بازرگانی در دوره صفویان

بازرگانی در عصر صفویان هم به صورت تجارت کالا با کالا و هم مبادلهٔ کالا با پول نقد (سکهٔ نقرهٔ صفوی یا خارجی) صورت می‌گرفت. بازرگانان عمده برای انجام کارهای تجاری، نمایندگی داشتند که به نقاط گوناگون سفر می‌کردند. برخی از بازرگانان در کشورهای آسیایی و اروپایی مانند سوئد و چین فعالیت تجاری داشتند. بازرگانان به خاطر حمایت حکومت، از اعتبار بالایی برخوردار بودند. تجارت داخلی در دست تاجران ایرانی مسلمان بود. یکی از محصولات عمده صادراتی، ابریشم بود. بازرگانان ارمنی، انگلیسی و هلندی، در صدور ابریشم خام ایرانی با یکدیگر رقابت می‌کردند. غیر از ابریشم و پارچه، تیماج، پشم شتر و گوسفند، چرم، ظروف مدل چینی، مصنوعات طلا و نقره، قالی و سنگ‌های قیمتی، به کشورهای اروپایی صادر می‌شد. در مقابل، از آن جا ماهوت و منسوجات، جام، آینه و شیشهٔ پنجره، اجناس فلزی تجملی، چراغ و کاغذ تحریر وارد می‌شد.[1]

اجناس صادراتی به روسیه عبارت بودند از: ابریشم خام، منسوجات ابریشمی، مثقال، شمشیر، کمان، تیر، مروارید، زین و برگ، انواع رنگها و خشکبار. بازرگانان روسی در شهرهای شمالی، اصفهان و قزوین فعالیت می‌کردند. از روسیه به ایران، انواع خز، چرم خام، ماهوت، پارچه کتانی، چیت، مس، آهن، اجناس فلزی و شیشهای، کاغذ، پوستین، عسل، موم، شکر، ماهی، خاویار واسلحه گرم وارد می‌شد. کالاهای صادراتی ایران به ترکیه، توتون، منسوجات پشمی خشن و ابریشمی، حصیر، انواع ظروف، قالی، فولاد، آهن، انواع تیماج، نی و اجناس ساخته شده از چوب بود.[2]

هند از ایران اسب، توتون، انواع میوهٔ خشک، مربا، ترشی، عصارهٔ گل و میوه، انواع تیماج و اجناس بدل چینی می‌خرید. در مقابل، از هند منسوجات ابریشمی، پارچه‌های پنبه‌ای، اجناس فلزی، رنگ‌ها، مواد دارویی، ادویه و عاج وارد می‌شد. بازرگانان هندی در بیش تر شهرهای ایران فعالیت می‌کردند. تنها در اصفهان، حدود ۲۰ هزار هندی زندگی می‌کردند. تعداد زیادی از این افراد، صراف و رباخوار بودند.[3]