های حلال]، برایتان بهتر است اگر ایمان داشته باشید! و من، پاسدار شما (و مأمور بر اجبارتان به ایمان) نیستم!»

در تفسیر المیزان آمده است: «پس شعیب علیه‌السلام خطاب به آنان می‌فرماید: اگر به خدای متعال ایمان دارید، سودی که خداوند از معامله برای شما باقی می‌گذارد و از طریق فطرت شما را به آن هدایت فرموده بهتر از مالی‌ست که آن را از راه نامشروع و کم‌فروشی و نقص پیمانه و میزان به‌دست می‌آورید، چون شخص مؤمن تنها از طریق حلال از مال بهره‌برداری می‌کند و من مسئول اعمال و نگهبان شما نیستم و جز ابلاغ رسالت وظیفه دیگری ندارم و حق انتخاب خیر یا شر به‌دست خود شماست و من قدرت جذب خیر یا دفع شر برای شما را ندارم و هر نعمتی که شما دارید فقط از جانب خدای متعال است. (پس هر کس بصیرت خود را بکار زند به نفع خود عمل کرده و هر کس که کوردلی نماید علیه خودش کرده و من حافظ و نگهبان شما نیستم.)»[20]

در تفسیر نمونه آمده‌است: «بارها گفته‏‌ایم آیات قرآن هر چند در مورد خاصى نازل شده باشد، مفاهیم جامعى دارد که می‌تواند در اعصار و قرون بعد بر مصداق‌هاى کلی‌تر و وسیع‏‌تر، تطبیق شود. لذا در آیه مورد بحث، گرچه مخاطب قوم شعیبند، و منظور از "بَقِیَّتُ اللَّهِ" سود و سرمایه حلال و یا پاداش الهى است، ولى هر موجود نافع که از طرف خداوند براى بشر باقى مانده و مایه خیر و سعادت او گردد، "بَقِیَّتُ اللَّهِ" محسوب می‌شود. و از آنجا که مهدى موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف آخرین پیشوا و بزرگ‌ترین رهبر انقلابى پس از قیام پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله است یکى از روشن‌ترین مصادیق "بقیة اللّه" می‌باشد و از همه به این لقب شایسته‏‌تر است، بخصوص که تنها باقیمانده بعد از پیامبران و امامان است و در روایات متعددى به آن اشاره شده است.»[20][21]

در تفسیر قرطبی آمده است: «"بقیة‌الله" بهتر است برای شما یعنی آن چیزی كه خداوند برای شما بعد از دادن حق دیگران باقی گذاشته است.»[22]

در تفسیر کشاف نیز ادعا شده است که یکی از معانی بقیة‌الله، طاعت و عبادتی است که اجرش نزد خداوند باقی خواهدماند.[23]

1. رزق اندک ولی حلال و پاک، بهتر از درآمدهای بسیار، امّا حرام است. «بقیّت‌اللّه خیر»
2. دنیا، فانی و آخرت باقی است، لذا آخرت‌گرایی بهتر از دنیاطلبی است. «بقیّت اللَّه خیر لکم»
3. اگر کم فروشی نکنیم، مشتریان بیشتر و در نتیجه سود ما در آینده، زیادتر و گواراتر خواهد گردید. «بقیّت اللَّه خیر»
4. کسی که حرام را بهتر از حلال بداند، در ایمان خود شک کند. «انکنتم مؤمنین»
5. انسان‌ها در عقاید خود آزادند و حتّی انبیا هم بر آنان تحمیلی ندارند. «و ما انا علیکم بحفیظ»
6. اگر به خاطر حرام‌خواری، دارایی و زندگیتان تباه شد، من ضامن نیستم. «و ما انا علیکم بحفیظ»